Вуліца Вызвалення (Мінск)

Вуліца Вызвалення Мінск
Агульная інфармацыя
Краіна	Беларусь
Горад	Мінск
Раён	Ракаўскае прадмесце
Найбліжэйшыя станцыі метро	Няміга, Фрунзенская, Юбілейная плошча
Ранейшыя назвы	Васкрасенская, Ракаўскі завулак
Паштовы індэкс	220004
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вуліца Вызвалення (да 1924 года — Васкрасенская, Ракаўскі завулак) — вуліца ў Цэнтральным раёне Мінска. Перасякае вуліцу Ракаўскую і з'яўляецца адной з асноўных восяў Ракаўскага прадмесця. Будынкі пад № 3, 5, 6, 6а, 7, 9, 11, 13 унесены ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь, яшчэ адзін будынак, № 4, перанесны ў Беларускі дзяржаўны музей народнай архітэктуры і побыту ў в. Азярцо^[1].

Вуліца Вызвалення існуе толькі ў відзе невялікага фрагмента — ад вуліцы Ракаўскай да Замкавай. Да 1924 г. насіла назву — Васкрасенская і ішла ад Замкавай да вул. Нямігскай (Нямігі)^[2]. Васкрасенская вуліца вяла ў адну са старажытных частак горада — Пятніцкі канец, ці Татарскае прадмесце^[3].

У XVI—XVIII стст. на захад ад Ракаўскага завулка праходзіў земляны вал, які акружаў старую частку Мінска.

Забудова выліцы сфарміравалася ў канцы XIX — пачатку XX стагоддзя^[3]. Па правым яе боку вуліцы была калісьці алея таполяў, асобныя дрэвы якой захоўваліся яшчэ да 1920-х гадоў. Левы бок у канцы XIX ст. быў забудаваны шматпавярховымі цаглянымі дамамі^[2].

У 1924 годзе была пераназвана ў вуліцу Вызвалення: «З Вялікай Кастрычніцкай сацыялістычнай рэвалюцыяй непарыўна звязана вызваленне працоўных ад сацыяльнага і нацыянальнага прыгнёту, і адна з вуліц, якая злуча��а стары горад з былой Татарскай слабадой (былая Васкрасенская), атрымала назву вуліцы Вызвалення»^[2].

З 1980-х гадоў раён добраўпарадкоўваюць і рэканструююць, у выніку чаго былі разбураны тры гістарычныя будынкі на рагу з вуліцай Замкавай^[2].

У снежні 2015 года мітрапаліт Мінскі і Заслаўскі Павел анансаваў будаўніцтва новага комплексу адміністрацыйных будынкаў для БПЦ побач з будынкам Мінскага епархіяльнага кіравання. У пачатку сакавіка 2016 года прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка асабіста ўхваліў гэты праект^[4].

26 сакавіка 2016 года мітрапаліт Мінскі і Заслаўскі Павел накіраваў ліст да віцэ-прэм'ера Наталлі Качанавай з просьбай даць дазвол на выключэнне дамоў на адрасе вул. Вызвалення, 6, 6а і 8 са спісу гісторыка-культурнай спадчыны, а таксама правесці дэмантаж гэтых будынкаў без узнаўлення^[5]. У лісце за подпісам мітрапаліта Паўла адзначаецца, што на месцы будучага будаўніцтва адзін будынак знаходзіцца ў аварыйным стане (№ 6), а іншы — у руінаваным (№ 6а). Таксама гаворыцца , што гэтыя аб'екты не эксплуатаваліся больш 25 гадоў, існуе пагроза абвальвання і нават падзення на праезную частку^[4], і што яны быццам бы «не маюць ніякага гістарычнага значэння і не ўяўляюць культурнай ці архітэктурнай значнасці»^[5].

Старшыня Беларускага добраахвотнага таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры Антон Астаповіч адзначае, што для выключэння аб'ектаў з Дзяржаўнага спісу гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь варта звяртацца не да віцэ-прэм'ера, а ў Міністэрства культуры з навуковым абгрунтаваннем таго, што ў аб'ектаў адсутнічаюць ці страчаны рысы гісторыка-культурнай каштоўнасці. Пасля гэтага Навукова-метадычная рада пры ведамстве прымае толькі рэкамендацыйнае заключэнне, якое перадаецца на разгляд у Савет Міністраў. І толькі ўрад сваёй пастановай можа вывесці аб'екты са спісу. Таксама ён паведаміў, што зямельны ўчастак з гэтымі будынкамі досыць даўно знаходзіцца ў карыстанні БПЦ^[4]:

«Гэтыя будынкі даўно дэградуюць, але экзархат нічога не зрабіў для падтрымкі іх звычайнага тэхнічнага стану. Гэта значыць гэтыя збудаванні наўмысна ігнараваліся, каб потым апеляваць да іх тэхнічнага стану, вывесці іх з дзяржаўнага спісу і пачаць новае будаўніцтва»

30 сакавіка 2016 года глава БПЦ заявіў пра пошук інвестара для ўзвядзення комплексу і новага храма^[4].

