Ουράνιο φανάρι

Ένα ουράνιο φανάρι (απλοποιημένα Κινέζικα: 天灯, παραδοσιακά Κινέζικα: 天燈, πινγίν: tiāndēng), γνωστό και ως φανάρι Κονγκμίνγκ ή Κινέζικο φανάρι, είναι μικρό αερόστατο θερμού αέρα κατασκευασμένο από χαρτί, με άνοιγμα στο κάτω μέρος όπου είναι αναρτημένη μια μικρή φωτιά.

Στην Ασία και οπουδήποτε αλλού στον κόσμο, τα ουράνια φανάρια κατασκευαζόταν παραδοσιακά για αιώνες, ώστε να λάβουν μέρος σε παραστάσεις μακροχρόνιων γιορτών. Η ονομασία «ουράνιο φανάρι» είναι μετάφραση της Κινεζικής ονομασίας αλλά ακόμη μπορούν να χρησιμοποιηθούν και οι ονομασίας ουράνιο κερί ή αερόστατα φωτιάς.

• Στην Κίνα και την Ταϊβάν, τα ουράνια φανάρια κατασκευάζονται κατά παράδοση από λαδωμένο ρυζόχαρτο ή ξύλινο πλαίσιο από μπαμπού. Η πηγή του θερμού αέρα μπορεί να είναι ένα μικρό κερί ή κυψέλη καυσίμου από κηρώδες εύφλεκτο υλικό.^[1]

Το γενικό σχέδιο είναι κέλυφος από λεπτό χαρτί, το οποίο μπορεί να έχει μήκος από 30 εκατοστά έως μερικά μέτρα, με άνοιγμα στο κάτω μέρος. Το άνοιγμα έχει διάμετρο περίπου 10 έως 30 εκατοστά (ακόμη και για τα μεγαλύτερα κελύφη), και περιστοιχίζεται από άκαμπτο κολλάρο στο οποίο είναι αναρτημένη η πηγή της φλόγας και την κρατά μακριά από τα τοιχώματα.^[2]

• Στην Ταϊλάνδη, τα ουράνια φανάρια κατασκευάζονται κατά παράδοση από λαδωμένο ρυζόχαρτο πάνω σε πλαίσια από ξύλο μπαμπού. Επίσης μπορούν να κατασκευαστούν και από άλλα ελαφρά χαρτιά. Η πηγή του θερμού αέρα είναι συνήθως ένα μικρό κερί ή κυψέλη καυσίμου από κηρώδες εύφελεκτο υλικό το οποίο παίρνει φωτιά η οποία διατηρείται παρά τα ρεύματα αέρα τριγύρω. Η Ταϊλανδέζικη ονομασία είναι khom loi.^[3] Σε πολλές περιοχές της Ασίας, ωστόσο, απαγορεύεται η χρήση ουράνιων φαναριών εξαιτίας του αυξημένου κινδύνου πυρκαγιάς καθώς και του κινδύνου για την κτηνοτροφία.^[4][5]
• Στη Βραζιλία, το Μεξικό, και πιθανώς άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, τα ουράνια φανάρια κατασκευάζονται κατά παράδοση από πολλά κομμάτια μπαλλωμάτων λεπτού ημιδιάφανου χαρτιού (που εκεί ονομάζεται «μεταξωτό χαρτί»), διάφορων χρωμάτων, που ενώνονται μεταξύ τους ώστε να φτιάξουν ένα πολύεδρο κέλυφος. Ένας σχετικά κοινός σχεδιασμός είναι δύο πυραμίδες ενωμένες στη βάση τους (μια διπυραμίδα, όπως το οκτάεδρο) οι οποίες μερικές φορές έχουν έναν κύβο ή ένα πρίσμα στη μέση. Μόνο τα μικρότερα μοντέλα είχαν ολόκληρο το πλαίσιο κατασκευασμένο από μπαμπού ή λεπτό σύρμα. Η ελαφρά υπερπίεση του θερμού αέρα ήταν αρκετή για να διατηρήσει φουσκωμένα τα μεγαλύτερα φανάρια, και το πλαίσιο περιοριζόταν από μια θηλειά από σύρμα γύρω από το άνοιγμα στο κάτω μέρος. Το «κερί» ήταν συνήθως ένα πακέτο παραφίνης ή ρητίνης το οποίο ήταν σφιχτά τυλιγμένο με ύφασμα και δεμένο με ένα σύρμα.

