Automobil

Automobil (također auto ili kola; od grčke riječi άυτο~, áuto~ - samo, samostalno~ i latinske riječi mobilis - pokretan) je motorno vozilo, s karoserijom raznih oblika postavljenom na dvije osovine sa četiri točka, koje služi za prevoz robe i putnika.^[1][2] Najvažniji dio jednog automobila je motor. Motori koji se nalaze u automobilima su motori sa unutrašnjim sagorjevanjem i koriste kao pogonsko gorivo benzin ili dizel gorivo. Kao alternativna vrsta goriva koristi se i plin, dok za ostale vrste alternativnih goriva još nije usavršen proces proizvodnje.

Karl Benz je Patent-Motorwagen napravio i patentirao 1885. godine.^[3] Nakon uspešne demonstracije vožnje triciklona u Mannheimu prodaja je počela 3. jula 1886. i to za tadašnjih 600 njemačkih maraka, što je ekvivalent današnjih 4 hiljade eura. Pokretao ga je motor zapremine 954 ccm sa jednim cilindrom i četiri takta. Sa svojom jednom konjskom snagom na 400 obrtaja u minuti predstavljao je pravu revoluciju u to vrijeme. Kasnije verzije su imale snažnije motore sa dve konjske snage, koje su mogle da razviju brzinu od oko 16 km/h. Tokom sledećih šest godina, proizvedeno ih je oko 25 primeraka. Kratko nakon toga su i Gottlieb Daimler i Wilhelm Maybach u blizini Stuttgarta kao i Siegfried Marcus u Beču proizveli svoje verzije automobila. Posle prvih rezultata u Njemačkoj, počinje nagli razvoj automobilskih manufaktura u Francuskoj (Panhard, Levassor, Peugeot, Bollee, Renault i dr.). Tadašnja vozila su imala najveću brzinu 20–40 km/sat, snagu motora oko 21 kilovata pri oko 2000 obrtaja u minuti. Početkom 20-og vijeka počinje razvoj automobilskih manufaktura u Britaniji (Lancaster, Napier, Rolls i dr.). U SAD su u 19. vijeku postignuti zanemarljivi rezultati u razvoju vozila, a što se objašnjava lošim stanjem puteva.

Značajnije rezultate je imao Henry Ford^[4] kada 1892. godine izrađuje svoje prvo vozilo i 1903. kada osniva fabriku Ford Motors Co u Detroitu. Ford model T sedan iz 1908. godine je ključni model za nastanak, odnosno prelaz iz manufakturne proizvodnje na masovnu serijsku proizvodnju. Ovaj model pristupačan za šire narodne mase se prvi proizvodio u svijetu na montažnim trakama što je značajno skratilo vrijeme izrade automobila. Masovna serijska proizvodnja se obavljala u fordovim fabrikama u Severnoj i Južnoj Americi, Evropi i Aziji. Ukupno je prozveden u 15 miliona primerka od 1908. do 1927. a tokom tog perioda motorizovao je srednju klasu u SAD i Kanadi. Godine 1999. proglašen je za automobil stoljeća. Već prvih decenija 20. vijeka SAD postaju vodeći proizvođac motornih vozila u svijetu, a za ovu dominaciju značajna je bila i saveznička pobeda u Prvom svjetskom ratu.

Ford raspolaže fabrikama sa autonomnim konstrukcionim kapacitetima u SAD, Britaniji (osnovana još 1911.), Njemackoj (osnovana 1925.), Australiji (1925.) i Brazilu (montažna fabrika od 1925, proizvodi sopsvene modele od 1967.). Fabrika u Brazilu proizvodila je i druge fabrikate, kao što su Vilis i Reno. U Francuskoj je Ford imao montažnu fabriku od 1916. koja se u 1934. fuzionisala sa firmom Matis i tako je osnovana fabrika Matford. Kompanija Matford montirala je fordove i proizvodila sopstvene verzije.

Paralelno sa razvojem motora za pogon vozila, čine se pokušaji korišćenja pneumatika koji su od velikog značaja za razvoj motornih vozila. Godine 1891. je uveden pneumatik sa unutrašnjom gumom, a prvo motorno vozilo sa pneumaticima je uradjeno 1895. godine, od strane braće E. i A. Misshlena i to za potrebe auto trka Paris – Borde – Aux.

Izmedju dva svjetska rata posebno se ističu u proizvodnji motornih vozila: Chrysler, Cadilac, Ford, Buick, Shevrolet i dr. (SAD), Leyland, Dodge, Moris, Rover i dr. (Engleska), Renault, Citroen, Berlinet, Peugeot i dr. (Francuska), a Njemacka automobilska industrija je zastupljena (BMW, Daimler – Benz, Opel, Porsche, Volkswagen – Werk, MAN i dr.).

Prve registarske tablice za motorna vozila počele su da se koriste 14. augusta 1893. godine u Francuskoj, dok su se u Njemačkoj pojavile 1896. godine. U SAD, prve registarske tablice uvedene su u saveznoj državi Njujork, 1901. godine. U početku, vlasnici su bili dužni da se sami pobrinu za izradu tablica, da bi tek kasnije taj posao prešao u nadležnost državnih vlasti. Prva država u svijetu koja je organizovala proizvodnju i izdavanje "nacionalnih" automobilskih registarskih tablica, bila je Holandija, 1898. godine, dok je u Americi prva država bio Masačusets, 1903. godine. Tablice su se u početku izrađivale od kože, gume, gvožđa, pa čak i od porcelana. Danas u svijetu postoji razvijeno kolekcinarsko tržište starih registarskih tablica.

Iako se intenzivan razvoj konvencionalnih električnih vozila na baterije nastavlja i u 2020-im,^[5] druge tehnologije pogona automobila koje su u razvoju uključuju bežično punjenje,^[6] automobile na vodik,^[7] i hidrogen/električne hibride.^[8] Istraživanje alternativnih oblika energije uključuje korištenje amonijaka umjesto vodonika u gorivnim ćelijama.^[9]

• Spisak proizvođača automobila

• Milutinović, Miroslav (2014). Automobili i dinastija Karađorđević 1908-1941. Službeni glasnik. str. 271. ISBN 978-86-519-1507-2.CS1 održavanje: ref=harv (link)
• Milutinović, Miroslav (2015). Automobili i Josip Broz Tito 1912-1980. Službeni glasnik. str. 391. ISBN 978-86-519-1508-9.CS1 održavanje: ref=harv (link)
• Pavlović, Aleksandar (2006). Beogradski Auto-klub (1922-1941): pogled u društveni i kulturološki okvir postojanja. SGC. str. 204. ISBN 86-83679-21-7.CS1 održavanje: ref=harv (link)

Automobile na Wikimedia Commonsu.

• Međunarodna organizacija automobila
• Muzej automobila, RTS Kulturno - umetnički program - Zanični kanal
• Titovi automobili (Al Jazeera Balkans - Zvanični kanal)
• Benc tricikl u vožnji
• Ford T u vožnji (Bloomberg - Zvanični kanal)
• Salon automobila u Ženevi (2018), RTS SAT - Zvanični kanal
• Salon automobila u Ženevi (2019), RTS SAT - Zvanični kanal