Monqol yazısı
Naviqasiyaya keç
Axtarışa keç
| Monqol yazısı | |
|---|---|
 | |
| Dillər | Monqol dili, Mancur dili, Daur dili, Evenk dili |
| Yarandığı yer | Monqolustan |
| Yaradan | Tatatunqa |
| Yaranma tarixi | təq. 1204 |
| Mənşəyi | Uyğur yazısı |
| ISO 15924 | Mong |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Monqol yazısı[a] — XIII əsrin əvvələrində monqolların uyğurlardan əxz etdikləri yazı. Soğdi yazısı vasitəsilə Suriya arami əlifbalarının birindən götürülmüşdür. Monqolustanda "köhnə yazı" adlanır. Yuxarıdan aşağıya, sağdan sola yazılır. Hərflərin çoxu polifonik olub, 2 və ya 3 fonemi ifadə edir. 1945-ci ildə iki sait (ö, ü) əlavə edilməklə kiril əlifbası əsasında yeni əlifbaya keçilmişdir. Geniş yayılmamış "kvadrat yazı" (XVIII–XIV əsrlər, Tibet əlifbası əsasında) və "aydın yazı" (XVII əsrdən, təkmilləşdirilmiş köhnə monqol yazısı) adlanan yazılar da məlumdur.[1]
Yunikod
[redaktə | mənbəni redaktə et]Monqol yazısının yunikod dərəcəsi U+1800–U+18AF arasıdır. Buna monqol yazısı üçün hərflər, rəqəmlər və durğu işarələri daxildir.
| 1800 ᠀ Birga
|
1801 ᠁ Ellipsis
|
1802 ᠂ Comma
|
1803 ᠃ Full Stop
|
1804 ᠄ Colon
|
1805 ᠅ Four Dots
|
1806 ᠆ Todo Soft Hyphen
|
1807 ᠇ Sibe Syllable Boundary Marker
|
1808 ᠈ Manchu Comma
|
1809 ᠉ Manchu Full Stop
|
180A ᠊ Nirugu
|
180B ᠋ Free Variation Selector One
|
180C ᠌ Free Variation Selector Two
|
180D ᠍ Free Variation Selector Three
|
180E Vowel Separator
|
|
| 1810 ᠐ Zero
|
1811 ᠑ One
|
1812 ᠒ Two
|
1813 ᠓ Three
|
1814 ᠔ Four
|
1815 ᠕ Five
|
1816 ᠖ Six
|
1817 ᠗ Seven
|
1818 ᠘ Eight
|
1819 ᠙ Nine
|
||||||
| 1820 ᠠ A
|
1821 ᠡ E
|
1822 ᠢ I
|
1823 ᠣ O
|
1824 ᠤ U
|
1825 ᠥ Oe
|
1826 ᠦ Ue
|
1827 ᠧ Ee
|
1828 ᠨ Na
|
1829 ᠩ Ang
|
182A ᠪ
|
182B ᠫ Pa
|
182C ᠬ Qa
|
182D ᠭ Ga
|
182E ᠮ Ma
|
182F ᠯ La
|
| 1830 ᠰ Sa
|
1831 ᠱ Sha
|
1832 ᠲ Ta
|
1833 ᠳ Da
|
1834 ᠴ Cha
|
1835 ᠵ Ja
|
1836 ᠶ Ya
|
1837 ᠷ Ra
|
1838 ᠸ Wa
|
1839 ᠹ Fa
|
183A ᠺ Ka
|
183B ᠻ Kha
|
183C ᠼ Tsa
|
183D ᠽ Za
|
183E ᠾ Haa
|
183F ᠿ Zra
|
| 1840 ᡀ Lha
|
1841 ᡁ Zhi
|
1842 ᡂ Chi
|
1843 ᡃ Todo Long Vowel Sign
|
1844 ᡄ Todo E
|
1845 ᡅ Todo I
|
1846 ᡆ Todo O
|
1847 ᡇ Todo U
|
1848 ᡈ Todo Oe
|
1849 ᡉ Todo Ue
|
184A ᡊ Todo Ang
|
184B ᡋ Todo Ba
|
184C ᡌ Todo Pa
|
184D ᡍ Todo Qa
|
184E ᡎ Todo Ga
|
184F ᡏ Todo Ma
|
| 1850 ᡐ Todo Ta
|
1851 ᡑ Todo Da
|
1852 ᡒ Todo Cha
|
1853 ᡓ Todo Ja
|
1854 ᡔ Todo Tsa
|
1855 ᡕ Todo Ya
|
1856 ᡖ Todo Wa
|
1857 ᡗ Todo Ka
|
1858 ᡘ Todo Gaa
|
1859 ᡙ Todo Haa
|
185A ᡚ Todo Jia
|
185B ᡛ Todo Nia
|
185C ᡜ Todo Dza
|
185D ᡝ Sibe E
|
185E ᡞ Sibe I
|
185F ᡟ Sibe Iy
|
| 1860 ᡠ Sibe Ue
|
1861 ᡡ Sibe U
|
1862 ᡢ Sibe Ang
|
1863 ᡣ Sibe Ka
|
1864 ᡤ Sibe Ga
|
1865 ᡥ Sibe Ha
|
1866 ᡦ Sibe Pa
|
1867 ᡧ Sibe Sha
|
1868 ᡨ Sibe Ta
|
1869 ᡩ Sibe Da
|
186A ᡪ Sibe Ja
|
186B ᡫ Sibe Fa
|
186C ᡬ Sibe Gaa
|
186D ᡭ Sibe Haa
|
186E ᡮ Sibe Tsa
|
186F ᡯ Sibe Za
|
| 1870 ᡰ Sibe Raa
|
1871 ᡱ Sibe Cha
|
1872 ᡲ Sibe Zha
|
1873 ᡳ Manchu I
|
1874 ᡴ Manchu Ka
|
1875 ᡵ Manchu Ra
|
1876 ᡶ Manchu Fa
