Dezoksiriboza
| Dezoksiriboza | |
|---|---|
 | |
| Ümumi | |
| Kimyəvi formulu | C₅H₁₀O₄[1] |
| Molyar kütlə | 0 kq[1] |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | 91 °C |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 36792-88-8 |
| PubChem | 439576 |
| ChemSpider | 388661 |
Dezoksiriboza ― daha dəqiq, 2-dezoksiriboza H−(C=O)−(CH2)−(CHOH)3−H formullu monosaxariddir. Dezoksiriboza şəkərinin riboza şəkərindən fərqi, adından da görsəndiyi kimi, C2-də olan oksigen atomu əksikliyidir. Həmçinin Arabinoza və riboza şəkərləri də C2-nin stereoizomerliyinə görə fərqlənirlər, lakin Dezoksiriboza ribozadan istehsal olunduğu üçün biz onu 2-dezoksiarabinoza adlandıra bilmərik.
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Dezoksiriboza 1929-cu ildə Fobus Levene [2] tərəfindən kəşf olunmuşdur. Fobus Levene həmçinin, RNT və DNT-ni xarakterizə etmiş, D-ribozanı, DNT-nin tərkibinin adenin, quanin, timin, sitozin azot əsasları, dezoksiriboza və fosfat qrupundan ibarət olduğunu tapıb.
Strukturu
[redaktə | mənbəni redaktə et]Dezoksiribozanın bütün hidroksid qrupları(−OH) Fişer proyeksiyasında eyni tərəfdədir. Fişer proyeksiyasındakı hansı tərəfdə yerləşməsinə görə 2 enantiomerə bölünür: bioloji əhəmiyyətli 2-dezoksi-D-riboza və nadir hallarda rast gəlinən, güzgü əksi olan 2-dezoksi-L-riboza [3] . Dezoksiriboza aldehid qrupundan və 5 karbon atomundan ibarət monosaxarid və ya aldopentozadır. Suda məhlulunda Dezoksiriboza əsasən bu 3 quruluşda olur: xətti quruluş(~0.7%), 5-li halqalı quruluş (deoksiribofuranoza; ~25%) və 6-lı halqalı quruluş (deoksiribopiranoza; ~75%).
Bioloji əhəmiyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]2-dezoksi-D-riboza orqanizmin əksər hüceyrələrində irsi məlumatların daşıyıcısı olan DNT-nin tərkibini təşkil edir.[4] DNT spiral halında burularaq bir-birinə sarılmış iki polimer zəncirdən ibarətdir və hər bir zəncir nukleotidlərdən ibarətdir. Nukleotid Fosfat qrupundan və nukleosiddən, nukleosidlər isə pentoza(2-desoksiriboza) və amin qrupdan təşkil olunub. Amin qrupu dezoksiribozanın C1 karbonuna, Fosfat qrupu isə iki şəkərə- birinə C3-dən, digərinə isə C5-də, hidroksil qrupunu əvəz edərək birləşir.
Sintezi
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 beta-D-2-Deoxyribose (ing.).
- ↑ "Comprehensive Timeline of Biological Discoveries" (PDF). 10 September 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 31 July 2017.
- ↑ C Bernelot-Moens and B Demple (1989), Multiple DNA repair activities for 3′-deoxyribose fragments in Escherichia coli. Nucleic Acids Research, Volume 17, issue 2, p. 587–600.
- ↑ C.Michael Hogan. 2010. Deoxyribonucleic acid. Encyclopedia of Earth. National Council for Science and the Environment. Arxivləşdirilib 2012-12-25 at the Wayback Machine eds. S.Draggan and C.Cleveland. Washington DC