Северус Снэйп

Персанаж свету Гары Потэра
Северус Тобіяс Снэйп
Пол	мужчынскі
Колер валасоў	чорныя, сальныя, да плячэй
Факультэт	Слізерын
Чысціня крыві	Паўкроўка
Бок	Ордэн Фенікса, Хогвартс
Патронус	Бязрогая лань (як у Лілі Эванс)
Чарадзейная палачка	13,5 цаляў (у фільме), стрыжань з сардэчнай жылы дракона
Першае з'яўленне	«Гары Потэр і філасофскі камень»
Роля ў фільмах	Алан Рыкман Алек Хопкінс («Гары Потэр і Ордэн Фенікса», юнацтва) Бенедыкт Кларк («Гары Потэр і Дары Смерці», дзяцінства)

Се́верус То́біяс Снэйп (англ.: Severus Tobias Snape ; 9 студзеня 1960 — 2 мая 1998^[1]) — персанаж серыі кніг Дж. К. Роўлінг пра Гары Потэра. Выкладчык зеллеварэння (1981—1996) і абароны ад Цёмных мастацтваў (1996—1997) у школе чарадзейства і чараўніцтва «Хогвартс», дэкан факультэта Слізерын у 1981—1997, дырэктар Хогвартса ў 1997—1998. Пажыральнік Смерці і член Ордэна Фенікса адначасова, падвойны агент.

Вочы ў яго [Снэйпа] былі чорныя, як у Хагрыда, толькі ў іх не было таго цяпла, якім свяціліся вочы велікана. Вочы Снэйпа былі халоднымі і пустымі і чамусьці нагадвалі цёмныя тунэлі.
«Гары Потэр і філасофскі камень»

Гэта быў худы чалавек з нездаровага колеру скурай, кручкаватым носам і сальнымі, да плячэй, валасамі.
«Гары Потэр і Тайны пакой»

Таксама неаднаразова падкрэсліваецца падабенства Снэйпа ў доўгай чорнай мантыі з велізарным кажаном.

Паходжанне Снэйпа галоўным чынам стала вядома з яго ўспамінаў. Бацькі Снэйпа — чыстакроўная чараўніца Эйлін Прынц і магл Тобіяс Снэйп. Гэты факт робіць яго паўкроўкай (адсюль і мянушка «Прынц-паўкроўка»), што з’яўляецца вялікай рэдкасцю для Пажыральнікаў смерці, як адзначаецца ў апошняй кнізе. Снэйп правёў сваё ранняе дзяцінства з бацькамі ў маленькім доміку ў Павуковым тупіку. Калі Снэйп быў дзіцем, яго бацькі часта шумна сварыліся. Снэйпу вельмі хацелася пакінуць свой дом, каб адправіцца ў Хогвартс. Да канца апошняга рамана, Гары Потэр праводзіць паралелі паміж сваім дзяцінствам, дзяцінствам Снэйпа і Валдэморта. Валдэморт не ведаў і не любіў сваіх бацькоў. У прытулку няма каму было навучыць яго любові да іншых людзей. Снэйп паважае і, верагодна, любіць сваю маці, якая клапацілася пра яго ў меру сваіх сіл, але ненавідзіць бацьку-тырана.

Па меры развіцця сюжэту раманаў чытачы паступова даведваюцца ўсё новыя падрабязнасці пра Снэйпа, яго вобраз становіцца ўсё больш складаным і неадназначным, а яго роля ў сюжэце становіцца важнейшай. Большая частка біяграфіі Снэйпа (дзяцінства, вучоба ў Хогвартсе, а таксама ўзаемаадносіны з Лілі Потэр і Альбусам Дамблдарам) прыводзіцца ў самым канцы серыі раманаў пра Гары Потэра, у 33 главе сёмай кнігі (глава «Гісторыя Прынца»).

