Εθνική Συντακτική Συνέλευση (1789)

Εθνική Συντακτική Συνέλευση Assemblée nationale constituante
Ιστορία
Ίδρυση	9 Ιουλίου 1789
Κατάργηση	30 Σεπτεμβρίου 1791
Αντικαταστάθηκε από	Νομοθετική Εθνοσυνέλευση
Τόπος συνεδριάσεων
Βερσαλλίες, Παλάτι του Κεραμεικού στο Παρίσι

Η Εθνική Συντακτική Συνέλευση (Γαλλικά: Assemblée nationale constituante) ή Συντακτική Εθνοσυνέλευση σχηματίστηκε από την Εθνική Συνέλευση στις 9 Ιουλίου 1789, κατά το πρώτο στάδιο της Γαλλικής Επανάστασης. Διαλύθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 1791 και τη διαδέχθηκε η Νομοθετική συνέλευση.

Η Εθνοσυνέλευση δημιουργήθηκε στα πλαίσια πολιτικής αναταραχής που προέκυψε κατά τη σύγκληση των Γενικών Τάξεων. Κατά την έναρξη της συνέλευσης των Τάξεων, στις 5 Μαΐου 1789, δύο ήταν τα κύρια θέματα: η εξέταση των πληρεξουσίων των αντιπροσώπων και ο τρόπος ψηφοφορίας - κατά άτομο ή κατά τάξη. Οι Γενικές τάξεις αποτελούνταν από 308 βουλευτές από τον Κλήρο, 285 από τους Ευγενείς και 621 από την Τρίτη τάξη. Ο αριθμός των αντιπροσώπων της Τρίτης τάξης είχε διπλασιασθεί, κατόπιν αιτήματός τους, αλλά η ψηφοφορία κατά άτομο, που είχαν επίσης ζητήσει, δεν εφαρμόστηκε.

Στις 6 Μαΐου, η Τρίτη τάξη πήρε το όνομα Συνέλευση των Κοινοτήτων και ζήτησε την από κοινού εξέταση των πληρεξουσίων. Οι ευγενείς και οι κληρικοί αρνήθηκαν να συνεδριάσουν μαζί με την Τρίτη τάξη: στις 11 Μαΐου, οι αντιπρόσωποι των ευγενών συνεδρίασαν σε μια αυτόνομη συνέλευση. Ο κλήρος καθυστερούσε, ενώ η Τρίτη τάξη αρνήθηκε τη συγκρότηση συνέλευσης σε ξεχωριστή αίθουσα. Αυτή ήταν η πρώτη της επαναστατική ενέργεια, καθώς απέρριπτε την παραδοσιακή διαίρεση σε τάξεις.

Στις 11 Ιουνίου, ο αββάς Σιεγές, συγγραφέας του Τι είναι η Τρίτη Τάξη; κάλεσε τους ευγενείς και τους κληρικούς να ενταχθούν στους «αντιπροσώπους των Κοινοτήτων». Δύο ημέρες αργότερα, τρεις ιερωμένοι από το Πουατού, και στη συνέχεια, στις 16 Ιουνίου, δεκαεννέα ιερωμένοι, εντάχθηκαν στις Κοινότητες.

Στις 15 Ιουνίου, αφού οι Κοινότητες ολοκλήρωσαν την εξέταση των πληρεξουσίων, ο Σιεγές ζήτησε «να ασχοληθούν χωρίς αναβολή με τη συγκρότηση της Συνέλευσης» και να εγκαταλείψουν τον όρο Συνέλευση των Γενικών Τάξεων, σαν νέο όνομα πρότεινε τη «Συνέλευση των αναγνωρισμένων και εκλεγμένων αντιπροσώπων του γαλλικού έθνους».^[1] Ο Ζαν-Ζοζέφ Μουνιέ πρότεινε τη «Νόμιμη συνέλευση των αντιπροσώπων του μεγαλύτερου τμήματος του έθνους, ενεργώντας κατά την απουσία του μικρότερου τμήματος» πρόταση που υποστηρίχθηκε και από τον Αντουάν Μπαρνάβ. Ο Μιραμπώ πρότεινε οι Κοινότητες να πάρουν το όνομα «Συνέλευση των αντιπροσώπων του γαλλικού λαού» και στις 17 Ιουνίου ο Ζερόμ Λεγκράν, δικηγόρος από το Μπερί, πρότεινε το όνομα Εθνική Συνέλευση, το οποίο έγινε αποδεκτό με 491 ψήφους υπέρ και 90 κατά.