Όταν ανάψει φωτιά, η φλόγα θερμαίνει τον αέρα μέσα στο φανάρι, και έτσι μειώνει την πυκνότητα του προκαλώντας την ανύψωση του φαναριού στον αέρα. Το ουράνιο φανάρι πετά για όσο διάστημα η φλόγα παραμένει αναμμένη, και στη συνέχεια πέφτει στο έδαφος.

Σύμφωνα με τον σινολόγο και ιστορικό της επιστήμης Τζόζεφ Νίντχαμ οι Κινέζοι πειραματίστηκαν με τη χρήση μικρών αεροστάτων θερμού αέρα για σηματοδότηση από τον 3ο αιώνα π.Χ., κατά τη διάρκεια της περιόδου των εμπόλεμων κρατών. Κατά παράδοση, ωστόσο, η εφεύρεση τους πιστώνεται στον σοφό και στρατηγό Ζούγκε Λιάνγκ (181–234 μ.Χ.)^[6] του οποίου το ψευδώνυμο ήταν Κονγκμίνγκ. Λέγεται πως χρησιμοποίησε ένα μήνυμα το οποίο τοποθέτησε σε ένα ουράνιο φανάρι για να ζητήσει βοήθεια μιας και είχε περικυκλωθεί από εχθρικά στρατεύματα. Για αυτό το λόγο τα φανάρια αυτά ονομάζονται ακόμη στην Κίνα φανάρια Κονγκμίνγκ. (孔明燈, 孔明灯, kǒngmíng dēng). (Όμως, κάποιοι ισχυρίζονται πως το όνομα προέρχεται από την ομοιότητα του φαναριού με το καπέλο το οποίο συνήθως φορούσε ο Κονγκμίνγκ.)^[7]

Τα ουράνια φανάρια είναι μια πιθανή εξήγηση για ορισμένες παρατηρήσεις ΑΤΙΑ στο πέρασμα των χρόνων.^[8][9]

Στην αρχαία Κίνα, τα ουράνια φανάρια χρησιμοποιούνταν στρατηγικά σε πολέμους. Ωστόσο, αργότερα, απέκτησαν και μη στρατιωτικές εφαρμογές και έγιναν δημοφιλή σε παιδικές γιορτές. Συνεπώς τα φανάρια αυτά, έγιναν μέρος γιορτών όπως της Φθινοπωρινής γιορτής καθώς και του Φεστιβάλ Φαναριών.^[10]

Στην περιφέρεια Πινγκξί της πόλης Νέα Ταϊπέι στην Ταϊβάν διεξάγεται ετήσιο Φεστιβάλ Φαναριών όπου ουράνια φανάρια αφήνονται στο νυχτερινό ουρανό, με τις ευχές των ανθρώπων να είναι γραμμένες στα φανάρια.^[11]

Η φυλή των Λάννα στη βόρεια Ταϊλάνδη χρησιμοποιεί «πλέοντα φανάρια» (โคมลอย, khom loi) καθ' όλη τη χρονιά, για εορτασμούς και άλλες ειδικές περιστάσεις. Ένα πολύ σημαντικό φεστιβάλ στο οποίο χρησιμοποιούνται ουράνια φανάρια είναι το φεστιβάλ Γι Πενγκ το οποίο λαμβάνει χώρα την πανσέληνο του δευτέρου μήνα (ยี่เป็ง, Yi Peng) του ημερολογίου των Λάννα (το οποίο συμπίπτει με το Λόι Κρατόνγκ, το παραδοσιακό φεστιβάλ του δωδεκάτου μήνα του Ταϊλανδέζικου σεληνιακού ημερολογίου). Κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ Γι Πενγκ, πληθώρα φαναριών ελευθερώνονται στον αέρα όπου αναπαριστούν μεγάλα σμήνη γιγαντιαίων φθοριζόντων μεδουσών που πλέουν στον αέρα. Οι πλέον περίτεχνοι εορτασμοί του Γι Πενγκ γίνονται στο Τσιανγκ Μάι,^[12] την αρχαία πρωτεύουσα του πρώην βασιλείου των Λάννα. Η γιορτή θεωρείται ως ο χρόνος να ληφθεί η Βουδιστική αξία (ทำบุญ, tham bun). Προσφάτως, τα πλέοντα φανάρια έχουν γίνει δημοφιλή σε όλους τους Ταϊλανδούς οι οποίοι διοργανώνουν τέτοιες γιορτές και στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας.^[13]

Επιπλέον, οι άνθρωποι διακοσμούν τα σπίτια, τους κήπους και τους ναούς τους με φανάρια περίπλοκου σχήματος (โคมไฟ, khom fai) διαφόρων μορφών. Η εκτόξευση ενός φαναριού θεωρείται καλοτυχία, και πολλοί Ταϊλανδοί θεωρούν πως είναι συμβολικά των προβλημάτων και των ανησυχιών που φεύγουν μακριά.^[14]