Пры першым жа з’яўленні Снэйпа ў кнізе «Гары Потэр і філасофскі камень» Гары адразу пачынае падазраваць яго ў дачыненні да злых спраў з-за яго змрочнага непрыемнага выгляду і яшчэ больш непрыемнага характару. Гары даведваецца пра школьную легенду пра тое, што Снэйп ведае ўсё пра Цёмную магію і кожны год спрабуе заняць месца выкладчыка абароны ад Цёмных мастацтваў, але дырэктар не давярае яму гэту пасаду. З самага першага ўроку зеллеварэння Северус Снэйп абыходзіцца з грыфіндорцамі, асабліва з Гары Потэрам, рэзка і несправядліва. Да канца першай кнігі ні чытач, ні Гары Потэр не ведаюць прычын яго нянавісці і пастаянных прыдзірак. У выніку расследавання дзеянняў Снэйпа і акалічнасцей, звязаных з Філасофскім каменем, Гары, Рон і Герміёна прыходзяць да, здавалася б, лагічнай высновы, што Снэйп жадае забіць Гары Потэра і выкрасці філасофскі камень. Толькі ў канцы першай кнігі апыняецца, што гэта спрабаваў зрабіць не Снэйп, а Квірынус Квірэл. У гутарцы з Квірэлам высвятляецца, што Снэйп процідзейнічаў Квірэлу і абараняў Гары Потэра. Альбус Дамблдар таксама паведамляе Гары, што ў школе Джэймс Потэр быў ворагам Снэйпа.

Нягледзячы на тое, што Снэйп спрабаваў выратаваць жыццё Потэра, ніякага прымірэння паміж імі не адбываецца. Ужо напачатку другой кнігі Снэйп рэзка адчытвае Гары і Рона за несанкцыянаванае выкарыстанне магіі па-за школай і раіць Мінерве Мак-Гонагал адлічыць іх абодвух з Хогвартса. На працягу 2-6-й кніг Снэйп такі ж грубы і несправядлівы з грыфіндорцамі, асабліва з Гары Потэрам, як і напачатку серыі.

Роля Снэйпа ў другой кнізе невялікая, аднак у эпізодзе з яго ўдзелам — у першым і адзіным занятку Дуэльнага клуба — з’яўляецца інфармацыя, важная для развіцця сюжэту серыі. У гэтым эпізодзе Гары ўпершыню вывучае заклінанне «Экспеліярмус», якое абяззбройвае праціўніка. Гэтае заклінанне затым неаднаразова ратавала жыццё і розум самому Гары і яго сябрам.

У трэцяй кнізе высвятляецца адна з прычын нянавісці Снэйпа да бацькі Гары: Джэймс Потэр і яго сябры (у першую чаргу Сірыус Блэк) цкавалі Снэйпа падчас вучобы ў Хогвартсе. А ў канцы пятага курсу Снэйп ледзь не загінуў, адправіўшыся па савеце Сірыуса ў патаемны ход, які вёў у Віскочучую хаціну, дзе хаваўся пярэварацень Рымус Люпін падчас сваіх ператварэнняў. У той раз Джэймс Потэр выратаваў Снэйпу жыццё, выцягнуўшы яго з тунэля. У канцы трэцяй кнігі Снэйп адмаўляецца верыць у невінаватасць Сірыуса Блэка, спрыяючы яго затрыманню, а таксама выдае, што Люпін — пярэварацень.

У чацвёртай кнізе высвятляецца, што Снэйп быў Пажыральнікам смерці, але перайшоў на бок Дамблдара, стаў яго ўкаранёным агентам і быў апраўданы. Аднак прычына, па якой Снэйп адмовіўся служыць Валдэморту, застаецца незразумелай. У канцы кнігі Снэйп кудысьці адпраўляецца па спецыяльным заданні Дамблдара, пры гэтым выглядае ўсхваляваным. Гары лічыць, што Снэйп ізноў пачне шпіёніць.

У фільме «Гары Потэр і Кубак агню» Снэйп нават дае падпатыльнікі студэнтам, якія размаўляюць на яго ўроку.

Напачатку пятай кнігі апыняецца, што Гары адгадаў: Снэйп ізноў вярнуўся да Валдэморта па просьбе Дамблдара. Таксама Снэйп апыняецца членам Ордэна Фенікса, ён з’яўляецца на сходах Ордэна і дакладвае пра планы Валдэморта. Пра тое, што? Снэйп дакладвае Валдэморту і наколькі той яму давярае, чытачам не паведамляецца. Сірыус, вымушаны хавацца ў доме сваіх бацькоў, дзе знаходзіцца і штаб Ордэна, не хавае свайго недаверу і нянавісці да Снэйпа, Снэйп ненавідзіць яго не менш.

