Τζεφερισίτης

Τζεφερισίτης
	Τζεφερισίτης. Προέλευση: Μεταλλείο Δαμιανός, περιοχή Δημολιάκι- Αρύ, Λαυρεωτικής, Ελλάδα
Γενικά
Κατηγορία	Χλωριούχα-Θειϊκά
Χημικός τύπος	CaZn8(SO4)2(OH)12Cl2(H2O)9
Ορυκτολογικά χαρακτηριστικά
Πυκνότητα	2.889 (g cm-3)
Σύστημα κρυστάλλωσης	Τριγωνικό Ρομβοεδρικό
Κρύσταλλοι	Συμπλέγματα λεπτών εξαγωνικών κρυστάλλων.Space group = R3c. Unit cell: a = 8.3693 (12) Å, c = 67.794 (14) Å; V = 4112.5 (14), Z = 6
Διδυμία	Δεν αναφέρεται
Σκληρότητα	3
Λάμψη	Υαλώδης
Γραμμή κόνεως	Λευκή
Διαφάνεια	Διαφανής
Παρατηρήσεις	Δεν φθορίζει, δεν είναι ραδιενεργό
Ανευρίσκεται	Στο ορυχείο Δαμιανός, θέση Χάρβαλο στο Λαύριο

Ο Τζεφερισίτης (αγγλικά: Tzeferisite, mineral symbol:Tze) είναι ένυδρο θειικό και χλωριούχο ορυκτό του ασβεστίου και του ψευδαργύρου, το οποίο εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην περιοχή της Λαυρεωτικής^[1]. Τα πλούσια σε χλώριο διαλύματα που προκάλεσαν την έκπλυση του Cd από τον πρωτογενή σφαλερίτη και την εναπόθεση δευτερογενούς, λεπτόκοκκου γκρινοκίτη, θεωρούνται επίσης υπεύθυνα για την εναπόθεση του ορυκτού τζεφερισίτη. Ο γκρινοκίτης (Greenockite) CdS αποτελεί σημαντικό ορυκτό που περιέχει κάδμιο και απαντάται σχεδόν πάντα μαζί με τον σφαλερίτη, ZnS, λόγω της σχετικής ομοιότητας των δύο μετάλλων.Τα σχετιζόμενα με τον Τζεφερισίτη ορυκτά περιλαμβάνουν σφαλερίτη, γαληνίτη, γκρινοκίτη, ημιμορφίτη, φαμπριτζίτη, γύψο, ασβεστίτη και δολομίτη.

Αποτελεί υπεργενετικό ορυκτό και μπορεί να θεωρηθεί ως το CaZn₈-ανάλογο του φαμπριτζίτη (fabritzite), επίσης χαρακτηριστικού ορυκτού από την περιοχή του Λαυρίου, αλλά έχει συγκριτικά περισσότερο νερό από αυτόν και ελαφρώς υψηλότερη συμμετρία. Επίσης συνδέεται δομικά με τον γορνταΐτη (αγγλικά gordaite).

Ο Τζεφερισίτης σχηματίζει λεπτούς εξαγωνικούς κρυστάλλους (έως 250 μm σε διάμετρο και έως 25 μm πάχος) που συγκεντρώνονται σε ομάδες ή είναι ομοιόμορφα κατανεμημένοι στην ορυκτή μήτρα.

Είναι λευκό ή άχρωμο με υαλώδη λάμψη. Η «κίτρινη» εντύπωση που παρατηρείται συχνά οφείλεται στη μήτρα που φέρει γκρινοκίτη ή λόγω των μικροεγκλεισμάτων του γκρινοκίτη στον ίδιο τον τζεφερισίτη ^[2].

Πρόκειται για χαρακτηριστικό ορυκτό της Λαυρεωτικής (Type Locality Minerals, TLM). Από το σύνολο των παγκοσμίως πρωτότυπων ορυκτών του Λαυρίου, 25 αποτελούν χαρακτηριστικά ορυκτά της περιοχής (Type Locality, TL), δηλ. ορυκτά, τα οποία για πρώτη φορά εντοπίστηκαν και μελετήθηκαν στην περιοχή του Λαυρίου. Τα ορυκτά αυτά φέρουν την ένδειξη (TL) καταδεικνύοντας ότι το ορυκτό είναι χαρακτηριστικό για την περιοχή, ενώ παράλληλα διαμορφώνουν μια ιδιαίτερη σημειολογία για τις θέσεις/ορυχεία εντοπισμού, τις ονοματοδοσίες των ορυκτών αλλά και γενικότερα το Λαύριο.

