Bazen rijeke Kongo

Bazen rijeke Kongo je sedimentni bazen rijeke Kongo. Bazen Konga se nalazi u centralnoj Africi, tačnije u regiji poznatom kao zapadna ekvatorijalna Afrika. Regija bazena se ponekad naziva jednostavno Kongo. Sadrži jedne od najvećih tropskih prašuma na svijetu i važan je izvor vode koji se koristi u poljoprivredi i proizvodnji energije. ^[1]

Prašuma u bazenu Konga je najveća prašuma u Africi i druga je po veličini nakon amazonske prašume, sa 300 miliona hektara u poređenju sa 800 miliona hektara u Amazonu. ^[2] Zbog svoje veličine i raznovrsnosti, šuma sliva je važna kad je u pitanju regulisanje klimatskih promjena ^[3] Međutim, krčenje šuma i degradacija ekologije uslijed utjecaja klimatskih promjena i globalnog zagrijavanja mogu povećati stres nad šumskim ekosistemom, zauzvrat čineći hidrologiju sliva promjenjivijom. ^[3] Studija iz 2012. godine pokazala je da će varijabilnost padavina uzrokovana klimatskim promjenama negativno uticati na ekonomsku aktivnost u samom slivu Konga. ^[1]

Osam lokaliteta ovog bazena upisano je na Listu svjetske baštine UNESCO-a, a pet je također na listi Svjetske Baštine u Opasnosti (svih pet se nalazi u Demokratskoj Republici Kongo). 14% vlažne šume je označeno kao zaštićeno.

Bazen Konga je i velika depresija unutar Kratona Kongo, što ga čini komadom relativno skorašnje (fanerozojske starosti, i uglavnom mezozojske) sedimentne stijene unutar velikog, inače drevnog ( arhejsko starog) komada izložene kontinentalne kore. Deformacija kratona počela je još u kasnom kambriju ili ranom ordoviciju, te se nastavila tokom paleozoika. Deformacija je u ovom periodu dovela do brze erozije većeg dijela ove paleozojske stijene, stvarajući veliku neusklađenost. Sediment je počeo da brzo akumulira u bazenu od mezozoika, pa sve do danas. ^[4]

Naslage u cijeloj juri sugerišu prisustvo slatkovodnog, jezerskog staništa u slivu, a to se nastavilo i u doba rane krede. Do početka kasne krede, veza sa Transsaharskim morskim putem dovela je do značajnog sljevanja mora u bazen (sporan je dokaz o ranijim, kasnojurskim morskim intruzijama), zbog čega je služio kao veza između južnog Atlantskog okeana i nekadašnjeg okeana Tetis. Formacije taložene u ovim slatkovodnim i morskim staništima bogate su polenom, a nastanjeni beskičmenjacima i kičmenjacima (prvenstveno ribama) i fosilima. Kimberlitske cijevi za koje se vjeruje da su nastale tokom krede, vjerovatno zbog šoka naglog smanjenja brzine širenja morskog dna južnog srednjeatlantskog grebena, izvor su poznatih dijamanata ovog područja. ^{[5] [6]}

Sve do kenozoika, izdizanje na granicama Cuvette Centrale blokiralo je sve daljne morske veze. Tokom paleogena, velike padavine su pretvorile bazen u niz močvarnih bara.. Prelazak na sušnije uslove sa sezonskim sušama dogodio se početkom neogena. Kasnije u neogenu, iznenadni prelazak na fluvijalne naslage ukazuje na naglu preobrazbu u vlažnije uslove. ^[4]

Sljedeće sedimentne geološke formacije su taložene u basenu: ^[4]

• Kasni karbon / perm - formacija Lukuga (dio donjeg Karooa )
• Od ranog trijasa do rane jure - formacija Haute Lueki (dio Gornjeg Karooa )
• Kasna jura - formacija Stanleyville
• Rana kreda - formacija Loia, serija Kamina
• Kasna kreda - formacija Bokungu, serija Kwango ( grupa Nsele, grupa Inzia )
• Paleogen - Kwango formacija, Kalahari sistem, Sables Bateke serija
• Neogen - Limons serija, Kalahari sistem, Sables Bateke serija

Kongo je tradicionalno ime za ekvatorijalnu srednju Afriku koja se nalazi između Gvinejskog zaljeva i afričkih Velikih jezera. Sliv počinje u visoravni istočnoafričkog Rifta sa ulazom iz rijeka Chambeshi, rijeka Uele i Ubangi u gornjem toku, te rijeke Lualaba koja ispumpava mo��varna područja u srednjem toku. Zbog mladosti i aktivnog izdizanja istočnoafričkog rasjeda na izvoru, godišnje opterećenje rijeke sedimentom je vrlo visoko, a sami sliv velikim dijelom zauzima područja niskog reljefa. ^[7] Pretežno je ocrtan talasima, a to uključujuje Bie, Mayumbe, Adamlia, Nil-Congo, istočnoafrički i zambijski otok. ^[8]

Zemlje koje su u potpunosti ili djelomično unutar regije Konga:  

• Angola
• Gabon
• Burundi
• Kamerun
• Centralnoafrička republika
• Demokratska Republika Kongo
• Republika Kongo
• Tanzanija
• Zambija

Vjerovalo se da su prvi stanovnici ovog područja Konga bili pigmeji, a u to vrijeme su guste šume i vlažna klima održavale stanovništvo na niskom nivou, sprečavajući lovačko-sakupljačka društva, čiji ostaci njihove kulture opstaju do danas. Na kraju su Bantu narodi migrirali tamo i osnovali Kraljevinu Kongo.

