Касьцёл Сьвятой Марыі Магдалены і кляштар кармэлітаў (Менск)

Касьцёл Сьвятой Марыі Магдалены і кляштар кармэлітаў — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Менску. Знаходзіўся ў Ракаўскім прадмесьці на Ракаўскай вуліцы. Твор архітэктуры барока.

Комплекс складаўся з мураваных касьцёла і кляштарнага корпуса. У 2-й палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі зруйнавалі касьцёл (паводле адной з вэрсіяў, на ягоным месцы цяпер стаіць Япархіяльная ўправа Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату^[1]), да нашых дзён захавалася адна з кляштарных пабудоваў (вуліца Ракаўская, 14)^[2].

У 1703 року стольнік і падстароста менскі Тэадор Антоні Ваньковіч (паводле іншых зьвестак, у 1677 або каля 1733 року Цеханавецкія^[3]) заснаваў у Менску кляштар кармэлітаў. Ён ахвяраваў ордэну пляц на вуліцы Юраўскай (Ракаўскай) і запісаў 9 тыс. злотых на маёнтку Глушынцаў (або Іслачы). У 1735 року Я. Турчыновіч-Сушыцкі ахвяраваў рэзыдэнцыі некалькі пляцаў з будынкамі. У 1738 року віленскі біскуп Міхал Зянковіч заснаваў пры кляштары брацтва Найсьвяцейшай Панны Марыі Шкаплернай^[4].

У 1750 року староста шатроўскі Т. Ваньковіч падараваў манахам 2 пляцы на вуліцы Юраўскай і фальварак Доўгую Ніву (або Кальварыю) з цагельнямі, які меў 10 моргаў ворнай зямлі і комплекс жылых і гаспадарачых пабудоваў. Побач з фальваркам знаходзіліся кляштарныя могілкі з 36 капліцамі, якія ў 1795 року пераўтварыліся ў мескія парафіяльныя. У 1754 року ксёндз Т. Стацэвіч ахвяраваў 4 тыс. злотых на будаваньне Кальварыйскага касьцёла, пры якім з 1755 року пачало дзейнасьць брацтва Панскай Мукі^[4]. Апроч таго, кляштару належалі некалькі пляцаў у месьце з камяніцамі і крамы на Рынку.

У 1763 року староста менскі Міхал Валадковіч вымураваў у стылі барока касьцёл Сьвятой Марыі Магдалены і кляштар.

Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793) касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. На 1796 рок у рэзыдэнцыі было 5 манахаў, аднак праз два рокі біскуп Якуб Дадэрка ліквідаваў кляштар і перавёў сюды францішканаў.

Па здушэньні вызвольнага паўстаньня 1830—1831 рокаў расейскія ўлады канфіскавалі будынкі і высялілі зь іх манахаў. Будынак касьцёла выкарыстоўваўся пад склад, а ў 2-я палове XIX ст. яго зруйнавалі. Падарожнік і краязнавец Уладзіслаў Сыракомля ў сярэдзіне XIX ст. пісаў^[1]:

	Там быў пабудаваны прыгожы касьцёл, які хоць і стаіць цяпер парожні, аднак годна ўзносіць над старым местам свае чорна-цагляныя вежы

Мураваны 3-нэфавы касьцёл паводле памераў не саступаў касьцёлу Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі пры кляштары бэрнардынак^[1]. Цэнтральны нэф пераходзіў ў невялікі прэзьбітэрыюм з паўкруглай алтарнай апсыдай. Галоўны бязьвежавы фасад выходзіў на вуліцу Ракаўскую^[4].

Інтэр’ер касьцёла перакрываўся крыжовымі скляпеньнямі, яго ўпрыгожвалі 6 разных драўляных і мураваных алтароў. Галоўны мураваны шмат’ярусны алтар меў пышны ляпны дэкор, аптычныя росьпісы і фігурку ўкрыжаванага Хрыста. У ім знаходзіліся абразы Найсьвяцейшай Панны Марыі, Сьвятога Яна і Марыі Магдалены. 4 бакавыя маляўнічыя аптычныя алтары мелі абразы Найсьвяцейшай Панны Марыі, Сьвятых Юзэфа, Тэклі, прарока Ільлі. Пад касьцёлам разьмяшчалася невялікая мураваная крыпта^[5].

Побач з касьцёлам знаходзіўся Г-падобны ў пляне 1-павярховы кляштарны корпус, а таксама 2-павярховая мураваная камяніца і комплекс драўляных гаспадарчых пабудоваў^[6].

Менскія манахі-кармэліты ў сярэдзіне ХVІІІ ст. збудавалі Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа на Кальварыі (першы драўляным касьцёл замянілі на мураваны ў 1839 року). Яны ж стварылі з звычайных могілак, вядомых у гэтым менскім прадмесьці з ХVІІ ст., сапраўдную Кальварыю «з 36 капліцамі адной формы і вышыні»^[7].

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Кулагін А. Каталіцкія храмы на Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. Кулагін; маст. І. Бокі. — 2-е выд. — Менск: БелЭн, 2001. — 216 с.: іл. ISBN 985-11-0199-0.
• Мінск. Стары і новы / аўт.-склад. У. Валажынскі; пад. рэд. З. Шыбекі — Менск: Харвест, 2007. — 272 с.: іл. ISBN 978-985-16-0092-8.

• Касьцёл Сьв. Марыі Магдалены і кляштар кармэлітаў (Менск), Radzima.org

п а р Зьнішчаныя славутасьці Менску Помнікі сакральнай архітэктуры Архірэйскае падвор’е Езуіцкі калегіюм Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Марыі Панны Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар францішканаў Касьцёл Сьвятога Войцеха і кляштар бэнэдыктынак Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар бэнэдыктынаў Касьцёл Сьвятога Тамаша Аквінскага і кляштар дамініканаў Касьцёл Сьвятога Яна і кляштар баніфратаў Касьцёл Сьвятой Вэранікі і кляштар рохітаў Касьцёл Сьвятой Марыі Магдалены і кляштар кармэлітаў Кляштар марыявітак Лютэранская кірха Лютэранская кірха Сьвятога Мікалая Мячэт Халодная сынагога Харальная сынагога Помнікі грамадзянскай архітэктуры Віленскі вакзал Вуліца Няміга Замак Малы гасьціны двор Палац Радзівілаў (першы тэатар) Палац Сапегаў Палац Чапскага Першая электрастанцыя Таварыства ўзаемнага крэдыту Цёмныя Крамы