Καθώς δεν υπήρξε αντίδραση από τον βασιλιά ή τους προνομιούχους, στις 17 Ιουνίου οι αντιπρόσωποι της Τρίτης τάξης, που αντιπροσώπευαν «τουλάχιστον το 96 τοις εκατό του έθνους »^[2], αυτοανακηρύχθηκαν σε Εθνική Συνέλευση, την οποία όμως ο Λουδοβίκος δεν αναγνώρισε και στις 19 Ιουνίου, και αφού είχαν προσχωρήσει ακόμη 149 ιερωμένοι και 2 αντιπρόσωποι των ευγενών, διέταξε να κλείσει η αίθουσα όπου συνεδρίαζαν οι αντιπρόσωποι, με την πρόφαση ότι έπρεπε να γίνουν επισκευές που δεν επιδέχονταν αναβολή.^[3]

Στις 20 Ιουνίου 1789 το πρωί, μπροστά στις κλειστές πόρτες, οι αντιπρόσωποι της τρίτης τάξης συγκεντρώθηκαν στην αίθουσα του σφαιριστηρίου, όπου, με προεδρία του Ζαν-Σιλβαίν Μπαγί και μέσα σε θύελλα ενθουσιασμού, ορκίστηκαν με τον όρκο του Σφαιριστηρίου να μην χωρίσουν μέχρι να δώσουν στη Γαλλία σύνταγμα.

Σε συνεδρίαση στις 23 Ιουνίου ο βασιλιάς συγκατατέθηκε μεν στη φορολογική ισότητα αλλά διέταξε τις τρεις τάξεις να συνεδριάζουν χωριστά, ακύρωσε όλες τις αποφάσεις της Τρίτης τάξης και τάχθηκε υπέρ της δεκάτης και των φεουδαρχικών δικαιωμάτων των ευγενών, δείχνοντας ότι δεν ήταν διατεθειμένος να προβεί σε κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και ότι είχε αγνοήσει τα Υπομνήματα των περιφερειών τους που του είχαν υποβάλει οι αντιπρόσωποι της Τρίτης τάξης.

Στις 24 Ιουνίου προσχώρησαν 47 αντιπρόσωποι των ευγενών με επικεφαλής τον δούκα της Ορλεάνης.

Ο βασιλιάς αναγκάστηκε να υποχωρήσει και κάλεσε τις άλλες δύο τάξεις να συμμετάσχουν (27 Ιουνίου).

Στις 9 Ιουλίου 1789, η Εθνοσυνέλευση αυτοανακηρύχθηκε σε Εθνική Συντακτική Συνέλευση, με σκοπό να δώσει στη Γαλλία σύνταγμα.

Η Συντακτική Εθνοσυνέλευση είχε σχεδόν 1.200 βουλευτές και συνεδρίασε από τις 9 Ιουλίου 1789 έως τις 30 Σεπτεμβρίου 1791, πρώτα στις Βερσαλλίες και μετά τις ημέρες της 5ης και 6ης Οκτωβρίου 1789 στο παλάτι του Κεραμεικού, στο Παρίσι - στην αίθουσα του Ιπποδρομίου του Κεραμεικού - όπου είχε αναγκαστικά εγκατασταθεί ο βασιλιάς και η βασιλική οικογένεια ώστε να βρίσκονται υπό των έλεγχο των επαναστατών.

Μεταξύ των αντιπροσώπων που συνεδρίαζαν καθημερινά, διαμορφώθηκαν τρεις μεγάλες τάσεις: οι μοναρχικοί, οι συνταγματικοί (η πλειοψηφία) και οι ριζοσπάστες, που αποτελούσαν τη μειονότητα.

