Cestyll y Tywysogion Cymreig
| Math | grwp o adeiladau neu strwythurau diwydiannol  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Gwlad |  Cymru |
Roedd uchelwyr a thywysogion Cymru wedi dechrau codi cestyll cyn i'r Normaniaid ddod i Gymru. Roedd y cestyll cynnar yn eithaf syml ond o'r 11g ymlaen, dan bwys yr ymosodiadau Normanaidd, dechreuodd y tywysogion godi cestyll mwy sylweddol a chwaraeai ran bwysig ym mywyd Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol.
Cestyll Tywysogion Gwynedd
[golygu | golygu cod]Cafodd y rhan fwyaf o'r cestyll hyn eu codi gan Dywysogion Gwynedd. Mae'r rhestr yn cynnwys ambell gastell o darddiad Normanaidd a feddianwyd ac a addaswyd gan y tywysogion. Nid yw'n cynnwys cestyll yn y canolbarth a'r de a feddiannid o bryd i'w gilydd gan Llywelyn Fawr neu Llywelyn ap Gruffudd.
- Castell Bryn Amlwg
- Castell Caergwrle
- Castell Carndochan
- Castell Carn Fadryn
- Castell Prysor
- Castell y Bere
- Castell Carndochan
- Castell Cricieth
- Castell Cynfael
- Castell Cwm Prysor
- Castell Degannwy
- Castell Deudraeth
- Castell Dinas Brân (hefyd ym meddiant Powys)
- Castell Dinbych
- Castell Deudraeth
- Castell Dinas Emrys
- Castell Dolbadarn
- Castell Dolforwyn
- Castell Dolwyddelan
- Castell Ewlo
- Castell Garth Grugyn
- Tomen y Rhodwydd
Mae lleoliad, a bodolaeth, castell Llywelyn ap Gruffudd yn Abergwyngregin yn destun dadlau.
Yn ogystal ceir sawl castell nad oes sicrwydd am ei leoliad heddiw, e.e. y castell a godwyd gan Owain Gwynedd yng Nghorwen yn 1165 a Plas Crug, sef, efallai, y castell a godwyd gan Llywelyn Fawr yn Aberystwyth yn 1208.
Cestyll Tywysogion Deheubarth
[golygu | golygu cod]- Castell Aberdyfi
- Castell Aberteifi
- Castell Caereinion
- Castell Carreg Cennen
- Castell Dinefwr
- Castell y Dryslwyn
- Castell Machen
- Castell Nanhyfer
- Castell Newydd Emlyn
- Castell Rhaeadr Gwy
- Castell Trefilan
- Castell Ystrad Meurig
- Hen Gastell,
Cestyll Tywysogion Powys
[golygu | golygu cod]- Castell Bodyddon
- Castell Caereinion
- Castell Crogen
- Castell Cymer
- Castell Dinas Brân (hefyd ym meddiant Gwynedd)
- Castell Mathrafal
- Castell Tafolwern
- Castell y Trallwng
Cestyll tywysogion llai
[golygu | golygu cod]- Cae Castell
- Castell Aberafan
- Castell Baglan
- Castell Bolan
- Castell Du
- Castell Gelligaer
- Castell Meredydd
- Castell Morgraig
- Castell Nos
- Hen Gastell, Llansawel
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Llyfryddiaeth
[golygu | golygu cod]- Richard Avent, Cestyll Tywysogion Gwynedd (Caerdydd, 1983). ISBN 0116711345
- Paul R. Davis, Castles of the Welsh Princes (Abertawe, 1988). ISBN 071540699X
- RCAHMW, Glamorgan Early Castles (HMSO 1991) ISBN 0113000359