Στη Βραζιλία, τα ουράνια φανάρια (balão στα Πορτογαλικά) ήταν παραδοσιακό χαρακτηριστικό των χειμερινών διακοπών (Festas Juninas) στο τέλος Ιουνίου. Θεωρείται πως το έθιμο μεταφέρθηκε στη Βραζιλία από Πορτογάλους αποικιστές κατά τον 16ο αιώνα, και ακόμη εορτάζεται έντονα στην Πορτογαλία, ειδικά το Πόρτο. Στην παράδοση των διακοπών του Ιουνίου περιλαμβάνονται ακόμη κροτίδες και πυροτεχνήματα, ακόμη μία Κινέζικη εφεύρεση. Έτσι εικάζεται πως αυτά τα στοιχεία ίσως μεταφέρθηκαν από την Κίνα από Πορτογάλους εξερευνητές περίπου το 1500. Τα σχέδια και τα έθιμα των ουράνιων φαναριών έχουν τροποποιηθεί ώστε να ταιριάζουν με τις γιορτές τους.^[15]

Ο ιερέας Μπαρτολομέου ντε Γκουσμάο, χρησιμοποιώντας μεγάλα μοντέλα αυτών των φαναριών, ήταν ο πρώτος άνθρωπος που πέταξε με αερόστατο θερμού αέρα στις 8 Αυγούστου 1709, στην αίθουσα το Κάσα ντα Ίντια στη Λισαβώνα, πολύ πριν τους αδελφούς Μονγκολφιέ.^[16]

Τα ουράνια φανάρια στη Βραζιλία συνήθως κατασκευάζονται από μικρές ομάδες παιδιών και εφήβων, αλλά πολλές φορές οι ενήλικοι συμμετέχουν στην προσπάθεια, ειδικά για μεγαλύτερα και πιο περίπλοκα αερόστατα. Η απογείωση ενός μεγάλου φαναριού, το οποίο μπορεί να έχει μήκος ένα ή δύο μέτρα, συνήθως απαιτεί τη συνεργασία πολλών ανθρώπων, που κρατούν το αερόστατο τεντωμένο μέχρι αυτό να φουσκώσει.

Για την αναπαράσταση του Άστρου της Βηθλεέμ κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, ουράνια φανάρια ελευθερώνονται στο νυχτερινό ουρανό ως μέρος των εορτασμών με ελπίδες για τη νέα χρονιά. Στη Βεγγάλη και τη Βορειοανατολική Ινδία, οι Βουδιστές εορτάζουν την Probarona Purnima η οποία σηματοδοτεί το τέλος της τρίμηνης νηστείας τους μέσω της ελευθέρωσης ουράνιων φαναριών (fanush). Αυτή είναι η δεύτερη μεγαλύτερη εορτή της Βουδιστικής κοινότητας.^[17] Κατά τη διάρκεια της γιορτής Ντιουάλι (Diwali) (Γιορτή του Φωτός) οικολογικά ουράνια φανάρια χρησιμοποιούνται για τους εορτασμούς μαζί με πυυροτεχνήματα.^[18]

Στο Λεωνίδιο Αρκαδίας, το βράδυ της Ανάστασης κάθε Πάσχα, ελευθερώνονται ουράνια φανάρια πάνω από τη θάλασσα. Πρόκειται για ένα έθιμο που χρονολογείται από τον 19ο αιώνα.^[19] Οι ενορίες της κωμόπολης ανταγωνίζονται η μία την άλλη για το ποιά θα ελευθερώσει τα περισσότερα φανάρια, τα οποία είναι εμποτισμένα με λάδι και πετρέλαιο.^[20]

Ένα ουράνιο φανάρι ενδέχεται να προσγειωθεί ενώ η φλόγα του καίει ακόμη, καθιστώντας το κίνδυνο πυρκαγιάς.^[21] Στα τυπικά σχέδια, όσο το φανάρι βρίσκεται σε κάθετη θέση δεν θα θερμανθεί τόσο πολύ ώστε να πάρει φωτιά, αλλά αν το αερόστατο πάρει κλίση (από τον άνεμο ή από σύγκρουση με κάποιο αντικείμενο), ίσως πιάσει φωτιά στον αέρα. Όλο το χαρτί θα καεί σε ελάχιστα δευτερόλεπτα, αλλά η πηγή της φλόγας θα παραμείνει αναμμένη μέχρι το φανάρι να χτυπήσει στο έδαφος.

