Тау йылғалары

Тау йылғалары
Тәбиғи-географик объекты сиктәрендә урынлашҡан	тау һырты һәм үҙән

Тау йылғалары (рус. Горные реки) — тауҙарҙа баш алған, тар, тәрән үҙәнлектә ярҙары текә һәм тау тоҡомодарының һыныҡтары менән уратып алынған ташлы йырҙалы йылғалар.

Тау йылғаларына ҙур ауышлыҡ, шәп ағым тиҙлеге һәм, һайлыҡтар, йыш ҡына шаршылар һәм шарлауыҡтар хас, тоҡомдар йыуылыуы процестары өҫтөнлөк итә. Тау йылғаларының ауышлығы бейеклектә 60-80 м/км һәм түбәнге ҡатламдарҙа 5-10 м/км тәшкил итә. Ағым тиҙлеге — 1-ҙән 4,5 м/сек-ҡа тиклем һәм унан да шәберәк.

Украина территорияһындағы 28 000 ашыу тау йылға-шишмәләре иҫәпләнә, шуларҙың 28 000-е Карпатта — уларҙың дөйөм оҙонлоғо 55 000 км. Ҡырым тауҙарында — 1600-ҙән ашыу йылға-шишмә, дөйөм оҙонлоғо яҡынса 6000 км

Тау йылғалары ҙур гидроэнергетик ҡеүәткә эйә , арыҡлы төбәктәрҙә йыш ҡына һуғарыу өсөн ҡулланыла .

Рәсәйҙә, шул иҫәптән Башҡортостанда тау йылға-шишмәләре бик күп. Башҡортостанда улар барыһы ла Урал тауҙарында, уның армытарындат баш ала.

Төп йылғалар — Ағиҙел дә, Яйыҡ та — тау йылғалары, һәм уларҙың күпселек ҡушылдыҡтары ла — тауҙан.

• Кавказда һәм Краснодар крайында — Терек, Кура, Алазани,Аракс, Риони;
• Уралда — Яйыҡ, Ҡариҙел, Ағиҙел;
• Алтайҙа — Бия, Катунь;
• Саянда — Индигирка, Тунгус-Яха, Йәнәсәй йылғалары һәм бассейндарында күпселек ҡушылдыҡтар ҙа тау йылғалары булып тора^[1][2].

• 
  Инйәр йылғаһы башы
• 
  Йөйәк йылғаһы. Белорет районы
• 
  Ағиҙел тау йылғаһы
• 
  Тау йылғаһы башында
• 
  Еҙем тау йылғаһы
• 
  Бухтивецк шарлауығы
• 
  Кавказдағы тау йылғаһы.
• 
  Абҙан ауылы эргәһендәге Инйәр йылғаһы ярында урынлашҡан шарлама
• 
  Һилеғорғо тау йылғаһы. Белорет районы.
• 
  Тау йылғаһы. Карпат.

• Мартенс. Горные реки. Техническая энциклопедия. Том 5 - 1929 г.
• Географічна енциклопедія України: в 3 т / Редкол.: А. М. Маринич и др. — К.: Українська радянська енциклопедія, 1989—1993. — ISBN 5-88500-015-8. (укр.)

Горные реки россии список 2020 йыл 19 октябрь архивланған. Горные и равнинные реки — описание

1. ↑ Горные и равнинные реки — описание
2. ↑ Горные реки россии список 2020 йыл 19 октябрь архивланған.