Філарэт (Патрыярх Маскоўскі)

Патрыярх Філарэт
3-і Патрыярх Маскоўскі і ўсяе Русі[1] 24 чэрвеня 1619 — 1 кастрычніка 1633
Царква	Руская праваслаўная царква
Папярэднік	Гермаген
Пераемнік	Іаасаф I
Дзейнасць	святар
Імя пры нараджэнні	Фёдар Мікіціч Раманаў
Нараджэнне	1553[2] Масква, Маскоўская дзяржава
Смерць	11 кастрычніка 1633(1633-10-11) Масква, Маскоўская дзяржава
Пахаванне	Успенскі сабор
Дынастыя	Раманавы
Бацька	Мікіта Раманавіч Захар’ін[d]
Маці	Еўдакія Іванаўна Гарбатая-Суздальская[d]
Муж	каля Ксенія Іванаўна Шастова[d][3]
Дзеці	Міхаіл Фёдаравіч і Tatyana Romanova[d]
Прыняцце манаства	каля 1600
Аўтограф
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Філарэт (Феадор Нікіціч Раманаў; каля 1554 — 1 кастрычніка 1633) — царкоўны і палітычны дзеяч Смутнага часу і наступнай эпохі; трэці Патрыярх Маскоўскі і всея Русі (1619—1633). Першы з роду Раманавых, які насіў менавіта гэта прозвішча, стрыечны брат цара Фёдара Іаанавіча.

У раннія гады Фёдар Раманаў не думаў аб манастве і духоўнай кар’еры. Баярын (c 1586), адзін з першых франтаў у Маскве, сын уплывовага Мікіты Захар’іна-Юр’ева, пляменнік царыцы Анастасіі, першай жонкі Івана IV Грознага, ён лічыўся магчымым сапернікам Барыса Гадунова ў барацьбе за ўладу пасля смерці Фёдара Іаанавіча ў 1598 годзе. У 1590-я гады займаў шэраг дзяржаўных і ваенных пастоў: быў пскоўскім намеснікам, удзельнічаў у перамовах з пасламі імператара Рудольфа II, служыў ваяводай у шэрагу палкоў.

Разам з іншымі Раманавымі, якія трапілі ў няміласць пры Барысе Гадунове, які разглядаў іх як сваіх сапернікаў у дамаганнях на маскоўскі прастол, у 1600 быў сасланы. Ён сам і яго жонка Ксенія Іванаўна Шастова былі сілком пастрыжаныя ў манахі пад імёнамі «Філарэт» і «Марфа», што павінна было пазбавіць іх права на царства. Адзіны іх сын, які выжыў, — Міхаіл Фёдаравіч — быў пасля заканчэння Смутнага часу, абраны ў 1613 годзе царом.

Да таго Філарэт паспеў перажыць новыя ўзлёты і падзенні: вызвалены як «сваяк» з Антоніева-Сійскага манастыра Ілжэдзмітрыем I у 1605 і заняў важны царкоўны пост (мітрапаліт Растоўскі), Філарэт застаўся ў апазіцыі Васілю Шуйскаму і з 1608 адыгрываў ролю «прызначанага патрыярха» ў Тушынскім лагеры новага самазванца, Ілжэдзмітрыя II; яго юрысдыкцыя распаўсюджвалася на тэрыторыі, кантраляваныя тушынцамі, пры гэтым ён паказваў сябе перад ворагамі самазванца як яго «палонны» і не настойваў на сваім патрыяршым сане.

У 1610 годзе ён быў адбіты ў тушынцаў, неўзабаве прыняў удзел у звяржэнні Васіля Шуйскага і стаў актыўным прыхільнікам Сямібаяршчыны. Як і патрыярх Гермаген, ён у прынцыпе не пярэчыў супраць абрання царом Уладзіслава Сігізмундавіча, але патрабаваў, каб той прыняў праваслаўе. Удзельнічаючы ў перамовах з бацькам Уладзіслава, польскім каралём Жыгімонтам III пад Смаленскам і адмовіўшыся падпісаць падрыхтаваны польскім бокам канчатковы варыянт дагавора, ён быў арыштаваны палякамі (1611).

1 чэрвеня 1619 быў вызвалены (у парадку абмену палоннымі) у адпаведнасці з умовамі Дэулінскага перамір’і 1618 года, і быў урачыста сустрэты сынам. Прыбыў у Маскву 14 чэрвеня 1619; 24 чэрвеня яго інтранізацыю па чыне пастаўлення першага Маскоўскага Патрыярха здзейсніў у Маскве Іерусалімскі Патрыярх Феафан III.

Быўшы бацькам цара, да канца жыцця афіцыйна быў яго суправіцелем. Выкарыстаў тытул «Вялікі гасудар» і цалкам незвычайнае спалучэнне манаскага імені «Філарэт» з імем па бацьку «Нікіціч»; фактычна кіраваў рускай палітыкай. Па выхаванні і характару быў чалавек свецкі; ва ўласна царкоўна-багаслоўскіх справах разбіраўся слаба і па спрэчных пытаннях (напрыклад, сканадальны разбор з-за слоў «і агнём» у малітве на асвячэнне вады ў Трэбніку) звязваўся з Сусветным Патрыярхам і прасіў пастановы аб тым Сабора Усходніх Патрыярхаў.

• Філарэт (Раманаў-Юр’еў) на сайце Рускае Праваслаўе
• Пачатак кіравання Міхаіла Фёдаравіча. Предстоятельство Патриарха Филарета (1613—1633) Архівавана 24 чэрвеня 2009. Праваслаўная энцыклапедыя
• Андрэй Пятровіч Багданаў. Патрыярх Філарэт Нікіціч