Bitka na Marici

Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). Ako se pravilno ne potkrijepe pouzdanim izvorima, sporne rečenice i navodi mogli bi biti izbrisani. Pomozite Wikipediji tako što ćete navesti validne izvore putem referenci te nakon toga možete ukloniti ovaj šablon.

Bitka na Marici ili Bitka kod Černomena dogodila se na rijeci Marici u petak 26. septembra 1371. između snaga Osmanskog Carstva pod vodstvom rumelijskog begler-bega Lala Šahin-paše i srpskih snaga koje su imale približno 60.000 ljudi (70.000 po Halkokondilu). Srpsku vojsku predvodili su kralj Vukašin i njegov brat, despot Jovan Uglješa, koji su poginuli u ovoj bitki.

Pojedini historičari navode 1367. ili čak i 1363. za godinu bitke, ali svi zajedno tvrde da se bitka odigrala kod Černomena, danas grčki Ormenio u oblasti Evros, na polju koje Turci navodno dan-danas zovu Sırp Sındığı ("uništenje Srba").

Vukašina nasljeđuje njegov sin Marko Mrnjavčević, poznatiji kao Kraljević Marko, ali ne uspijeva održati srpske zemlje, i nedugo poslije bitke postaje turski vazal. Ova bitka predstavlja početak osmanskih osvajanja teritorija kojima je vladao srpski car Dušan.

Najstariji srpski izvor, Zapis monaha Isaije, kao povod za početak sukoba između Srba i Osmanlija navodi namjeru Despota Uglješe da zajedno sa svojim bratom, kraljem Vukašinom, protjera Turke iz Makedonije (tj. Romanije (Bizanta) ili po sadašnjem Trakije).

Prema njemačkom historičaru Zinkeisenu, koji se poziva na turske izvore, rat između Srba i Turaka izbio je zbog zauzeća Plovdiva. Prema njemu, zapovjednik grada je uspio izbjeći srpskom kralju i privoliti ga da pokrene vojsku protiv Turaka. Ondašnji turski izvori tvrde da je cilj srpske vojne bio zauzeti Drinopolje i da se turske snage na Balkanskom poluostrvu, pod zapovjedništvom beglerbega Lala Šahina protjeraju iz Rumelije (Istočno Rimsko Carstvo) u Anadoliju (Mala Azija).

Savremeni historičari smatraju da nije postojao konkretan povod za izbijanje neprijateljstava. Prema njima, Despot Uglješa, čija država se prva nalazila na pravcu turskog napredovanja, shvatio je opasnost koju su predstavljala turska osvajanja na Balkanskom poluostrvu. Iako su turski teritoriji na Balkanu u to vrijeme bili neveliki, Turci su osvojili nekoliko dobro utvrđenih gradova kao što je Drenopolje, i na taj način stvorili mostobran za daljnja osvajanja u Evropi. Uglješa je u svojoj mudrosti izabrao idealan trenutak za napad. Sultan Murat se sa vojskom nalazio u Maloj Aziji držeći pod opsadom grad Bigu, dok je u Drenopolju bila manja turska jedinica pod zapovjedništvom Lala Šahina.

Na srpskoj su strani, pored vojske Despota Uglješe, sudjelovale i snage kralja Vukašina. Sporno je pitanje jesu li i koji srpski velikaši također učestvovali u pohodu na Turke. Turski izvori navode da su pored despota, kralja i "kraljevih nevjernika" u bitki sudjelovali vojvode i vlastela Bosne, Ugarske i Vlaške. Grčki pisac iz 15. vijeka, Laonik Halkokondil spominje samo Uglješu i Vukašina, dok je u zapisima monaha Isaije zapisano da je Uglješa digao „sve srpske i grčke vojnike i brata svojega Vukašina kralja“ kao i „mnoge druge velmože,...negdje do šestideset tisušt izabrani vojski“.

Prema Stojanu Novakoviću, „srpske velmože“ koje su se pridružile Uglješi i Vukašinu najvjerovatnije su bili Dejanovići i vojvoda Bogdan. Sjeverna srpska vlastela u ovoj bitki nije sudjelovala. Balšići, koji su bili u dobrim odnosima s Vukašinom, najvjerovatnije nisu sudjelovali u bitki, jer su ubrzo nakon poraza srpskih snaga oteli Prizren od Vukašinovog sina; Nikola Altomanović također nije mogao sudjelovati u bitki jer je bio u ratu s Vukašinom; Lazar i Brankovići nisu imali interesa sudjelovati u bitki i na taj način učvrstiti Vukašinov položaj kao kralja i nasljednika caru Urošu, čiju su vlast, makar i formalno, još uvijek poštovali.

Na osnovu raspoloživih izvora može se zaključiti da su srpsku vojsku dale srpske zemlje oko Šar-planine, kao i sve južne srpske zemlje oko Vardara i Strume, zajedno sa grčkim krajevima južne Makedonije (među Vardarom i Strumom), Drame, Mosinopolja i Vodena.

Turske snage, kojima je zapovijedao rumelijski beglerbeg Lala Šahin, bile su četiri puta slabije od srpskih, i uglavnom su se svodile na posadu utvrđenog grada Drenopolja. Halkokondil čak navodi da su snage sa kojima je Lala Šahin napao srpsku vojsku brojale jedva 800 ljudi.

Na osnovu navedenih izvora može se zaključiti da je u bitki na Marici sudjelovala kršćanska koalicija sastavljena od Srba, Ugara i Rumuna. Također, u engleskoj literaturi se navodi da je u bitki sa srpske strane sudjelovala koalicija sastavljena od Srba, Bugara i Grka.

U prvom primjeru korišteni su uglavnom turski izvori. Stoga nije čudno što se u njima navodi da su se na srpskoj strani nalazili velikaši i iz Ugarske, Bosne i Vlaške. Na ovaj način turski historičari su htjeli uveličati značaj pobjede koja je predstavljala trijumf islama nad kršćanstvom oličenim u predstavnicima svih većih kršćanskih država na Balkanu.

U drugom primjeru pogrešno je navedeno da su grčke snage također sudjelovale u ovoj bitki. Međutim, u pitanju su snage Uglješe i Vukašina i drugih srpskih velikaša, čiji se državni teritorij protezao i na grčke zemlje (uključujući i oblast Makedoniju kao dio Grčke). Pravi Grci, tj. tadašnja bizantska država ni na koji način nije pomogla Uglješi i Vukašinu, već je iskoristila srpski poraz da proširi svoj teritorij. Što se Bugara tiče, oni se ne spominju ni u jednom od historijskih izvora koje je koristio Stojan Novaković.

Ono što se sa sigurnošću može tvrditi je da su u Maričkoj bitki sudjelovale srpske snage sastavljene od vojske Uglješe i Vukašina i nekih srpskih velikaša. Ukoliko su u bitki sudjelovale i snage neke od prethodno navedenih država, onda su one bile toliko zanemarljive da tadašnji historijski izvori nisu smatrali potrebnim posebno ih navoditi.

• Mrnjavčevići, RTS Obrazovno - naučni program - Zvanični kanal
• Bitka na Marici, Politikin zabavnik, Duško Lopandić, br. 3109, 2011.
• Vladimir Ćorović: Marička pogibija
• Marko Kraljević, 1. dio, RTS Obrazovno - naučni program - Zvanični kanal
• Marko Kraljević, 2. dio, RTS Obrazovno - naučni program - Zvanični kanal
• Battle of the Maritsa River Encyclopædia Britannica