James Abercromby, Barwn 1af Dunfermlin

James Abercromby, Barwn 1af Dunfermlin
Ganwyd	7 Tachwedd 1776  Tullibody
Bu farw	17 Ebrill 1858  Midlothian
Dinasyddiaeth	Yr Alban
Alma mater	Ysgol Uwchradd Frenhinol
Galwedigaeth	gwleidydd, bargyfreithiwr
Swydd	Llefarydd Tŷ'r Cyffredin, Barnwr-Adfocad Cyffredinol y Lluoedd Arfog, Meistr yr Arian, Aelod o'r 13eg Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 12fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 11eg Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 4edd Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 5ed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 6ed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 7fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 8fed Senedd y Deyrnas Unedig
Plaid Wleidyddol	Chwigiaid
Tad	Ralph Abercromby
Mam	Mary Abercromby, Barwnes 1af Abercromby
Priod	Mary Anne Leigh
Plant	Ralph Abercromby, 2nd Baron Dunfermline
Perthnasau	Alexander Abercromby, Robert Bruce, Lord Kennet
Gwobr/au	Cymrawd Cymdeithas Frenhinol Caeredin

Gwleidydd a bargyfreithiwr o'r Alban oedd James Abercromby, Barwn 1af Dunfermline (7 Tachwedd 1776 - 17 Ebrill 1858). Gwasanaethodd fel Llefarydd Tŷ'r Cyffredin rhwng 1835 a 1839.^[1]

Roedd Abercromby yn drydydd mab y Cadfridog Syr Ralph Abercromby, a fu farw ym Mrwydr Alexandria, a Mary, Barwnes 1af Abercromby, merch John Menzies o Fernton, Swydd Perth. Roedd yn frawd iau i George Abercromby, 2il Farwn Abercromby a Syr John Abercromby a brawd hŷn Alexander Abercromby. Cafodd ei addysgu yn yr Ysgol Uwchradd Frenhinol, Caeredin ac Eglwys Crist, Rhydychen.

Galwyd Abercrombie i'r bar yn Lincoln's Inn ym 1801 Daeth yn gomisiynydd methdaliad ac yn ddiweddarach penodwyd ef yn stiward ystadau Dug Swydd Dyfnaint.

Eisteddodd Abercromby fel Aelod Seneddol Chwigiaid etholaeth Midhurst rhwng 1807 a 1812 ac ar etholaeth Calne rhwng 1812 a 1830. Cyflwynodd dau gynnig seneddol i geisio gwella Cynrychiolaeth Caeredin yn y senedd. Derbyniodd lawer o gefnogaeth ond ni wnaed unrhyw newid hyd Ddeddf Diwygio 1832. Ym 1827 cafodd ei urddo'n aelod o'r Cyfrin Gyngor a phenodwyd ef yn Farnwr Eiriolwr Cyffredinol (prif farnwr llysoedd y lluoedd arfog) gan George Canning, swydd a ddaliodd hyd 1828, y misoedd olaf yn llywodraeth yr Arglwydd Goderich.^[2]

Ym 1830 gwnaed Abercromby yn Arglwydd Brif Farwn Llys y Trysorlys yn yr Alban, swydd a gadwodd hyd 1832, pan ddiddymwyd y swydd. Derbyniodd bensiwn o £2,000 y flwyddyn. Ym 1832 dychwelodd i Dŷ’r Cyffredin fel un o'r ddau aelod dros Gaeredin, yr oedd eu cynrychiolaeth bellach wedi cynyddu o un i ddau aelod. Ym mis Gorffennaf 1834 aeth i gabinet yr Arglwydd Melbourne fel Meistr y Bathdy,^[3] ond dim ond hyd fis Tachwedd yr un flwyddyn y daliodd y swydd, pan syrthiodd llywodraeth y Chwigiaid.

Ystyriwyd Abercromby ar gyfer swydd llefarydd Tŷ'r Cyffredin gan ei blaid ar gyfer etholiad 1833, ond dewiswyd Edward Littleton yn ei le yn y pen draw. Fodd bynnag, yn etholiad 1835 cafodd ei ddewis eto yn ymgeisydd y Chwigiaid a fu'n llwyddiannus. Parhaodd yn y swydd hyd 1839. Ar ei ymddeoliad fe'i ddyrchafwyd i'r bendefigaeth fel y Barwn Dunfermline, o Dunfermline yn Swydd Fife.^[4]

Ar ôl iddo ymddeol parhaodd Abercromby i ymddiddori mewn materion cyhoeddus, yn benodol y rhai a oedd yn ymwneud â dinas Caeredin. Roedd yn un o sylfaenwyr yr Ysgol Ddiwydiannol Unedig ar gyfer cefnogi a hyfforddi plant amddifad. Ym 1841 etholwyd ef yn Ddeon y Gyfadran ym Mhrifysgol Glasgow. Ysgrifennodd hefyd gofiant i'w dad, a gyhoeddwyd ym 1861 ar ôl ei farwolaeth.

Priododd yr Arglwydd Dunfermline â Mary Anne, merch Egerton Leigh, o West Hall, yn High Legh, ar 14 Mehefin 1802.

Bu farw yn Collinton House, Midlothian, ym mis Ebrill 1858, yn 81 mlwydd oed, a chladdwyd ef ym mynwent y Grange, Caeredin. Olynwyd ef yn y farwniaeth gan ei fab, Syr Ralph Abercromby, KCB.