Пасля пранікнення Валдэморта ў свядомасць Гары Потэра, Потэр вымушаны браць урокі аклюменцыі ў Снэйпа. На адным з такіх урокаў, калі Снэйп выходзіць з кабінета, Гары, які раздзіраецца цікаўнасцю, вырашаецца акунуцца ў Вір памяці, куды Снэйп хаваў свае ўспаміны перад пачаткам кожнага ўроку. Пагрузіўшыся туды, ён бачыць вельмі непрыемную сцэну здзекавання свайго бацькі і яго прыяцеляў над Снэйпам: пасля экзаменаў на пятым курсе Джэймс Потэр заклінаннем падняў Снэйпа ў паветра і прапанаваў зняць з яго порткі. Сірыус і Пітэр падтрымлівалі Джэймса, а Люпіну было сорамна за сяброў, але ён не ўмешваўся. Псіхалагічная траўма, нанесеная Снэйпу Джэймсам і Сірыусам «сыходзіла крывёй» да самай смерці.

Вярнуўшыся, Снэйп сілком выцягвае Потэра з Віра памяці і выганяе яго. Пасля гэтага Гары не адважваецца больш прыходзіць да Снэйпа на ўрокі аклюменцыі. Гары шакаваны паводзінамі свайго бацькі і Сірыуса і значна лепш, чым раней, разумее прычыны нянавісці Снэйпа да іх. Тым не менш, Гары зноў не можа зразумець, чаму Дамблдар так упэўнены ў вернасці Снэйпа, калі Снэйп з дзяцінства варагаваў з членамі Ордэна.

Напачатку шостай кнігі Белатрыса вінаваціць Снэйпа ў нявернасці Цёмнаму Лорду:

— А якая ад цябе была карысць? — фыркнула Белатрыса. — Якія такія каштоўныя звесткі мы ад цябе атрымалі? — Я перадаю свае звесткі непасрэдна Цёмнаму Лорду, — сказаў Снэйп. — Калі ён не лічыць патрэбным дзяляцца з вамі… Гары Потэр і Прынц-паўкроўка

Пасля гэтага Нарцыса просіць Снэйпа абараніць яе сына Драка, а таксама дапамагчы яму выканаць загад Цёмнага Лорда. І Снэйп, да здзіўлення Белатрысы, згаджаецца на абедзве просьбы і змацоўвае сваю згоду Непарушным Зарокам.

Сёлета Снэйп нарэшце становіцца выкладчыкам абароны ад Цёмных мастацтваў. На ўроках ён гаворыць пра цёмную магію з павагай, што вельмі раздражняе Гары.

Падазрэнні Гары супраць Снэйпа ўзмацняюцца, калі ён падслухоўвае гутарку Снэйпа з Драка Малфаем. Падчас гутаркі Снэйп просіць Малфая адкрыць яму, у чым заключаецца загад Валдэморта, і абяцае садзейнічанне. Гары паведамляе пра ўсё Дамблдару, які, аднак, заяўляе, што па-ранейшаму давярае Снэйпу.

Акрамя таго, Гары даведваецца, што менавіта Снэйп данёс Цёмнаму Лорду інфармацыю пра прароцтва, якое тычыцца Гары. Нянавісць Гары да Снэйпа ад гэтай інфармацыі ўзмацнілася. Пры гэтым Дамблдар сказаў Гары, што перадача прароцтва Валдэморту была, верагодна, самай вялікай памылкай у жыцці Снэйпа.

У канцы кнігі Снэйп забівае Дамблдара на вачах у Гары (пасля таго, як гэтага не змог зрабіць Драка Малфай). Гары пераследуе Снэйпа і пазней распавядае пра забойства іншым і вырашае адпомсціць. Снэйп, уцякаючы з Хогвартса, не зрабіў спробы забіць Гары (хоць лёгка абяззброіў яго) ці даставіць да Цёмнага Лорда, нагадваючы і астатнім пажыральнікам смерці, што Валдэморт зоймецца Гары асабіста.

Таксама чытачы даведваюцца, што Снэйп нарадзіўся ў сям’і чыстакроўнай чараўніцы Эйлін Прынц і магла Тобіяса Снэйпа, з-за чаго называў сябе Прынцам-паўкроўкам. І менавіта Снэйпу належаў спісаны пазнакамі падручнік, з якога Гары на шостым годзе навучання запазычыў мноства карысных саветаў па зеллеварэнні і заклінаннях, у тым ліку цёмных.

Сёмая кніга зноў пачынаецца са сцэны з удзелам Северуса Снэйпа. На сходзе Пажыральнікаў Смерці Снэйп гаворыць дату, калі Гары будуць перапраўляць з дому яго дзядзькі і цёткі ў бяспечнае месца. Ён спрачаецца наконт гэтага з іншым Пажыральнікам, Якслі, і апыняецца, што Валдэморт больш верыць версіі Снэйпа. Вынікам дакладнай інфармацыі Снэйпа становіцца адначасовы напад шматлікіх Пажыральнікаў на Гары і яго сяброў. Падчас нападу гінуць Грознае Вока Грум і Букля.

