Campfa

Campfa

Math	arena, lleoliad chwaraeon, adeilad
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae campfa^[1] yn lle sy'n caniatáu ichi wneud chwaraeon ac ymarfer corff mewn lleoliad amgaeadig, dan-fo fel rheol. Disgrifir "campfa" gan Eiriadur Prifysgol Cymru fel "lle neu faes i gynnal ymarferidau corfforol a chwaraeon, chwaraefa, chwaraedy, theatr" Gellir dadlau nad yw'r defnydd ohono fel "theatr" bellach yn gymwys.

Gall "campfa" gyfeirio at un neuadd fawr i gynnal amrywiaeth o gampau cadi'r heini a chystadlaethu tîm; ystafell neu gyfres o ystafelloedd codi pwysau neu complecs sy'n cynnwys neuadd chwaraeon tîm, ystafelloedd codi pwysau a mannau ymarferion cardio fel rhedeg neu ddringo mur. Gall campfa sy'n cynnwys adnoddau ychwanegol amlbwrpas ac eang ei adnoddau weithiau ei alw'n "stiwdio ffitrwydd".

Mae'r gair Cymraeg campfa yn air cyfansawdd "camp" a "fa" (man). Daw'r gair "camp" o'r un gwraidd Lladin campus sy'n rhoi i ni'r geiriau "champion" yn Ffrangeg a Saesneg ac sydd i'w gweld yn y gair Cymraeg "pencampwyr" a "campus". Ystyr y gair Lladin campus yw "maes y gad" neu "maes ymgyprys" a ddaeth yn "campo" (cae) yn y Sbaeneg.

Ceir y cyfeiriad cynharaf archifiedig o'r gair campfa o 1588 "[g]osod campfa a c yscol i'r gwŷr ieuaingc" ^[2] Agorwyd campfa Gwersyll yr Urdd Llangrannog Urdd Gobaith Cymru yn haf 1939 gyda chymorth grantiau'r Cyngor Iechyd.^[3]

Mae'r gair gymnaisum yn deillio o'r gair Groeg gymnos, sy'n golygu "noethlymun". Ystyr y gair Groeg gymnasium yw "ble i fynd heb ddadwisgo", ac fe'i defnyddiwyd yng Ngwlad Groeg hynafol i enwi'r man lle cafodd bechgyn ifanc eu haddysgu. Yn y canolfannau hyn cynhaliwyd addysg gorfforol, a oedd wedi arfer ymarfer heb ddillad, yn yr un modd â baddonau a stiwdios.

I'r Groegiaid, roedd addysg gorfforol yr un mor bwysig â dysgu gwybyddol. Roedd gan lawer o'r campfeydd Groegaidd hyn lyfrgelloedd y gellid eu defnyddio ar ôl cael bath hamddenol.

Defnyddir y gair "gymnaisum" yn Sbaen, Portiwgal, Canada, yr Unol Daleithiau a'r Deyrnas Unedig i gyfeirio at yr ardaloedd hyn. Yn Almaeneg, ar y llaw arall, mae "Gymnasium" yn golygu ysgol uwchradd yn yr Almaen, Denmarc a'r Iseldiroedd a defnyddir "Turnhalle", "Turnsaal" (Iseldireg), a "Idrætshal" (Daneg) ar gyfer campfa.

Datblygiad o'r Almaen oedd y campfeydd cyfoes.

Daeth campfeydd awyr agored cyntaf yr Almaen i'r amlwg diolch i waith yr Athro Friedrich Ludwig Jahn a'r grŵp Gymnasteg ("Turnverein", yn Almaeneg), mudiad gwleidyddol o'r 19g. Y gampfa dan do gyntaf, o bosib, oedd yr un yn Hesse, a adeiladwyd ym 1852 ac a noddwyd gan Adolph Spiess, oedd yn frwd dros chwaraeon mewn ysgolion i fechgyn a merched.^[4]

Yn yr Unol Daleithiau, ymddangosodd symudiad gymnastwyr yng nghanol y 19g a dechrau'r 20g. Ffurfiwyd y grŵp cyntaf yn Cincinnati, ym 1848, a adeiladodd lawer o gampfeydd, ar gyfer pobl ifanc ac oedolion, o amgylch Cincinnati a Saint Louis, a oedd â rhan dda o'r boblogaeth o dras Almaenig. Ysgogodd lwyddiant y Turnverein Almaenig ar fudiad Sokol yn y tiroedd Tsieceg ac oddi hynny y mudiad Pan-Slafiaeth.

Roedd anterth campfeydd ysgolion, sefydliadau a chymdeithasau Cristnogol yn cysgodi symudiad gymnastwyr. Mae'r gampfa ym Mhrifysgol Harvard, o 1820, yn cael ei ystyried y cyntaf yn yr Unol Daleithiau. Fel y rhan fwyaf o gampfeydd yr amser, roedd ganddo beiriannau a pheiriannau i berfformio ymarfer corff. Fe wnaeth Academi Filwrol yr Unol Daleithiau hefyd adeiladu campfa yn West Point (Efrog Newydd), yn union fel y gwnaeth llawer o sefydliadau prifysgol a champysau.