Belgija, Francuska i Portugal su kasnije uspostavile kolonijalnu kontrolu nad cijelom regijom sve do kasnog 19. vijeka. Opšti akt Berlinskog kongresa iz 1885. godine, dao je preciznu definiciju "konvencionalnog bazena" Konga, koji je uključivao cijeli stvarni sliv i još neka druga područja. Opšti akt je svoje potpisnike obavezao na neutralnost kada je u pitanju konvencionalni dibazena, ali to nije poštovano tokom Prvog svetskog rata .

Svjetski Institut za Resurse procjenjuje da 80 miliona ljudi živi u i oko bazena Konga. ^[9]

Bazen Konga je globalno važna klimatska regija sa godišnjim padavinama koje iznose između 1500 i 2000 mm. To je jedno od ukupno tri žarišta duboke konvekcije tropskim predjelima, a druga dva se nalaze iznad pomorskog kontinenta i Amazonije. Ove tri regije zajedno pokreću cirkulaciju klime u tropskim krajevima i šire. Bazen Konga ima najveću učestalost udara gromova nego bilo gdje na planeti Zemlji. ^[10] Velike količine padavina podržavaju drugu najveću prašumu na Zemlji, koja je globalno značajan ponor ugljika ^[11] , te isto tako važna komponenta globalnog ciklusa ugljika.

U prosjeku čitavog sliva, postoje dvije glavne sezone padavina: od marta do maja; i od septembra do novembra. Na obje hemisfere količina padavina je maksimalna u periodu od septembra do novembra, što je iznad 210 mm mjesečno. Zimi na sjevernoj hemisferi, padavine su relativno niske sjeverno od ekvatora (<80 mm mjesečno). S druge strane, zimi na južnoj hemisferi, padavine su umjesto toga niže južno od ekvatora (<80 mm mjesečno). Godišnji ritam sistema vjetrova koji prenose vodenu paru uzimaju u obzir sezonske promjene padavina. Veliki dio padavina potiče od velikih konvektivnih sistema mezoskale. ^[12] Sistemi obično traju preko 11 sati i imaju srednju veličinu veću od 500 km² u nekim dijelovima bazena rijeke Kongo. ^[13]

Temperature bazena rijeke Konge (tipično između 20 i 30°C) su niže nego u afričkim pustinjskim regijama sjevera (Sahara) i na jugu (Kalahari). Razlike u temperaturi između pustinja i bazena su važne za pokretanje sistema vjetra poznatih kao afrički istočni mlazovi, ^[14] koji utiču na klimu i vremenske prilike u Sahelu kao i južnoj Africi.

Buduća klimatska predviđanja ukazuju na to da će područje postati toplije kao odgovor na globalne klimatske promjene. ^[15] Postoji više nesigurnosti oko toga kako će se promijeniti prosječna količina padavina u regiji, obzirom da se klimatski modeli koje koristi Međuvladin panel za klimatske promjene (IPCC) ne slažu oko ključnih elemenata distribucije padavina u regiji. Dok je promjena prosječne količine padavina većinom neizvjesna, ^[16] velike su vjerovatnoće da će ekstremne padavine postati još ekstremnije radi povećanja vodene pare u atmosferi.

Radi globalne klimatske važnosti bazena Konga, sugerisano je da bi, zajedno s Amazonom, ozbiljne promjene u padavinama ili klimi prašume Konga mogle djelovati kao ' prelomna tačka ', sa globalnim utjecajima na Zemljin sistem. ^[17]

U šumi Konga žive okapi, afrički šumski slon, mali nilski konj, antilopa, čimpanza, bonobo i kongo paun. Njegov glavni predator je leopard, koji je veći od svojih suparnika iz savane zbog nedostatka konkurencije drugih velikih grabežljivaca. U bazenu još živi ugrožena zapadna nizinska gorila. Godine 2010, Program Ujedinjenih naroda za okoliš upozorio je da bi gorile mogle izumrijeti iz šireg bazena Konga u roku od 15 godina.

• 
  Zapadna nizinska gorila
• 
  Afrički šumski slon

Bazen rijeke Kongo je dom i najveće šume na kontinentu. Više od 10.000 biljnih vrsta može se naći u i oko nje. ^[9] Vlažne šume pokrivaju 1,6 miliona km². ^[18] Bazen Konga je važan izvor afričke tikovine (vrsta drveta), koji se koristi za izgradnju namještaja i podova. Procjenjuje se da oko 40 miliona ljudi ovisi o ovim šumama, preživljavajući tradicionalnim i alternativnim sredstvima za život.

	Portal Africa
	Portal Geography

• Pygmies.org: web stranica afričkih pigmejaca — prvi stanovnici prašuma basena Konga .