Reisul-ulema

Reisul-ulema
Trenutni	Husein ef. Kavazović
Osnovano	1882.
Sjedište	Careva džamija u Sarajevu
Jurisdikcija	Bosna i Hercegovina Hrvatska Slovenija Srbija
Dijaspora	Evropa Australija Sjeverna Amerika
Zvanični sajt	islamskazajednica.ba

Reisul-ulema^[1][2] (turski: reisül-ulema; arapski: رئيس العلماء, doslovno 'starješina vjerskih učenjaka') naziv je za titulu velikog muftije kod Bošnjaka. Predstavlja najviši vjerski autoritet ne samo za muslimane u Bosni i Hercegovini već i za muslimane u Hrvatskoj, Sloveniji, Srbiji i bošnjačkoj dijaspori, gdje su muslimani organizirani kroz mešihate. Sjedište reisul-uleme je u Sarajevu.

Trenutni reisul-ulema je Husein ef. Kavazović.

Naslov reisul-ulema pojavio se u prvi put 1881. u molbi bošnjačkih uglednika austrougarskim vlastima da imaju svoga poglavara koji će rukovoditi njihovim vjerskim poslovima. Godinu dana kasnije, Austro-Ugarska je udovoljila ovoj molbi, koju je i sama inicirala, te je formiran Medžlis iulema (Savjet uleme) sastavljen od četiri alim i reisul-uleme kao predsjednika. Tim činom uspostavljeno je vjersko vodstvo Bošnjaka odvojeno od Istanbula (Mešihat).

Alternativa službi reisul-uleme mogla je biti veliki muftija ili glavni muftija, naziv za vjerskog vođu kod ostalih muslimanskih zajednica na Balkanu. Kod svih ovih zajednica nakon odstupanja Osmanlijskog Carstva uspostavljaju se vjerske organizacije na čelu s muftijom. U većini balkanskih zemalja s muslimanskim manjinama (Bugarska, Srbija, Grčka, Rumunija) nakon Balkanskih ratova ugovorima o miru bilo je predviđeno osnivanje nacionalnih vjerskih administracija muslimana na čelu s glavnim muftijama.

Jednoobraznost ovih rješenja posljedica je činjenice da je postignuto putem ugovora Osmanlijskog Carstva i balkanskih država pa su slijeđeni istovjetni institucionalni obrasci. Međutim, Bošnjaci su sami, pod pritiskom austrougarske vlasti izgradili poseban sistem vjerske administracije i zbog toga su bila moguća rješenja koja nemaju paralelu među ostalim muslimanskim zajednicama na Balkanu.^[3]

Do 1878. najviši vjerski velikodostojnici bili su muftije koji su u osmanlijskog hijerarhiji uleme imali rang pokrajinskih muftija. Postavljani su od šejhul-islama koji je izdavao i poseban dokument o postavljenju poznat kao menšura. Tokom cjelokupnog vremena postojanja ureda šejhul-islama u Istanbulu, koji je ukinut 1924, Bošnjaci su insistirali na tome da reisul-ulema dobije pismo o imenovanju, iz Istanbula.

Austro-Ugarska je bila zainteresirana za pitanje izbora reisul-uleme. Autonomni statut 1909. donio je rješenje koje je odražavalo izvjesnu podjelu na izbor reisul-uleme između Bošnjaka, Austro-Ugarske i šejhul-islama. Prema Statutu, Izborno tijelo nominiralo je tri kandidata za upražnjeno mjesto reisul-uleme od kojih je austrougarski monarh birao jednog i imenovao ga na tu dužnost. Nakon toga Izborna kurija obraćala se molbom šejhul-islamu da imenovanom reisul-ulemi izda menšuru. Molba je upućivana diplomatskim putem. Ista ili slična procedura predviđana je kasnije i za muslimane ostalih balkanskih zemalja nakon Balkanskih ratova.

Nova situacija nastupila je nakon ukidanja Mešihata u Turskoj 1924. Godine 1930. Islamska zajednica u Kraljevini Jugoslaviji pronalazi novo rješenje za izvor legaliteta reisul-uleme. Ustav Islamske zajednice u Kraljevini Jugoslaviji od 9. jula 1930. propisao je da posebno tijelo sastavljeno od nacionalnih muslimanskih uglednika izda pismo o imenovanju novoizabranog reis-ul-uleme "sve dok se ne uspostavi pravovaljani hilafet". Hilafet do danas nije ponovno uspostavljen.

Ova praksa izdavanja menšure vjerskom poglavaru Bošnjaka nakon ukidanja Mešihata jedinstven je slučaj među muslimanima na Balkanu. Druge manjinske muslimanske zajednice, i kada su imale općeprihvaćene vjerske vođe, nisu nastojale da im osiguraju, makar i formalnu, šerijatsku legitimaciju.^[3]

Izborno tijelo broji od 350 do 400 članova, a čine ga članovi Sabora, Rijaseta, glavni imami, muftije, rukovoditelji svih ustanova Islamske zajednice, osobe koje imaju legitimitet cijele zajednice iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Slovenije, Srbije i inostranstva: Australija, Amerika, Evropa. Bira se tajnim glasanjem, a nakon izbora reisul-uleme Sabor Islamske zajednice imenuje Odbor za predaju menšure reisul-ulemi. Prilikom preuzimanja menšure reisul-ulema polaže zakletvu u Gazi Husrev-begovoj džamiji u Sarajevu i službeno stupa na dužnost. Ako je za reisul-ulemu ponovo izabran dotadašnji reisul-ulema svečanost obznanjivanja njegovog novog mandata obavlja se prema propisanom protokolu bez predaje nove menšure. Mandat reisul-uleme traje sedam godina i sedmogodišnje razdoblje može se produžiti za još jedan mandat.^[4]

Br.	Fotografija	Ime i prezime	Mandat započeo	Mandat završen	Napomene
1.		Mustafa Hilmi ef. Hadžiomerović	1882.	1893.
2.		Mehmed Teufik ef. Azabagić	1893.	1909.
–		Ahmed Munib ef. Korkut	1909.	1910.	vršilac dužnosti
3.		hfz. Sulejman ef. Šarac	1910.	1912.
–		hfz. Mehmed Teufik ef. Okić	1912.	1914.	vršilac dužnosti
4.		Mehmed Džemaludin ef. Čaušević	1914.	1930.
5.		hfz. Ibrahim ef. Maglajlić	1930.	1936.
–		Salih Safvet ef. Bašić	1936.	1938.	vršilac dužnosti
6.		Fehim ef. Spaho	1938.	1942.
–		Salih Safvet ef. Bašić	1942.	1947.	vršilac dužnosti
7.		Ibrahim ef. Fejić	1947.	1957.
8.		Sulejman ef. Kemura	1957.	1975.
9.		Naim ef. Hadžiabdić	1975.	1987.
–		Ferhat ef. Šeta	1987.	1987.	vršilac dužnosti
10.		hfz. Husein ef. Mujić	1987.	1989.
11.		Jakub ef. Selimoski (1946. – 2013.)	1991.	1993.	vršilac dužnosti (1989-1991) reis-ul-ulema (1991.-1993.)
12.		Mustafa ef. Cerić (r. 1952)	1993.	2012.	vršilac dužnosti (1993-1998) reis-ul-ulema (1998-2012)
13.		Husein ef. Kavazović	2012.	trenutni

• Uloge i značaj halifata kroz historiju