Mesta çayı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Mesta çayı
Ölkə
Mənsəbi Trakiya dənizi
Uzunluğu
  • 230 km
Hövzəsinin sahəsi 2.767 km²
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Mesta (Qarasu) çayı (bolq. Места[1]), Nestos (yun. Νέστος[2][3]) və ya Qarasu çayı — Bolqarıstan və Yunanıstanda çay. Çayın mənsəbi Egey dənizi hövzəsinə aiddir.

Mesta Bolqarıstanın cənub-qərbində, Çerna Mesta və Byala Mesta çaylarının qovuşduğu yerdən Rila dağlarında yaranır. Bolqarıstan ərazisindən 126 km, Yunan Makedoniyası və Frakiyadan təxminən 104 km keçərək, Thassos adasının yaxınlığında dənizə tökülür.[4]

Mestanın ən böyük qolu Dospat çayıdır.

Çerna-Mesta və Byala-Mestanın qovuşduğu yerdə su axını sürəti 14,62 m³/s-dən, Xacidimovo bölgəsində - təxminən 29,85 m³/s, Bolqarıstan və Yunanıstan sərhədi yaxınlığında təxminən 32 m³/s-dir

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mesta Qarasu çayı başlanğıcını Rila dağlarından götürür. Thassos adası yaxınlığında Egey dənizinə tökülür. Əsasən metamorfik formasiyalar vasitəsilə yüksək kanyonlarla Egeyə enir. Sonda əsas axın Xrisoupoli şəhəri sahili düzənlik yerdə yayılır və Nestos Deltasını təşkil edən şirin su gölləri və gölməçələri ilə delta sistemi kimi genişlənir. Onun su hövzəsi 5,184 km2 (2,002 kv mi) təşkil edir, bunun 66%-i Bolqarıstandadır.[5] Rila və Pirində bir neçə dərə əmələ gətirir. Qərbdə Pirin və şərqdə Rodop dağları arasındakı ən uzun dərə Bolqarıstandakı 25 km uzunluğunda Momina Klisura dərəsidir.

Çayın sahilləri əsasən yarpaqlı ağaclarla örtülüb. Bu ağaclar Bolqarıstan və Yunanıstan arasında yarıya qədər uzanır. Onlar Yunanıstan Makedoniyası və Frakiyanın indiki sərhədini, habelə Kavala və Xanti regional bölmələri arasındakı sərhədi təşkil edir. Çay Drama şəhərindən keçir. Daha sonra çay şimalda delta əmələ gətirir. Burada şərq hissəsindən başqa vaxtilə bataqlıqlar və laquna mövcud olub.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Antik coğrafiyada çay Ness (qədim yunanca Νέσσος) və ya Nest (Νέστος) kimi tanınırdı. Bu haqda yazan Klavdi Ptolemeyin coğrafiyasında çay Nestus (Νέστος) kimi xatırlanır və qədim Makedoniya ilə Frakya arasında sərhədi təşkil etdiyi bildirilir.[6] Fukidid iddia edirdi ki, Oski çayı (İskır çayı), Ness və Gebr (Maritsa çayı) çayları Rodop dağlarına bitişik, yaşayış olmayan, böyük dağdan axır.

Meteorologiyada Aristotel yazır ki, Strimon (Struma çayı), Ness və Gebr çayları Gem dağ silsiləsindəki Skombre (Σκόμβρος ή Σκόμβρον), indiki Vitoşa dağından axırdı.[7] Kanyonlar və əlçatmaz dağ əraziləri arasında axdığı üçün Nestos antik dövrdə gəmiçilik üçün yararlı deyildi. Həmçinin çay yatağı boyunca təbii quru yolu yox idi. Şərqdən Qərbə üfüqi əlaqəyə gəldikdə, çayın yalnız iki keçidi var idi. Onlardan biri ortada, digəri isə aşağı su axınında, müvafiq olaraq Nikopol və Topeiros şəhərləri ərazisində yerləşirdi. Nikopol yaxınlığındakı birinci keçid Strimon və Hevros (Evros) çaylarının vadiləri arasında əlaqəni təmin edirdi. İkinci keçiddən isə Topeiros yaxınlığından qədim yol (daha sonra Eqnatiya yolu ilə Roma yolu) keçdi və bu keçid Şərqlə Qərb arasında rabitə rolunu oynayırdı. . Cənub aşırımının şimalındakı Nestos vadisində (şərq sahili) əvvəllər diilər, cənubda isə satraylar yaşayırdı. Nəhayət, Nestos Abdera şəhərinin, daha sonra isə imperator Trayan tərəfindən əsası qoyulan Topeirosun sakinlərinin şəhər və iqtisadi tarixində mühüm rol oynamışdır. Çayın ilahiləşdirilməsi və onun imperiya dövrünün sikkələrindəki təsviri bunu sübut edir.[8]

Qalereya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Mesta Qarasu çayı Yunanıstanda
    Mesta Qarasu çayı Yunanıstanda
  • Mesta Qarasu çayı Bolqarıstanda
    Mesta Qarasu çayı Bolqarıstanda

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Ме́ста // Словарь географических названий зарубежных стран / отв. ред. А. М. Комков. — 3-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1986. — С. 227.
  2. ↑ Не́стос // Словарь географических названий зарубежных стран / отв. ред. А. М. Комков. — 3-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1986. — С. 251.
  3. ↑ Греция : Справочная карта : Масштаб 1:1 000 000 / гл. ред. Я. А. Топчиян; ред.: Г. А. Скачкова, Н. Н. Рюмина. — М.: Роскартография, Омская картографическая фабрика, 2001. — (Страны мира «Европа»). — 2000 экз.
  4. ↑ Statistical Yearbook 2017 Arxivləşdirilib 2019-03-15 at the Wayback Machine, en:National Statistical Institute (Bulgaria), p. 17
  5. ↑ "Preliminary Flood Risk Assessment" (yunan). Ministry of Environment, Energy and Climate Change. səh. 90. 15 February 2020 tarixində arxivləşdirilib.
  6. ↑ Geography of Claudius Ptolemy, Book 3, Chapter 11
  7. ↑ Haemus // Реальный словарь классических древностей / авт.-сост. Ф. Любкер ; Под редакцией членов Общества классической филологии и педагогики Ф. Гельбке, Л. Георгиевского, Ф. Зелинского, В. Канского, М. Куторги и П. Никитина. — СПб., 1885. — С. 586—587.
  8. ↑ D. C. Samsaris, Historical Geography of Western Thrace during the Roman Antiquity (in Greek), Thessaloniki 2005, p. 33-36

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Места I // Мёзия — Моршанск. — М. : Советская энциклопедия, 1974. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 16).

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Mesta_çayı&oldid=7514708"