De Sir Fynwy (etholaeth seneddol)

Roedd De Sir Fynwy yn etholaeth seneddol a oedd yn dychwelyd un Aelod Seneddol (AS) i Dŷ Cyffredin Senedd y Deyrnas Unedig rhwng 1815 a 1885.

Cafodd yr etholaeth ei chreu gan Ddeddf Ailddosbarthu Seddi 1885 ar gyfer etholiad cyffredinol 1885, a rannodd hen etholaeth Sir Fynwy yn dair. Cafodd yr etholaeth ei diddymu ar gyfer etholiad cyffredinol 1918, pan drosglwyddwyd y rhan fwyaf o'i ardal i etholaeth Mynwy.

Roedd hen etholaeth Sir Fynwy yn drwm dan ddylanwad dau deulu pwerus: y Morganiaid Tŷ Tredegar a Dugiaid Beaufort Gwlad yr Haf. Parhaodd dylanwad y Morganiaid yn etholaeth De Sir Fynwy. Yn 1885 etholwyd y Cyrnol yr Anrhydeddus Frederick Courtenay Morgan fel AS o 1885 tan 1906 pan ymddeolodd ceisiodd ei fab, Courtenay Morgan, (wedi hynny Barwn Tredegar) i'w olynu ond cafodd ei drechu gan dirfeddiannwr dylanwadol arall y Cyrnol Ivor Herbert o Lanarth. Cadwodd Herbert afael ar yr etholaeth tan 1917 pan ymadawodd i Dŷ'r Arglwyddi. Diddymwyd yr etholaeth flwyddyn yn ddiweddarach.

Roedd yr etholaeth yn cynnwys rhanbarthau llys ynadon Caerllion, Cas-gwent, Eglwys y Drindod, Trefynwy, Llaneirwg, Rhaglan, Tryleg a Brynbuga yn ogystal â rhannau o fwrdeistrefi trefol Trefynwy a Chasnewydd a phlwyfi dinesig Bedwas a Mynyddislwyn.

Cafodd Frederick Courtenay Morgan ei ethol yn ddiwrthwynebiad yn Etholiad cyffredinol 1900

Ym 1917 Cafodd Syr Ivor Herbert ei ddyrchafu i Dŷ'r Arglwyddi fel y Barwn Treowen a chynhaliwyd isetholiad i ganfod olynydd iddo fel AS De Sir Fynwy.

• James, Arnold J a Thomas, John E. Wales at Westminster - A History of the Parliamentry Representation of Wales 1800-1979 Gwasg Gomer 1981 ISBN 0 85088 684 8