Staśaństwo
Staśaństwo jo juristiska pśisłušnosć pśirodneje wósoby k jadnomu statoju, z kótarejež wuchadaju wěste bergaŕske pšawa a winowatosći. Jadnotliwc pśisłuša pótakem pšawniskemu zgromaźeństwu staśanow. Staśaństwo jo we wětšynje krajow njewótwisne wót etniskeje pśisłušnosći abo narodnosći, na pśikład su Serby zwětšego nimske staśanje, pótakem Nimce w pšawniskem zmysle.
Kuždy stat ma swójske kazni, kótarež rěduju dobyśe a zgubjenje swójogo staśaństwa. W Nimskej wupóžycujo se staśaństwo zwětšego pśez naroźenje a wótwisnje wót staśaństwa staršeju, abo teke pśez zadomjenje wukrajnikow.
Staśan ma wósebne pšawa, kaž na pśikład pšawo na lichotne drogowanje abo w demokratijach wólbne pšawo. Na tamnem boku ma teke wěste winowatosći, kaž na pśikład wobornu winowatosć abo dawkownosć.
Staśaństwo dokumentěrujo se na oficielnych dokumentach, na pśikład na drogowańskem pasu abo na personalnem wupokazu. W někotarych krajach – pśedewšym w něgajšnych socialistiskich statach – jo teke narodnosć do dokumentow zapisana.
Jadnotne nimske staśaństwo wobstoj akle z lěta 1934. Pśed tym su měli nimske kraje – na pśikład Sakska a Pšuska – swójske staśaństwa. Lěcrownož jo měła NDR teke swójske staśaństwo, su płaśeli wšykne bergarje z perspektiwy zwězkoweje republiki ako nimske staśanje.
Pśi rozpadnjenju statow (na pśikład Sowjetskego zwězka abo Jugosłowjańskeje) móžo w někotarych padach k problemam dojś, njedostanu-li wšykne něgajšne staśanje staśaństwo jadnogo z naslědnych statow. To jo se w jugosłowjańskem pśikłaźe pśedewšym Romam stało, z kótarychž su byli pótom mnozy bźezstatne.
Napśeśiwny pad su luźe z wšakimi staśaństwami – zwětšego jadna se wó dwójne staśaństwo něgajšnych pśidrogowarjow, pótomnikow tych pśidrogowarjow abo bergarjow Europskeje unije, kenž su se w drugem kraju zasedlili. Za bergarjow drugich cłońskich statow EU jo dwójne staśaństwo w Nimskej zasadnje dowólone, za tamnych (na pśikład Turkow w Nimskej) wobstoje wěste wobgranicowanja.