Benham Rise

An Benham Rise o Benham Plateau (apod man, Philippine Rise) sarong lugar sa lawod kan dagat sa may bandang amnayan kan Filipinas harani sa Aurora saka Isabela na an hiwas 13 milyon na ektarya (may koordinatong 119°3O’E sa 132°OO’E asin 12°1O’N sa 2O°3O’N latitud). Ini mas dakula sa Luzon, asin ngonyan konsiderado nang kabtang kan inaapod na continental shelf kan Filipinas. Pwedeng poon 2,000 metro abot 5,000 na metro an tugkaron na rarom kaini. An Philippine Rise 216 kilometro (135 milya) an rayo' sa bandang subangan kan kosa kan probinsya nin Aurora.^[1][2]

Poon pa kan pre-kolonyal na anoy, an Benham Rise inapod nang Kalipung-awan (hale sa Bikol, kalipu'ngawan, Ingles, loneliness) kan mga Katanduangon. An lugar na ini naaabot kan mga parasisira' haleng Katanduanes sa 12-oras na paglayag.^[3]

Kan 2012, an Nasyon Unidong Komisyon sa Paglimite kan Continental Shelf (UNCLCS) pinagpatunayan asin pigdeklara na an Benham Rise kabtang asin parte kan continental shelf (gayad kontinente) kan Filipinas. Sa irarom kan UN Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) an sinasabing Gayad Kontinente kan sarong nasyon iyo an seabed asin subsoil kan kadagatan na lubog alagad 200 nautical miles o 370 kilometro an rayo' hale sa mga "gilid" kaini.^[4][5]

An Benham Rise ipigngaran ki Andrew Benham, sarong Amerikanong geologo, na iyo an enot na nakadukay kaini.^[6]

An sabi kan sarong eksperto, si Jay Batungbacal kan Unibersidad kan Filipinas, an Benham Rise mayaman sa mga gasang (coral), mga mineral arog kan manganese na sinabing an elementong ini importanteng sangkap sa pagproseso nin asero. Tinatantya na dakula man an deposito sa gas na makukua sa irarom kan parteng dagat na ini. Saro kaini na ginagaom dagya' an nasasaray sa irarom iyo an methane ice, an gigikanan nin enerhiya sa puturo.^[7][8]

Alagad, an sabi kan SC Senior Associate Justice na si Antonio Carpio an Filipinas bakong sadiri an lugar na ini pero igwang sovereign rights an Filipinas na boot sabihon may nangengenot asin superior na deretso igdi sa pag-eksplotar asin pagmina kan mga rekursos o mga deposito igdi. Totoo, dai pwedeng ipagbawal an ibang nasyon sa paglayaw sa nasabing parte kan kadagatan sa rason na maagi sana igdi.

Sa sarong Executive Order ni Presidente Duterte numerado 25 na pinaluwas kan May 16, 2017, pinag'boot na kan Presidente na opisyalmente an Benham Rise aaporon nang Philippine Rise.^[9]

Sarong tamboan an artikulong ini. Makakatabang ka sa Wikipedia sa pagpoon kaining pahina.