Пасля захопу ўлады Валдэмортам Снэйп становіцца дырэктарам Хогвартса. Пра гэты Гары, Рон і Герміёна даведваюцца са Штодзённага Прарока.

Пасля Ражства, даведаўшыся ад партрэта Фінеаса Найджэлуса Блэка, былога дырэктара Хогвартса, дзе знаходзіцца Гары, Снэйп дасылае свайго патронуса ў Каралеўскі лес Дын, і той паказвае Гары, дзе знаходзіцца неабходны таму Меч Грыфіндора; пры гэтым Потэр не разумее, хто яго дабрадзей. Гэта стварае яшчэ адну загадку апошняй кнігі.

Перад бітвай за Хогвартс Снэйпу даводзіцца адбівацца адразу ад трох выкладчыкаў і бегчы са школы.

Падчас фінальнай бітвы Валдэморт, памылкова лічучы, што Северус з’яўляецца ўладальнікам Бузінавай палачкі, загадаў забіць яго сваёй змяі Нагайне, каб цалкам выкарыстоўваць сілу палачкі. Перад смерцю Снэйп, якога Гары Потэр па-ранейшаму лічыць здраднікам, паспявае перадаць Потэру свае ўспаміны. Прагледзеўшы ўспаміны, Гары, а разам з ім і чытачы, даведваюцца пра сапраўдныя матывы дзеянняў Снэйпа.

Апыняецца, Снэйп з дзяцінства кахаў маці Гары — Лілі. Калі Северусу было каля дзесяці гадоў, ён сустрэў суседскіх дзяўчынак — Лілі і Петунню Эванс — і зразумеў, што Лілі, як і ён, валодае магічнай сілай. Ён стаў апавядаць ёй пра чарадзейны свет і Хогвартс, дзе яны будуць вучыцца. 1 верасня 1971 года яны прыбылі ў Хогвартс, Лілі была размеркавана ў Грыфіндор, а Северус — у Слізерын. У гэты ж дзень пачалася непрымірымая варожасць паміж Снэйпам і грыфіндорцамі Джэймсам Потэрам, Сірыусам Блэкам, Пітэрам Петыгру і Рымусам Люпінам.

У старэйшых класах Снэйп стаў членам групы, якая ўключала Эйверы, Мальсібера, Люцыуса Малфая і іншых слізерынцаў, якія пазней сталі Пажыральнікамі смерці. Доўгі час Лілі Эванс захоўвала сяброўскія адносіны са Снэйпам, але яе моцна палохала стаўленне Северуса да магланароджаных студэнтаў, а таксама сяброўства са слізерынцамі, якія цікавіліся Цёмнымі мастацтвамі. Калі Лілі на пятым курсе ўбачыла, як Джэймс і Сірыус падвешваюць Снэйпа дагару нагамі, яна заступілася за яго, аднак Северус абазваў Лілі «бруднакроўкай». Пасля гэтага яна канчаткова парвала з ім, а праз некаторы час пачала сустракацца з Джэймсам Потэрам. Снэйп прыблізна ў гэты ж час далучыўся да Пажыральнікаў Смерці.

У 1980 годзе ён падслухаў частку прароцтва Сівілы Трэлоні пра тое, што народзіцца чалавек, які зможа перамагчы Цёмнага Лорда. Ён распавёў пра гэта Валдэморту, а той вырашыў, што гаворка ідзе пра сына Джэймса і Лілі Потэраў. Снэйп прасіў Цёмнага Лорда не забіваць Лілі, але беспаспяхова. Тады Снэйп прыйшоў да Дамблдара і папрасіў яго выратаваць Лілі. Наўзамен ён паабяцаў выканаць усё, што Дамблдар загадае. Дамблдар паабяцаў зрабіць усё магчымае, каб абараніць маладую жанчыну і яе сям’ю. З гэтага моманту Северус Снэйп стаў шпіёнам Дамблдара і Валдэморта адначасова, у рэчаіснасці быўшы на баку Дамблдара. Нягледзячы на ўсе свае старанні, Дамблдар не змог абараніць Потэраў. Пасля іх забойства ён пераканаў Снэйпа, што адзіны спосаб загладзіць віну перад Лілі — гэта абараняць яе сына Гары, каб не атрымалася, быццам Лілі загінула дарма. Снэйп пагадзіўся, але прасіў Дамблдара нікому пра гэта не гаварыць. Такім чынам, вернасць памяці Лілі матывавала Снэйпа выконваць загады Дамблдара, падвяргаючыся смяротнай рызыцы з боку як Пажыральнікаў, так і Ордэна Фенікса. Дамблдар жа сам загадзя папрасіў Снэйпа забіць яго, ведаючы, што ў любым выпадку не пражыве больш года.

