Ιμπέριος και Μαργαρώνα

Με τον τίτλο Ιμπέριος και Μαργαρώνα φέρεται έμμετρο ελληνικό μυθιστόρημα που συγγράφηκε κατά τον Μεσαίωνα, και του οποίου αν και έχουν διασωθεί τρεις παραλλαγές, ο συγγραφέας του παραμένει άγνωστος. Η παλαιότερη παραλλαγή περιλαμβάνει 814 ομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους, η νεότερη 862 ομοίως στίχους και η ακόμη νεότερη 1045 ομοίως στίχους.

Οι ειδικοί θεωρούν ότι ανάγεται στον 15ο αιώνα στα χρόνια της Αναγέννησης και ότι κάποιος Φράγκος που εξελληνίστηκε είναι ο συγγραφέας του. Επ΄ αυτού άλλοι μελετητές συγκρίνοντας τα διάφορα παρεχόμενα στοιχεία του θεωρούν ότι είναι διασκευή γαλλικού μυθιστορήματος Πιερ της Προβηγκίας και η ωραία Μαγκελόνα^[1][2] που έχει τις ρίζες του από την αραβική αφήγηση της Ιστορίας του Κάμαρ-εζ-Ζαμάν από τις Χίλιες και Μια Νύχτες της Χαλιμάς^[3].

Αντίθετα Έλληνες μελετητές βασιζόμενοι κυρίως σε ελληνιστικά στοιχεία που αναφέρονται στο ποίημα όπου παρουσιάζει ομοιότητες με την αρχαία Αχιλληίδα αντικρούουν την άποψη της διασκευής. Τέλος νεότεροι μελετητές θεωρούν πως πιθανότερα ο συγγραφέας όποιος και αν ήταν γνώριζε κείμενα αρχαίων Ελλήνων, όπου συνδυάζοντας και στοιχεία από τον Διγενή Ακρίτα προέβη σε ελεύθερη διασκευή. Αν και η υπόθεση του έργου αναφέρεται στη Προβηγκία εν τούτοις αποδίδεται με χαρακτηριστική ελληνική λαϊκότητα στην ατμόσφαιρα και το ήθος του δημοτικού βυζαντινού ελληνισμού.

Το τελευταίο αυτό χαρακτηριστικό ήταν η αιτία το ποίημα αυτό να έχει πολλές παραλλαγές και εκδόσεις και να γίνει ένα από τα δημοφιλέστερα λαϊκά αναγνώσματα της εποχής του. Ειδικότερα στη νεότερη Ελλάδα, την εποχή του Όθωνα, υπήρξε το πιο δημοφιλές δημοτικό ποίημα.

Το έργο αυτό αναφέρεται στη Προβηγκία όπου ένας βασιλιάς έχει μια πολύ ωραία γυναίκα που όμως δεν μπορεί να προσφέρει διάδοχο. Ο βασιλιάς μετά από πολλές παρακλήσεις στο Θεό τελικά αποκτά τον πολυπόθητο γιο τον Ιμπέριο που είναι και ο κύριος ήρωας του έργου. Μεγαλώνοντας ο Ιμπέριος θέλοντας να γνωρίσει τον κόσμο εγκαταλείπει τους γονείς του και ξεκινάει με την εικόνα ενός ωραίου και γεροδεμένου ιππότη , που κατά τη πλοκή του έργου, εμπλέκεται σε διάφορες περιπέτειες.

Φθάνοντας στη Νάπολη της Ιταλίας ερωτεύθηκε τη βασιλοπούλα Μαργαρώνα πλην όμως εκείνη για να δεχθεί τον γάμο, που συμφώνησαν και οι γονείς της, θέτει ως όρο αποδοχής ο υποψήφιος να είναι νικητής κονταρομαχίας. Γεγονός που ακολούθησε, νίκησε ο Ιμπέριος όπου με τον τίτλο του νικητή και του ήρωα, (κατά την ανάγκη της ιστορίας), παντρεύεται την Μαργαρώνα όπου και αποφασίζει να την φέρει στο βασίλειο του πατέρα του προκειμένου να την γνωρίσουν και οι γονείς του.
Έτσι ξεκινούν με πολλούς θησαυρούς και αφού πέρασαν ποτάμια, λαγκάδια, βουνά και χαράδρες σταμάτησαν να ξεκουραστούν σε μια πεδιάδα. Την ώρα που κοιμόταν η Μαργαρώνα ο Ιμπέριος σηκώθηκε να κυνηγήσει μία πέρδικα. Τότε ένας αετός κατέβηκε και άρπαξε από το στήθος της Μαργαρώνας το σπουδαίο φυλαχτό που είχε δώσει στον Ιμπέριο η μητέρα του και εκείνος το είχε προσφέρει στην Μαργαρώνα.

Από το σημείο αυτό αρχίζουν οι μεγάλες περιπέτειες όταν το ζευγάρι χωρίζει. Ο Ιμπέριος πιάνεται αιχμάλωτος των Σαρακηνών ενώ η Μαργαρώνα μετά από πολλά καταφέρνει και φθάνει στη Προβηγκία και κλείνεται σε μοναστήρι. Στο τέλος καταφέρνει και ο Ιμπέριος να επιστρέψει στη πατρίδα του και να συναντηθεί με τη γυναίκα του. Ακολουθούν μεγάλες γιορτές και χαρές κατάληξη των οποίων ήταν ο Ιμπέριος να αναλάβει βασιλιάς και η Μαργαρώνα βασίλισσα.

Από Τουρκοκρατίας αλλά και στην «παλιά Αθήνα» που υπήρξαν τουλάχιστον δέκα εκδόσεις του έργου, αυτό συνδέθηκε με μια αθηναϊκή παράδοση κατά την οποία φέρεται η Μονή του Δαφνίου να είχε κτιστεί, στη περίοδο των Ευγενών, από την Μαργαρώνα.

• "Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου" τομ.9ος, σελ.874.