Palaeognathae
| Paleognaths Amrediad amseryddol: Cretasaidd hwyr – Holosen, 70–0 Miliwn o fl. CP | |
|---|---|
| |
| Casowari'r De (Casuarius casuarius) | |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Animalia |
| Ffylwm: | Chordata |
| Dosbarth: | |
| Inffradosbarth: | |
| Urdd | |
Un o'r ddau ddosbarth o adar sy'n fyw heddiw yw'r Palaeognathae (Groeg: ""hen" a "gên"), neu'r paleognathau, yr ail yw'r Neognathae. Gyda'i gilydd mae'r ddau grŵp yma'n creu'r cytras (clade) a elwir yn Neornithes.
O fewn y dosbarth yma o adar, sef y Palaeognathae, ceir pum cangen o adar nad ydynt yn medru hedfan a dwy gytras sydd bellach wedi dod i ben. Ceir hefyd y tinamou, sy'n medru hedfan.[1][2] Ceir 47 rhywogaeth o tinamous, 5 ciwi (Apteryx), 3 cassowary (Casuarius), 1 emiw (Dromaius) (ac un arall a ddifawyd sawl mileniwm yn ôl), 2 Rhea a 2 rywogaeth o estrys.[3] Dengys gwaith ymchwil diweddar fod y paleognathiaid yn fonoffyletig (grŵp sy'n ffurfio cytras; sef hen rywogaeth a'i hynafiaid), ond mae'r hen drefn o ddosbarthu adar o ran eu gallu i hedfan yn gwbwl anghywir.[2][4][4]
Ceir tri prif grŵp sydd gwbwl ar wahân: Lithornithiformes, Dinornithiformes (moaiaid) a'r Aepyornithiformes (adar eliffantog), ac mae'r tri hyn, yn bendant yn aelodau o'r Palaeognathae.
Tarddiad y gair yw "hen ên", sy'n cyfeirio at ysgerbwd y palate, a ddisgrifir yn hŷn a mwy ymlusgol nag adar eraill.[5] Wedi dweud hyn, nid fosiliau byw mohonynt gan fod eu genynau'n para i esblygu a newid yn y DNA. Ceir dryn anghytundeb yn y byd gwyddonol, fodd bynnag, o ran eu hesblygiad.[6]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ *Wetmore, A. (1960)
- ↑ 2.0 2.1 Baker, A. J.; Haddrath, O.; McPherson, J. D.; Cloutier, A. (2014). "Genomic Support for a Moa-Tinamou Clade and Adaptive Morphological Convergence in Flightless Ratites". Molecular Biology and Evolution. doi:10.1093/molbev/msu153.
- ↑ Clements, J. C. et al. (2010)
- ↑ 4.0 4.1 Mitchell, K. J.; Llamas, B.; Soubrier, J.; Rawlence, N. J.; Worthy, T. H.; Wood, J.; Lee, M. S. Y.; Cooper, A. (2014-05-23). "Ancient DNA reveals elephant birds and kiwi are sister taxa and clarifies ratite bird evolution". Science 344 (6186): 898–900. doi:10.1126/science.1251981. PMID 24855267.
- ↑ Houde, P. T. (1988)
- ↑ Leonard, L. et al. (2005)
Llyfryddiaeth
[golygu | golygu cod]- Michael J. Benton (2004). "Origin and relationships of Dinosauria". In David B. Weishampel; Peter Dodson; Halszka Osmólska (Hrsg.) (gol.). The Dinosauria. Berkeley: Zweite Auflage, University of California Press. tt. 7–19. ISBN 0-520-24209-2.