Vega (estrella)

Vega
Datos d'observación; (Dómina )
Ascensión reuta (α)	18h 36m 56.3364s
Declinación (δ)	+38° 47′ 01.291″
Mag. aparente (V)	0.03
Carauterístiques físiques
Masa solar	2.135 ± 0.074 M☉
Radiu	(2.26 × 2.78 R☉)
Índiz de color	+0.00 (B-V); -0.01 (U-B)
Magnitú absoluta	0.58
Gravedá superficial	4.1 ± 0.1 (log g)
Lluminosidá	37 ± 3 L☉
Temperatura superficial	9602 ± 180 K
Metalicidá	(M/H)= −0.5
Periodu de rotación	12.5 h
Astrometría
Mov. propiu n'α	201.03 mas/añu
Mov. propiu en δ	287.47 mas/añu
Velocidá radial	-13.9 km/s
Distancia	25.3 ± 0.1 años lluz (7.76 ± 0.03 pc)
Paralax	0.129 mas
Otres designaciones
	Llucida Lyrae, Alfa Lyrae, α Lyr, 3 Lyr
	[editar datos en Wikidata]

Vega (Alfa Lyrae / α Lyr) ye una estrella de primer magnitú (na clasificación de Ptolomeo) de la constelación de la Llira y la principal de la mesma. Ye la quinta estrella más brillosa del cielu nocherniegu y la segunda del hemisferiu norte celeste depués d'Arturu. Considérase una estrella relativamente cercana, a solu 25 años-lluz de la Tierra, y, xunto a Arturu y Siriu, una de les más brilloses cercanes al Sistema Solar. Vega foi bien estudiada polos astrónomos, aportando a catalogada como la estrella más importante nel cielu dempués del Sol. Vega foi la Estrella Polar alredor del añu 12000 A.C. y volverá selo alredor del añu 13727 D.C. cuando la declinación sía de +86°14'. Vega foi la primer estrella, dempués del Sol, en ser fotografiada y a la primera que se-y realizó un rexistru espectral.

Esta estrella solo tien una décima parte de la edá del Sol, pero al ser 2.1 vegaes más masiva'l so ciclu de vida ye tamién una décima parte comparada col Sol; dambos astros, nel presente, atópense mui cerca d'algamar el puntu entemediu nos sos ciclos de vida. Vega ye inusualmente probe n'elementos con númberu atómicu mayor que'l del heliu. Vega ye una supuesta estrella variable que varia llixeramente en magnitú de manera periódica. Ésta rota rápido con una velocidá de 274 km/s nel ecuador. Esto provoca un abultamientu esternu nel ecuador provocáu polos efeutos de l'aceleración centrífuga y, como resultancia, esiste una variación de la temperatura sobre la fotosfera de la estrella, algamáu'l so valor máximu nos polos. Dende la Tierra, Vega ye reparada dende la direición d'unu de los sos polos.

Historia de la so observación

L'astrofotografía, la fotografía d'oxetos celestes, empezó en 1840 cuando John William Draper tomó una imaxe de la Lluna utilizando'l procesu del daguerrotipu. El 17 de xunetu de 1850, Vega convertir na primer estrella (dempués del Sol) en ser fotografiada por William Bond y John Adams Whiple nel Observatoriu del Colexu de Harvard, tamién emplegando un daguerrotipu. Henry Draper tomó la primer fotografía del espectru estelar n'agostu de 1872 mientres-y realizaba una fotografía a Vega, convirtiéndose asina na primer persona n'amosar les llinies d'absorción nel espectru d'una estrella. Llinies similares fueron identificaes nel espectru del Sol. Los astrónomos profesionales utilizaron a Vega p'afitar los baremos absolutos de rellumu fotométricu, lo que supón que la magnitú visual de Vega ye aproximao cero en toles llonxitúes d'onda. La intención orixinal yera que'l valor fuera exautamente cero, pero na práutica nun resultó asina. Por exemplu, nel filtru V de Johnson (el más usáu polos astrónomos nel rangu visible), la magnitú de Vega ye 0,026 ± 0,008, y n'otros filtros hai tamién esviaciones d'unes poques centésimes.^[1]^[2]

