Алтар Віта Ствоша

Алтар Віта Ствоша (польск.: ołtarz Wita Stwosza) — галоўны алтар касцёла Успення Найсвяцейшай Дзевы Марыі, Кракаў, Польшча. Алтар названы ад імя яго стваральніка Віта Ствоша (паланізаванае імя скульптара Файта Штоса), з'яўляецца творам позняй готыкі з элементамі Рэнесансу.

Віт Ствош, ураджэнец Нюрнберга, прыбыў у Кракаў у 1477 годзе па просьбе мясцовай нямецкай абшчыны, каб пачаць працу над алтаром касцёла Успення Найсвяцейшай Дзевы Марыі. Віт Ствош працаваў над алтаром на працягу дванаццаці гадоў. У 1483 годзе гарадскі муніцыпалітэт выказаў сваё задавальненне працай майстра і вызваліў яго ад выплаты падаткаў. У 1485 годзе майстар пачаў заключныя асадчыя працы. Алтар быў гатовы да свята Успення Найсвяцейшай Багародзіцы 15 жніўня 1489 года. Кошт алтара склаў 2808 гульдэнаў — прыкладна гадавы бюджэт Кракава. У далейшым аўтарства алтара было забыта. У 1824 годзе вядомы кракаўскі краязнаўца Амброзій Грабоўскі зноў адкрыў аўтарства алтара. З гэтага часу алтар носіць імя свайго аўтара Віта Ствоша.

У верасні 1939 года, пасля пачатку II Сусветнай вайны, каб выратаваць алтар ад знішчэння, яго дэмантавалі і на баржы перавезлі па Вісле ў Сандамір, дзе ён захоўваўся ў мясцовым саборы і семінарыі. Пасля акупацыі Польшчы, нямецкія ўлады ў кастрычніку 1939 года знайшлі алтар і перавезлі яго ў Германію, дзе ён захоўваўся ў падвалах Нюрнбергскага замка. У 1946 годзе алтар вярнулі ў Кракаў.

Выразаны з ліпы, алтар мае памер 13 метраў у вышыню, 11 метраў у шырыню. Найбольшая скульптура алтара мае памер 2,7 метра. Алтар з'яўляецца самым вялікім з сярэднявечных алтароў Еўропы і складаецца з цэнтральнага пано і чатырох створак (два з іх можна ўбачыць, калі алтар цалкам зачынены).

У ніжняй частцы цэнтральнага пано прадстаўлена Унебаўзяцце Найсвяцейшай Багародзіцы ў атачэнні апосталаў, а ў верхняй частцы — Узяцце Багародзіцы на неба. Сюжэт Унебаўзяцця выкананы шматпланава и рознамаштабна, што надае яму глыбокую сімволіку і развіццё ў прасторы і часе. У адрозненні ад традыцыйнай трактоўкі гэтага сюжэта апосталы размешчаны не вакол смертнага ложа Маці Божай, але абкружаюць малітоўна ўкленчанчаную Дзеву Марыю, прадстаўленную маладой дзяўчынай. Над імі ў Божай Славе размешчана Райская брама ў выглядзе кілепадобнай гатычнай аркі, у якую Хрыстос уводзіць Дзеву Марыю, а вакол лунаюць анёлы. Верхняя сцэна прадстаўлена ў меншым аб'ёме, што надае ёй зрокавую перспектыву і глыбіню прасторы. Спалучэнне паліхроміі, пазалоты, рэалістычных вобразаў святых стварае надзвычай моцнае эмацыйнае ўздзеянне^[1].

У самым версе цэнтральнага пано, пад ажурным балдахінам — каранаванне Дзевы Марыі Найсвяцейшай Тройцай. На створках намаляваныя сцэны з жыцця Багародзіцы: Дабравешчанне, Нараджэнне Хрыстова, Пакланенне вешчуноў (левая створка), Уваскрэсенне Хрыстова, Ушэсце Хрыста і Спасланне Святога Духа. Ля падножжа алтара — радавод Хрыста. Фігуры на галоўным пано алтара сваімі памерамі значна перавышаюць чалавечы рост.

• 
  Унебаўзяцце Багародзіцы
• 
  Узяцце на неба Багародзіцы
• 
  Ражство Ісуса Хрыста
• 
  Глыбокая пашана вешчуноў
• 
  Уваскрэсенне Ісуса Хрыста
• 
  Ушэсце Ісуса Хрыста
• 
  Спасланне Святога Духу

• Piotr Skubiszewski: Wit Stwosz. Warszawa: «Arkady»; Berlin : Henschelverlag ; Budapeszt : Corvina, 1985. ISBN 83-213-3198-X
• P. Burkhard, Arthur. The Cracow Altar of Veit Stoss. Munich, F. Bruckmann, 1972.
• Bujak, Adam — Rożek, Michał (text). Cracow — St. Mary’s Basilica. Biały Kruk, 2001, ISBN 83-914021-8-5
• Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2000, ISBN 83-01-13325-2

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Алтар Віта Ствоша