Таксама апыняецца, што на працягу сёмай часткі Снэйп усёткі дапамагаў Гары і яго сябрам. Ужыўшы заклінанне Канфундус да Наземнікуса Флетчэра (члена Ордэна Фенікса), ён унушыў яму ідэю, як можна пераправіць Гары з дому Дурсляў (ідэя складалася ў тым, што шасцёра сяброў Гары вып’юць Пераваротнае зелле і ператворацца ў яго двайнікоў, каб збіць з толку Пажыральнікаў Смерці). Акрамя таго, ён дапамог Гары і Рону здабыць Меч Грыфіндора, неабходны ім для знішчэння хоркруксаў. Апошні факт становіцца зразумелы, калі Гары з успамінаў Снэйпа даведваецца пра магічную форму Патронуса Снэйпа — лань. А менавіта Патронус у выглядзе лані падчас тулянняў Гары Потэра і яго сяброў прыцягнуў увагу Гары і прывёў яго да возера, на дне якога быў схаваны Меч Грыфіндора.

У эпілогу паведамляецца, што Гары назваў аднаго з сыноў Альбусам Северусам, а самога Северуса Гары называе адным з самых смелых людзей, якіх ён калі-небудзь ведаў. Такім чынам, Гары ўсёткі перагледзеў сваё стаўленне да Снэйпа, хай і пасля яго смерці.

Прафесар Снэйп — умелы і вопытны чараўнік, гэта прызнае нават сам найвялікшы цёмны маг Лорд Валдэморт. Снэйп віртуозна валодае аклюменцыяй і легіліменцыяй. Умелы дуэлянт. Валодае выдатнай рэакцыяй, здольны вокамгненна адлюстроўваць заклінанні. Майстар зеллеварэння і невербальных заклінанняў. Выдатна валодае цёмнай магіяй. З’яўляецца наймацнейшым Пажыральнікам Смерці пасля Валдэморта. Адзін з нешматлікіх магаў, здольных да непасрэднай левітацыі.

Хутчэй за ўсё, рэальным прататыпам Снэйпа стаў школьны выкладчык хіміі Джон Нетлшып па мянушцы Джала, ад якога ў Роўлінг і яе аднакласнікаў засталіся не самыя прыемныя ўспаміны^[2]. Калі Нетлшып даведаўся, што яго звязваюць з вобразам Снэйпа, ён быў вельмі засмучаны. Але пазней заявіў:

Снэйп досыць жудасны, але калі мае эксцэнтрычныя паводзіны ў класе спрыялі з’яўленню нейкай часткі гэтых выдатных кніг, гэта вельмі цешыць мяне.

Арыгінальны тэкст (англ.)  

Snape is pretty horrible, but if my eccentricities in the classroom helped to inspire a small part of these wonderful books, then I am very happy.

— Джон Нетлшып^[3]

Нетлшып, які цяпер выйшаў на пенсію, успамінае Джаан Роўлінг як ціхую дзяўчынку, якая падавала надзеі. Ён таксама заўважыў: «Яе стаўленне да маіх урокаў больш нагадвала Гары на ўроках Зелляў, чым Герміёну»^[4].

Таксама на вобраз Снэйпа магла паўплываць Сільвія Морган — суровая дама, якая выкладала ў Роўлінг у пачатковай школе. У першы ж дзень у школе, Роўлінг набрала ў тэсце толькі палову балаў і была перасаджана на месца «для тупых». Неўзабаве здольнасці далі пра сябе знаць, і яе перасадзілі, але, як успамінае Роўлінг: «Гэта павышэнне абыйшлося мне занадта дорага. Місіс Морган вымусіла мяне памяняцца месцамі з маім лепшым сябрам»^[4].

Імя прафесара Снэйпа запазычана аўтарам у рымскага імператара Септымія Север (лац.: Lucius Septimius Severus), які аднавіў вал Адрыяна ў раёне англійскай вёскі Снэйп^[en] у Паўночным Ёркшыры. Назва гэтай вёскі стала прозвішчам прафесара^[5].

• Snape Character profile на HP-Lexicon (англ.)
• Interviews in which Rowling has given information about Snape from accio-quote.org (англ.)