Οι συζητήσεις της Εθνοσυνέλευσης δημοσιεύονταν στην εφημερίδα Le Moniteur Universel. Μετά την κατάργηση των προνομίων και των φεουδαρχικών δικαιωμάτων της αριστοκρατίας τη νύχτα της 4ης προς 5η Αυγούστου 1789 ^[4]και τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη στις 26 Αυγούστου 1789, η Συνέλευση ψήφισε, στο τέλος του έτους, τις βασικές αρχές του Συντάγματος του 1791 το οποίο, με βάση τη λαϊκή κυριαρχία και τη διάκριση των εξουσιών, οργάνωσε τον περιορισμό της βασιλικής εξουσίας και το τέλος του αποκλεισμού του λαού στις πολιτικές αποφάσεις.^[5]

Εκτός από το συνταγματικό της έργο, η Συνέλευση πραγματοποίησε θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις σε τομείς όπως:

• Διοίκηση: Νέα διοικητική διαίρεση με δημιουργία 83 νομών με επικεφαλής εκλεγμένους άρχοντες

• Δικαιοσύνη :
  • ισότητα ενώπιον του νόμου
  • κατάργηση των κοινοβουλίων
  • εκλογή δικαστών
  • κατάργηση των βασανιστηρίων (από το 1780 και το 1788)
  • μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος (νόμοι της 16ης και 24ης Αυγούστου 1790) που ακολουθεί τη νέα διοικητική διαίρεση: κάθε διοικητική βαθμίδα διαθέτει το δικαστήριό της (για αστικές ή ποινικές υποθέσεις), οι δικαστές είναι αιρετοί αλλά αμείβονται από το κράτος, τα ποινικά δικαστήρια είναι ορκωτά (με ενόρκους) και κατοχυρώνεται το δικαίωμα στην έφεση.^[6]

• Οικονομικά:
  • ισότητα προ φόρων
  • κατάργηση των έμμεσων φόρων
  • έκδοση ειδικών ομολόγων, των ασινιάτων, για την εθνικοποιημένη εκκλησιαστική ιδιοκτησία

• Οικονομία:
  • κατάργηση εσωτερικών δασμών και διοδίων
  • κατάργηση των συντεχνιών (που συντηρούσαν «κλειστά» τα επαγγέλματα)
  • αποφάσεις υπέρ του οικονομικού φιλελευθερισμού.

• Στα θρησκευτικά θέματα, η Συντακτική Συνέλευση υιοθέτησε τα ακόλουθα μέτρα:
  • κατάργησε περιοριστικούς νόμους σχετικά με τους Προτεστάντες
  • χορήγησε υπηκοότητα στους Εβραίους
  • κατάργησε τον φόρο της δεκάτης (διάταγμα της 11ης Αυγούστου 1789).
  • εθνικοποίησε την εκκλησιαστική περιουσία (διάταγμα 2 Νοεμβρίου 1789).
  • κατάργησε τους μοναστικούς όρκους και διέλυσε τα θρησκευτικά τάγματα εκτός αυτών που δραστηριοποιούνταν στην εκπαίδευση και τις αγαθοεργίες (διάταγμα της 13ης Φεβρουαρίου 1790)
  • θέσπισε το Πολιτικό Σύνταγμα του Κλήρου (διάταγμα της 12ης Ιουλίου 1790) ·
  • επέβαλλε στους κληρικούς τον όρκο πίστης (διάταγμα της 27ης Νοεμβρίου 1790).

Ψήφισε το πρώτο Σύνταγμα από τις 3 έως τις 13 Σεπτεμβρίου 1791, με το οποίο, βασισμένο στις αρχές της κυριαρχίας του λαού και της διάκρισης των εξουσιών, εγκαθιδρύθηκε στη Γαλλία η συνταγματική μοναρχία. Στις 13 Σεπτεμβρίου, ο βασιλιάς αποδέχθηκε το Σύνταγμα.