Ymddangosodd yr "Young Men's Christian Association" (YMCA) yn Boston ym 1851. Ddeng mlynedd yn ddiweddarach, dosbarthwyd tua dau gant o YMCAs ledled y diriogaeth. Roedd gan y mwyafrif ohonyn nhw eu campfa eu hunain i chwarae chwaraeon a chwarae.

Roedd yr 1920au yn ddegawd llewyrchus iawn yn yr hyn sydd a wnelo ag adeiladu ysgolion a champfeydd mawr. Trwy gydol yr 20g, esblygodd campfeydd fel cysyniad, nes iddynt gyrraedd campfeydd peiriannau tywysedig, cyfarpar ac ymarferion yr oes sydd ohoni.

Un o'r campfeydd agored cynharaf tebyg i gysyniad y gampfa fodern, agorodd ym 1847 ym Mharis.^[5] Agorwyd y gampfa yn Santa Monica i'r cyhoedd ym 1947.^[6]

"Bodymasters" Casnewydd, 2009

Gellir ystyried y gampfa draddodiadol yn un ystafell fawr amlbwrpas a ellir ei ddefnyddio i symud offer gymnasteg neu hefyd chwarae gemau tîm megis pêl-fasged, pêl-rwyd, badminton neu futsal a phêl-droed pump-bob-ochr. Bydd yr offer, fel rheol, yn cael eu cadw mewn ystafell sy'n gysylltiedig gyda'r neuadd a'u tynnu allan ar gyfer y gamp dan sylw. Caiff y llawr draddodiadol eu lorio â phren mewn siâp esgyrn pysgodyn gan gynnwys marciau ar gyfer hyd a lled y gwahanol gampau er enghraifft, hyd a lled cwrt badminton a phêl-rwyd.

Fel arfer, mae offer campfa a gofod wedi'u rhannu'n sawl parth; y prif barth gwaith, parth cardio a pharth ar gyfer ymarfer corff ac unigol. Heddiw, mae llawer o ganolfannau ffitrwydd yn y gampfa hefyd yn cynnig llawer o wasanaethau eraill, fel lles, sawna, caffis, bariau byrbrydau ac ati. Mae canolfannau ffitrwydd ar agor i'r cyhoedd ac mae athletwyr proffesiynol yn ymweld â nhw. Mae'r rhai sy'n cynnwys amrywiaeth eang iawn o adnoddau gan gynnwys baddonau yn cael eu galw'n stiwdios ffitrwydd.

Mae gan bron bob campfa rywbeth tebyg i'r prif barth gwaith, sy'n cynnwys pwysau rhydd (dumbbells, pwysau) ac offer ymarfer corff. Yn y parth hwn, fel rheol mae drychau mawr sy'n arsylwi ac ymarfer yr ymarfer cywir a diogelwch yr hyfforddwyr eu hunain. Fel rheol, dim ond y parth hwn y mae campfeydd cartref yn ei gynnwys.

Mae'r parth hwn yn cynnwys offer amrywiol ar gyfer ymarferion cardiofasgwlaidd, a elwir yn aml yn ymarferion aerobig. Melinau melin, beiciau dan do ac offer rhwyfo yw'r enghreifftiau mwyaf cyffredin o offer ar gyfer y math hwn o ymarfer corff.

Mae pob canolfan ffitrwydd newydd yn cynnig un o'r gwasanaethau hyfforddi gydag arweiniad hyfforddwr chwaraeon proffesiynol yn bennaf. Mae yna nifer o raglenni ar gyfer ymarfer corff ar y cyd ac unigol, fel arfer aerobeg, bocsio, karate, step, Pilates, ioga, dawnsio bol, weithiau hyfforddiant HIT (Hyfforddiant Dwysedd Uchel) o ddwyster uchel.

Mewn campfeydd cyfoes ceir darpariaeth i'r ymarferwyr wrando ar gerddoriaeth besonol neu fesur ffitrwydd personol ceir hefyd sgriniau teledu i bobl wylio gemau chwaraeon wrth ymarfer neu ymlacio wedi ymarfer. Daw hyn yn rhan bwysig o'r arlwy er mwyn denu ymarferwyr ac ysgogi y rhai sydd yno i weithio'n hwy ar ei ffitrwydd. Gwelir darpariaeth eang mewn campfeydd megis rhwyraith Aura Cymru yn Sir y Fflint.^[7]

Bydd adeiladu a datblygu cyfleusterau campfa yn cael ei weld yn fuddsoddida economaidd mewn tref neu faestref ac nid yn unig yn iechyd yr unigolyn a'r gymdeithas. Ceir achosion dros budd economaidd campfa eu gwneud er mwyn denu buddsoddiad ariannol gan lywodraethau lleol a chenedlaethol megis ail-agor campfa Total Fitness yn Wrecsam yn 2014 gan greu 40 swydd a gostiodd £1 miliwn.^[8]

• Cyflwyniad i Gampfa Prifysgol Bangor

Eginyn erthygl sydd uchod am chwaraeon. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.