Стратыграфія (археалогія)

Стратыгра́фія^[1] — вертыкальны разрэз і апісанне культурнага пласта археалагічнага помніка (селішча, гарадзішча, кургана, могільніка і інш.), які агаляе напластаванні розных храналагічных перыядаў. Сам тэрмін і шэраг методык узятыя з геалогіі^[2].

Стратыграфія з’яўляецца важным інструментам вызначэння адноснага ўзросту культурных пластоў. Дае магчымасць вызначаць іх змену ў часе і параўноўваць час існавання археалагічных помнікаў у пэўным месцы («вертыкальная» стратыграфія^[3][2]). Апісанне вядзецца па пластах зверху ўніз. Пазначаецца характар глебы, прыродныя ўключэнні, перабудовы, змены характару жыццядзейнасці, парушэнні натуральнага залягання. Калі рэчы рознага часу знаходзяцца ў адным гарызонце, выкарыстоўваецца «гарызантальная» стратыграфія^[1], якая дазваляе пазначыць паслядоўнасць змены месцаў чалавечай актыўнасці на археалагічным помніку^[2]. «Параўнальная» стратыграфія^[1] (параўнанне розных археалагічных комплексаў) дае магчымасць вызначаць храналогію асобных культурных з’яў на тэрыторыі рэгіёна, краіны, кантынента і ўсяго свету.

Стратыграфія з’яўляецца асновай стварэння адноснай храналогіі (перыядызацыі) помніка археалогіі, эталонных стратыграфічных калонак, сінхранізуемых па аднолькавых знаходках і дадзеных прыродазнаўчых навук, праверкі вынікаў выкарыстання тыпалагічнага і іншых метадаў даціроўкі археалагічных культур^[2].

Стратыграфія цесна звязаная з геалогіяй і глебазнаўствам^[1].

• Ісаенка У. Ф. Стратыгра́фія ў археалогіі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 201. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Уладзімір Ісаенка. Стратыгра́фія ў археалогіі // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — С. 430. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.
• Мерперт Н. Я. Стратиграфия (в археологии) // Советская историческая энциклопедия / Под ред. Е. М. Жукова. — М.: Советская энциклопедия, 1973—1982. (руск.)
• Стратиграфия в археологии / Д. А. Авдусин // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Стратыграфія (археалогія)
• Стратиграфия (руск.) (Праверана 25 мая 2023) // Праект «Открытая археология»
• Стратиграфия // Росархеолог (руск.) (Праверана 25 мая 2023)