|
1877 ᡷ Manchu Zha
|
||||||||
| 1880 ᢀ Ali Gali Anusvara One
|
1881 ᢁ Ali Gali Visarga One
|
1882 ᢂ Ali Gali Damaru
|
1883 ᢃ Ali Gali Ubadama
|
1884 ᢄ Ali Gali Inverted Ubadama
|
1885 ᢅ Ali Gali Baluda
|
1886 ᢆ Ali Gali Three Baluda
|
1887 ᢇ Ali Gali A
|
1888 ᢈ Ali Gali I
|
1889 ᢉ Ali Gali Ka
|
188A ᢊ Ali Gali Nga
|
188B ᢋ Ali Gali Ca
|
188C ᢌ Ali Gali Tta
|
188D ᢍ Ali Gali Ttha
|
188E ᢎ Ali Gali Dda
|
188F ᢏ Ali Gali Nna
|
| 1890 ᢐ Ali Gali Ta
|
1891 ᢑ Ali Gali Da
|
1892 ᢒ Ali Gali Pa
|
1893 ᢓ Ali Gali Pha
|
1894 ᢔ Ali Gali Ssa
|
1895 ᢕ Ali Gali Zha
|
1896 ᢖ Ali Gali Za
|
1897 ᢗ Ali Gali Ah
|
1898 ᢘ Todo Ali Gali Ta
|
1899 ᢙ Todo Ali Gali Zha
|
189A ᢚ Manchu Ali Gali Gha
|
189B ᢛ Manchu Ali Gali Nga
|
189C ᢜ Manchu Ali Gali Ca
|
189D ᢝ Manchu Ali Gali Jha
|
189E ᢞ Manchu Ali Gali Tta
|
189F ᢟ Manchu Ali Gali Ddha
|
| 18A0 ᢠ Manchu Ali Gali Ta
|
18A1 ᢡ Manchu Ali Gali Dha
|
18A2 ᢢ Manchu Ali Gali Ssa
|
18A3 ᢣ Manchu Ali Gali Cya
|
18A4 ᢤ Manchu Ali Gali Zha
|
18A5 ᢥ Manchu Ali Gali Za
|
18A6 ᢦ Ali Gali Half U
|
18A7 ᢧ Ali Gali Half Ya
|
18A8 ᢨ Manchu Ali Gali Bha
|
18A9 ᢩ Ali Gali Dagalga
|
18AA ᢪ Manchu Ali Gali Lha
|
|||||
Klaviatura
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qeydlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Monqol yazısı ilə: ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠪᠢᠴᠢᠭ ⟨
⟩ Monqol biçiq; kiril qrafikası ilə: Монгол бичиг; latın qrafikası ilə: Mongol bichig
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Монгол јазысы // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. VII ҹилд: Мисир—Прадо. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1983. С. 44.
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Monqol yazısı ilə əlaqəli mediafayllar var.
- İzah
- University of Vienna: Grammar of Written Mongolian by Nicholas POPPE Index
- CJVlang: Making Sense of the Traditional Mongolian Script
- StudyMongolian: Written forms with audio pronunciation
- The Silver Horde: Mongol Scripts
- Lingua Mongolia: Uighur-script Mongolian Resources
- Omniglot: Mongolian Alphabet (note: contains several table inaccuracies regarding glyphs and transliterations)
- Lüğət
- Transliteration
- Əlyazma
- Mongolian Manuscripts from Olon Süme – Yokohama Museum of EurAsian Cultures
- Digitised Mongolian manuscripts – The Royal Library, National Library of Denmark
- Mongolian texts – Digitales Turfan-Archiv, the Berlin-Brandenburg Academy of Sciences and Humanities
- Preservation of unique and historic newspapers printed in traditional Mongolian script between 1936–1945 – Endangered Archives Programme, British Library
- Official Mongolian script version of the People's Daily Online
- Office of the President of Mongolia website in Mongolian script
- Didi Tang. "Mongolia abandons Soviet past by restoring alphabet". The Times. 20 March 2020. İstifadə tarixi: 21 March 2020.
Lüğətlər və ensiklopediyalar | |
|---|---|
| Normativ yoxlama |