Τα ορυκτά αυτά είναι^[3]: Σερπιερίτης, Ψευδαργυραλουμινίτης, Λαυριονίτης, Γλαυκοκερινίτης, Κτενασίτης, Μεραϊτερίτης, Νατρογλαυκοκερινίτης, Νηντερμαγερίτης, Ψευδαργυρογουντγουαρντίτης, Καπελασίτης, Αττικαΐτης, Ψευδαργυρολιβινίτης, Ντρομπεσίτης, Καμαριζαΐτης, Αγαρδίτης-Nd, (Χ)ιλαριονίτης, Νικελιοτσουμκορίτης, Κατερινοπουλοσίτης, Πραχαρίτης, Βουδουρισίτης, Λαζαριδισίτης, Στεργιουΐτης, Κατσαροσίτης, Φαμπριτζίτης και Τζεφερισίτης.

Η μόνη τοποθεσία εύρεσης για τον Tζεφερισίτη (Tzeferisite) μέχρι στιγμής είναι το Μεταλλείο Δαμιανού (Damianos mine), ένα μικρό αρχαίο μεταλλείο στην θέση Χάρβαλο, περιοχή Δημολιάκι-Αρύ της Λαυρεωτικής, φτωχό σε μεταλλεύμματα ανθρακικής αντικατάστασης Pb-Zn-Ag, αλλά με εξαιρετικά υψηλή περιεκτικότητα σε Cd του μεταλλεύματος Zn.Την τοποθεσία εντόπισε και υπέδειξε ο ερευνητής του Λαυρίου Η. Κατσάρος.Δεν έχουν αναφερθεί εμφανίσεις του ορυκτού σε άλλα σημεία του πλανήτη.

Το ορυκτό μελέτησε ο Αυστριακός ορυκτολόγος Dr. B. Rieck ενώ το όνομα του ορυκτού δόθηκε από την ΙΜΑ (Commission on New Minerals, Nomenclature and Classification (CNMNC) – Newsletter 71) προς τιμήν του Δρ. Πέτρου Τζεφέρη, Μηχ. Μεταλλείων, Γενικού Διευθυντού Ορυκτών Πρώτων Υλών του Ελληνικού Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ο οποίος συμφώνως προς την αναφορά της IMA (Internation Mineralogical Association), είναι μία από τις κινητήριες δυνάμεις που καθιστούν εφικτή την προώθηση της επιστημονικής έρευνας στην Μεταλλευτική Περιφέρεια του Λαυρίου σε διεθνή κλίμακα.

Τόπος Διατήρησης Πρωτοτύπου ορυκτού: συλλογές του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, Βιέννη, Αυστρία, αριθμός καταλόγου O2549. Ηδη ορισμένες από τις ειδικότερες ιδιότητες του ορυκτού βρίσκονται υπό εξέταση^[4]

Παραπομπές

↑ Rieck, B., Liebhart, I.; Giester, G., Libowitzky, E.; Chanmuang, N. C.,, Kolitsch, U. (2023). «IMA Commission on New Minerals, Nomenclature and Classification (CNMNC) – Newsletter 71» (στα αγγλικά). European Journal of Mineralogy (1): 75–79. doi:10.5194/ejm-35-75-2023. ISSN 1617-4011. https://ejm.copernicus.org/articles/35/75/2023/.
↑ «Tzeferisite: Mineral information, data and localities».
↑ Rieck B., Tzeferis P. (2022). «Type Locality Minerals from the Lavrion Mining District».
↑ Rieck, B., Liebhart, I., Giester, G., Libowitzky, E., Chanmuang, N. C., Kolitsch, U.(2023). Tzeferisite CaZn₈(SO₄)₂(OH)₁₂Cl₂(H₂O)₉, A new mineral from the Lavrion Mining District.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δείτε επίσης

[:0-1] Rieck, B., Liebhart, I.; Giester, G., Libowitzky, E.; Chanmuang, N. C.,, Kolitsch, U. (2023). «IMA Commission on New Minerals, Nomenclature and Classification (CNMNC) – Newsletter 71» (στα αγγλικά). European Journal of Mineralogy (1): 75–79. doi:10.5194/ejm-35-75-2023. ISSN 1617-4011. https://ejm.copernicus.org/articles/35/75/2023/.

[2] «Tzeferisite: Mineral information, data and localities».

[3] Rieck B., Tzeferis P. (2022). «Type Locality Minerals from the Lavrion Mining District».

[4] Rieck, B., Liebhart, I., Giester, G., Libowitzky, E., Chanmuang, N. C., Kolitsch, U.(2023). Tzeferisite CaZn₈(SO₄)₂(OH)₁₂Cl₂(H₂O)₉, A new mineral from the Lavrion Mining District.

[1]