Крымінальны кодэкс Рэспублікі Беларусь

Крыміна́льны ко́дэкс Рэспу́блікі Белару́сі (КК Беларусі) — асноўная крыніца крымінальнага права Беларусі, адзіны нарматыўны акт, які ўстанаўлівае злачыннасьць і каральнасьць дзеяньняў на тэрыторыі Беларусі.

Дзейная рэдакцыя Крымінальнага кодэксу Беларусі была падпісаная Аляксандрам Лукашэнкам 9 ліпеня 1999 року і набыла моц 1 студзеня 2001 року, замяніўшы папярэдні дзейны Крымінальны кодэкс Беларускай ССР 1960 року.

Кодэкс складаецца з Агульнай (разьдзелы I—V, главы 1—16) і Асаблівай частак (разьдзелы VI—XV, главы 17—37). У Агульнай частцы разглядаюцца асноўныя паняцьці крымінальнага заканадаўства, устанаўліваюцца асновы і ўмовы крымінальнай адказнасьці, агульныя палажэньні аб крымінальным пакараньні, іншых мерах крымінальнай адказнасьці, бясьпекі і лячэньня, а таксама асаблівасьці прымяненьня крымінальнага пакараньня да непаўналетніх.

Асаблівая частка ўключае ў сябе артыкулы, якія апісваюць склады канкрэтных злачынстваў. Структура Асаблівай часткі адлюстроўвае герархію каштоўнасьцяў, якія ахоўваюцца крымінальным законам: на першым месцы стаяць злачынствы супраць міру, бясьпекі чалавецтва і ваенныя злачынствы, далей злачынствы супраць чалавека, і толькі пасьля злачынствы супраць уласнасьці, грамадзкіх і дзяржаўных інтарэсаў.

Крымінальны кодэкс Рэспублікі Беларусі забясьпечвае ахову міра і бясьпекі чалавецтва, чалавека, ягоных правоў і свабодаў, уласнасьці, правоў юрыдычных асобаў, навакольнага асяродзьдзя, грамадзкіх і дзяржаўных інтарэсаў, канстытуцыйнага ладу Рэспублікі Беларусі.

Крымінальны кодэкс вызначае, якія дзеяньні зьяўляюцца злачынствамі, замацоўвае падставы і ўмовы крымінальнай адказнасьці, пакараньні альбо прымусовыя меры бясьпекі й лячэньня ў дачыненьні асобаў, што ўчынілі злачынства.

КК Беларусі шмат у чым заснаваны на палажэньнях Мадэльнага Крымінальнага кодэксу для дзяржаваў — удзельніц СНД^[1]; таксама многія нормы запазычаныя з Крымінальнага кодэксу Расеі 1996 року, хоць у цэлым кодэкс характарызуецца спэцыялістамі як досыць самастойны і тэарэтычна прадуманы.

Першым адметным адрозьненьнем ад кодэксаў іншых дзяржаваў СНД ёсьць наяўнасьць «тэрміналягічнай» часткі (артыкул 4), у якой тлумачацца тэрміны, якія далей выкарыстоўваюцца ў тэксьце кодэксу.

Кодэкс улічвае досьвед міжнароднага права, усталёўваючы адказнасьць за злачынствы, прадугледжаныя міжнароднымі дамовамі і канвэнцыямі: гандаль людзьмі; выкраданьне чалавека; вярбоўку людзей для эксплюатацыі; легалізацыю («адмываньне») матэрыяльных каштоўнасьцяў, набытых злачынным шляхам; тэрарызм, захоп закладнікаў.

У адрозьненьне ад іншых краінаў Эўропы й СНД, у Крымінальным кодэксе Беларусі прадугледжанае сьмяротнае пакараньне за асабліва цяжкія злачынствы, зьвязаныя з наўмысным пазбаўленьнем жыцьця. У Асаблівай частцы Кодэксу ўведзеныя такія спэцыфічныя злачынства, як паклёп на прэзыдэнта Рэспублікі Беларусі (арт. 367), абраза прэзыдэнта Рэспублікі Беларусі (арт. 368) ды інш.

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.. — Мн.: 1999 Т. 8: Канто — Кулі. — С. 513.
• А. В. Барков. Десять лет Уголовному кодексу Республики Беларусь: история разработки и принятия / редкол.: А.В. Барков и др. // Правосудие и прокурорский надзор в Республике Беларусь: законодательство и практика применения: сб. науч. трудов.. — Минск: БГУФК, 2010. — С. 26—42.

• Тэкст Крымінальнага кодэксу  (рас.) ў базе зьвестак «Эталён он-лайн»
• Тэкст Крымінальнага кодэксу  (рас.) на Нацыянальным прававым партале Рэспублікі Беларусі
• Новикова Е. В., кандидат юридических наук, доцент (Белорусский государственный университет, г. Минск). Кодификация уголовного закона Беларуси: экскурс в историю  (рас.)