• № 3 — Дом Саколіна. Двухпавярховы цагляны будынак узведзены ў канцы XIX ст.^[6] або ў 1913 г., і стаяў напачатку вул. Васкрасенскай. Да гэтага, у 1906 г. ён выкупіў участак зямлі, але будаўніцтва не вёў^[2]. Рэканструяваны ў 1998 годзе^[6]. Была ўзведзена частка дома ў прасторы паміж будынкамі № 3 і № 5, зроблена арка з убудаванай лесвіцай на другі паверх, зроблена сучаснае ўнутранае аздабленне, усталявана каваная агароджа пад'езда і казырок над ім, зроблена мансарда і інш^[2]. Належыць кампаніі Zentability investments B.V.^[6].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 711Е000001шыфр 711Е000001. У канцы ХХ у. асабняк рэканструявалі: узвялі

• № 5 — аднапавярховы драўляны будынак канца XIX — пачатку XX ст. Перабудаваны ў 1999 годзе^[6].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 711Е000001шыфр 711Е000001.
• № 7 — чатырохпавярховы цагляны будынак пачатку XIX ст.^[6] з цэглы.  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 711Е000001шыфр 711Е000001.
• № 9 — трохпавярховы цагляны будынак канца XIX ст.. Перабудаваны ў 1930 годзе.^[6]  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 711Е000001шыфр 711Е000001.
• № 11 — трохпавярховы цагляны будынак пачатку XX ст. Перабудаваны ў 1930 годзе^[6].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 711Е000001шыфр 711Е000001.

• № 13 — двухпавярховы будынак канца XIX ст.^[6].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 711Е000001шыфр 711Е000001.
• № 15 (Ракаўская № 20) -

• № 4 — У 1985 г. падчас правядзення будаўніцтва другой лініі метро ўзнікла праблема захавання гэтага драўлянага будынка. Знайшлі адзіны магчымы на той час варыянт захавання: разабраць і перавезці помнік у рэспубліканскі музей народнай архітэктуры і побыту пад адкрытым небам^[7][8].
• № 6а — будынак канца XIX ст.^[6].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 711Е000001шыфр 711Е000001.
• № 6 — будынак канца XIX ст.^[6]. Складаецца з двух аб'ёмаў. Першы аб'ём трохпавярховы мураваны, другі - двух павярховы (першы паверх мураваны, другі драўляны)^[3]. Паводле меркавання старшыні Беларускага добраахвотнага таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры Антона Астаповіча, будынак уяўляе сабой класічны аднапавярховы дом сядзібна-палацавага тыпу XIX стагоддзя^[9].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 711Е000001шыфр 711Е000001.
• Васкрасенская царква стаяла паміж старадаўнімі дамамі № 6 і 8. Існаванне царквы пачынаючы з канца 18 стагоддзя пацвярджаюць шматлікія архіўныя дакументы і пазначэнне на планах горада. Спецыялістамі Архітэктурнай секцыі Беларускага добраахвотнага таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры праведзены аналіз шэрагу крыніц і бібліяграфіі, на падставе якога лакалізована месцазнаходжання Васкрасенскай царквы і зроблена яго прывязка да сучаснай горадабудаўнічай сітуацыі, у выніку чаго зроблена выснова аб магчымасці пазначэння на мясцовасці контураў плана царквы^[10].

• № 8 — будынак, узведзены ў пасляваенны перыяд^[11]. Паводле меркавання старшыні Беларускага добраахвотнага таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры Антона Астаповіча, будынак уяўляе сабой тыповы эклектычны двухпавярховы жылы гарадскі дом другой паловы XIX стагоддзя^[9]. Некаторы час у будынку знаходзіўся ваенкамат Цэнтральнага раёна, пасля будынак пуставаў. У 2012 годзе здарыўся пажар, віноўнікам якога палічылі бяздомнага. Цяпер у аварыйным стане. Па пастанове Савета Міністраў ад 23 жніўня № 814 будынак па вуліцы Вызвалення, 8 выключылі са спісу гісторыка-культурных каштоўнасцей. У Міністэрстве культуры тлумачыць гэта тым, што сумяшчэнне архіўных планаў забудовы ўчастка ў ХІХ стагоддзі, прыведзеных да адзінага маштабу, даказала, што будынак святара ХІХ стагоддзя, які быў знішчаны ў час Вялікай Айчыннай вайны, не мае дачынення да сучаснага будынку^[12].

• № 10 — Мінскае Епархіяльнае ўпраўленне Беларускай Праваслаўнай Царквы.
• На скрыжаванні з вул. Ракаўская — невялікая зялёная зона.

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вуліца Вызвалення (Мінск)