Αφότου το αερόστατο προσγειωθεί, το εναπομείναν λεπτό συρμάτινο πλαίσιο θα σκουριάσει πολύ αργά, παραμένοντας κίνδυνος για τα ζώα που πιθανόν να το καταπιούν.^[22] Το 2009 η Βρετανική εταιρεία Sky Orbs Chinese Lanterns κατασκεύασε φανάρια με βιοδιασπώμενο άφλεκτο σχοινί αντί για μεταλλικό σύρμα.^[23] Και άλλοι Ευρωπαίοι κατασκευαστές υιοθέτησαν παρόμοια σχέδια. Το 2012 η ίδια εταιρεία κυκλοφόρησε στην αγορά κατοχυρωμένο με ευρισιτεχνία μοντέλο με άφλεκτη βάση μετά από αναφορές για πυρκαγιές που προκλήθηκαν από φανάρια.^[24]

Τα ουράνια φανάρια θεωρούνται ακόμη κίνδυνος για αεροσκάφη.^[25]

Τη 1η Ιουλίου 2013 ξέσπασε η 'μεγαλύτερη πυρκαγιά όλων των εποχών' στο Γουέστ Μίντλαντς της Αγγλίας, όπου κάηκαν περίπου 100.000 τόνοι ανακυκλώσιμων υλικών ενώ προκλήθηκαν ζημιές αξίας έξι εκατομμυρίων λιρών Αγγλίας, μετά από προσγείωση ουράνιου φαναριού σε εργοστάσιο ανακύκλωσης πλαστικού στο Σμέθγουικ. Εικόνες του φαναριού να προκαλεί την πυρκαγιά καταγράφηκαν από το κλειστό κύκλωμα παρακολούθησης.^[26][27] Ως απάντηση στην πυρκαγιά, η Poundland αποφάσισε να διακόψει την πώληση ουράνιων φαναριών και ανακάλεσε όλα τα μοντέλα της στις 6 Ιουλίου 2013.^[28]

Παρά τη χρήση τους για αιώνες, υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία για τους πιθανούς κινδύνους που μπορούν να προκαλέσουν πυρκαγιές σε καλλιέργειες ή κτίρια ή ακόμη και να βλάψουν τα ζώα τα οποία πιθανώς μπορούν να τραφούν με τα υπολείμματα. Παρά τη γενική έλλειψη επικράτησης, σε μερικές περιοχές η χρήση τους έχει απαγορευτεί για τους λόγους αυτούς.^[29]

Η πόλη Σανγιά στην Κίνα έχει απαγορεύσει τη χρήση ουράνιων φαναριών εξαιτίας του κινδύνου που αποτελούν για τα αεροσκάφη και την αεροπλοΐα.^[30]

Η ελευθέρωση ουράνιου φαναριού είναι παράνομη στις περισσότερες περιοχές της Γερμανίας, ενώ εκεί που δεν είναι παράνομη, όπως στο Χέρφορντ, απαιτείται άδεια από τις τοπικές αρχές. Στην Αυστρία, απαγορεύεται η κατασκευή, πώληση, εισαγωγή ή χρήση τους.^[31] Στην Αργεντινή, τη Χιλή και την Κολομβία η ελευθέρωση φαναριών απαγορεύεται, όπως συμβαίνει και σε Ισπανία και Βιετνάμ. Στη Βραζιλία η ελευθέρωση φαναριών αποτελεί περιβαλλοντικό έγκλημα, το οποίο τιμωρείται με έως και 3 χρόνια φυλάκισης από το 1998.^[25]

Η λιανική πώληση (αλλά όχι η παραγωγή και η χρήση) ουράνιων φαναριών τα οποία «διαθέτουν ελεύθερη φλόγα ώστε να θερμαίνουν το εσωτερικό τους» απαγορεύτηκε στην Αυστραλία τη 1η Φεβρουαρίου 2011.^[32]

Ακόμη, τα ουράνια φανάρια έχουν απαγορευθεί σε πολιτείες των ΗΠΑ εξαιτίας των κινδύνων για πυρκαγιά.^[33]

• Αερόστατο
• Αερόστατο θερμού αέρα

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Ουράνιο φανάρι

• Τρόπος κατασκευής Κινεζικών ουράνιων φαναριών Αρχειοθετήθηκε 2011-02-20 στο Wayback Machine.
• Φεστιβάλ Πινγκσί στην Ταϊβάν
• Βίντεο από Φεστιβάλ Ουράνιων Φαναριών