Η εκτελεστική εξουσία ασκούνταν από τον βασιλιά. Έτσι, ο Λουδοβίκος ΙΣΤ' επέλεγε τους υπουργούς του από εξωκοινοβουλευτικούς πολιτικούς (που δεν λογοδοτούσαν στην Εθνοσυνέλευση), κατηύθυνε την εξωτερική πολιτική και, παρά την αρχή της διάκρισης των εξουσιών, μπορούσε να εγκρίνει ή να αρνηθεί νόμους (ανασταλτικό βέτο 4 χρόνια το πολύ). Η νομοθετική εξουσία ασκούνταν από την Εθνοσυνέλευση, η οποία εκλέχθηκε για δύο χρόνια με σύστημα ψηφοφορίας κατά το οποίο δικαίωμα ψήφου είχαν οι ιδιοκτήτες γης και υπόχρεοι σε φόρους (τιμαριωτική ψήφος). Η Εθνοσυνέλευση είχε την πρωτοβουλία και τη θέσπιση των νόμων, την επιβολή και τον έλεγχο των φόρων, την απόφαση για πόλεμο και ειρήνη, και θα συνεδρίαζε μόνη της χωρίς σύγκληση. Η ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος διασφαλίστηκε με την εκλογή δικαστών.

Η Συντακτική Συνέλευση διαλύθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 1791 και αντικαταστάθηκε αμέσως από τη Νομοθετική Συνέλευση.

Μερικά από τα πρόσωπα που είχαν τη μεγαλύτερη επιρροή σ' αυτήν τη συνέλευση είναι ο Ονορέ Μιραμπώ, ο Αντουάν Μπαρνάβ, ο αββάς Σιεγές, ο Ζακ ντε Καζαλές, ο αββάς Μωρί, ο Ντυπόρ-Ντυτέρτρ, ο Λαφαγιέτ, τα αδέλφια Λαμέτ, ο Ζαν-Σιλβαίν Μπαγί κ.λπ.

1789

• 4 Αυγούστου: κατάργηση όλων των φεουδαρχικών προνομίων
• 23 και 24: διάταγμα που διακηρύσσει την ελευθερία των θρησκευτικών απόψεων και την ελευθερία του τύπου
• 26: Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη
• 12 Οκτωβρίου: μεταφορά της Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης στο Παρίσι
• 2 Νοεμβρίου: η εκκλησιαστική περιουσία τίθεται στη διάθεση του κράτους ως Εθνική περιουσία
• 17 Δεκεμβρίου: δημιουργία χαρτονομίσματος με το όνομα ασινιάτο
• 22 Δεκεμβρίου: νόμος για την κατανομή της Γαλλίας σε 83 νομούς

1790

• 4 Ιανουαρίου: κατανομή του βασιλείου σε 83 τμήματα
• Ιανουάριος 1790: χειραφέτηση των Σεφαρδιτών Εβραίων της Αβινιόν και της Νοτιοδυτικής Γαλλίας
• 13 Φεβρουαρίου 1790: κατάργηση των μοναστικών ταγμάτων
• 17 Μαρτίου: διάταγμα για την πώληση Εθνικής περιουσίας έως 400 εκατομμύρια
• 19 Ιουνίου: κατάργηση της κληρονομικής αριστοκρατίας
• 12 Ιουλίου: πολιτικό σύνταγμα του Κλήρου
• Νόμος της 16ης και 24ης Αυγούστου 1790, μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος
• 27 Νοεμβρίου: διάταγμα σχετικά με τον όρκο των εκκλησιαστικών δημοσίων υπαλλήλων

1791

• 5 Ιουνίου: διάταγμα που στερεί από τον βασιλιά το δικαίωμα απονομής χάρης
• 25 Ιουνίου: μετά τη φυγή στη Βαρέν, ο βασιλιάς παύεται από τις βασιλικές του εξουσίες
• 15 Ιουλίου: επιστροφή του βασιλιά στα καθήκοντά του και ψήφιση του θεσμού του απαραβίαστου του βασιλιά
• 30 Ιουλίου: κατάργηση των ταγμάτων ιπποσύνης
• 3 Σεπτεμβρίου: το πρώτο Σύνταγμα εγκρίθηκε από τη Συντακτική Εθνοσυνέλευση
• 27-28 Σεπτεμβρίου: απόλυτη ελευθερία στους Εβραίους στη θρησκεία και τις επαγγελματικές δραστηριότητες
• 1 Οκτωβρίου: η Συντακτική Εθνοσυνέλευση διαλύεται και παραχωρεί τη θέση της στη Νομοθετική Συνέλευση.

• Η Συντακτική Εθνοσυνέλευση (γαλλικά)