Visibilidá

Vega puede reparase frecuentemente cerca del cenit en llatitúes medies-septentrionales mientres les nueches de branu nel Hemisferiu Norte. Puede reparase sobre l'horizonte, al norte, mientres l'iviernu n'en llatitúes medies del Hemisferiu Sur. Como Vega tien una declinación de +38.78°..., namái pue vese en llatitúes al norte de los 51°S. Esta estrella nun ye apreciable dende L'Antártida o dende les rexones más australes d'América del Sur, incluyendo Punta Arenas, Chile (53° S). En llatitúes de +51° N, Vega permanez de cutio sobre l'horizonte como una estrella circumpolar.

Esta estrella permanez como un vértiz del llamáu Triángulu branizu constituyíu, amás, por Altair na constelación Águila y Deneb na del Cisne. El Triángulu del Branu ye bien reconocible nos cielos septentrionales yá que na so vecindá esisten poques estrelles brilloses.

Les Líridas son una fuerte agua de meteoros que'l so picu ye algamáu mientres el 21-22 d'abril. Cuando un pequeñu meteoru ingresa a l'atmósfera terrestre a una gran velocidá, produz un rastru de lluz mientres l'oxetu ye vaporizado. Mientres una agua, una gran cantidá de meteoros apuerten dende una mesma direición, y, dende la perspeutiva del observador, los rastros brillosos paecen ser irradiaos dende un solu puntu nel espaciu. Nel casu de les Líridas, estos meteoros son irradiaos dende la constelación de la Llira. Sicasí, anguaño conozse qu'estos son restos emitíos pol cometa C/1861 G1 Thatcher y nun tien nada que ver cola estrella.

Propiedaes físiques

La clase espectral de Vega ye A0V, convirtiéndola nuna estrella de secuencia principal blanca con matices azulaos, que s'alcuentra fundiendo hidróxenu y formando heliu nel so nucleu. La edá actual de la estrella ye d'alredor de 455 millones d'años. Vega va convertise, nel futuru del so ciclu de vida, nuna xigante colorada clase-M y va perder muncha de la so masa, convirtiéndose finalmente nuna nana blanca. Nel presente, Vega tien más que'l doble de la masa del Sol y la so lluminosidá ye, aproximao, 37 vegaes el valor de la del Sol. Sicasí, por cuenta del so altu ritmu de rotación, el polu ye considerablemente más brillosu que l'ecuador. Al ser reparada dende la Tierra, el so rellumu xube hasta 57 la lluminosidá del Sol, yá que se repara dende unu de los sos polos. La mayoría de la enerxía producida nel nucleu de Vega ye producida pol ciclu carbonu-nitróxenu-oxíxenu (ciclu CNO). Este ye un procesu de fusión nuclear que rique temperatures d'alredor de 15 millones K, lo cual ye bien cimeru a la temperatura esistente nel nucleu del Sol, pero ye muncho más eficiente que la reacción de fusión del Sol.

Vega tien un discu de polvu y gas al so alredor que foi afayáu pol satélite IRAS a mediaos de la década de los 80. Esto puede significar qu'o bien tien planetes, o que podríen formase relativamente llueu. Tien tamién un espectru relativamente planu na rexón visual (un campu de llonxitú d'onda que va dende los 350 a los 850 nanómetros, la mayoría de les cualos son visibles al güeyu humanu), de cuenta que les densidaes de fluxu son aproximao iguales, 2000-4000 Jy. La densidá de fluxu de Vega amenórgase rápido nel infrarroxu y avérase a los 100 Jy en 5 micrómetros).

Rotación

Cuando'l radiu de Vega foi midíu con gran precisión con un interferómetro, refundió un inesperáu valor envaloráu de 2.73 ± 0.01 vegaes el radiu del Sol. Esto ye un 60% más grande que'l radiu de la estrella Siriu, ente que los modelos estelares indicaben que solo tenía de ser un 12% mayor. Sicasí, esta discrepancia puede ser esplicada si Vega ye una estrella de rápida rotación que ye vista dende la direición del so polos de rotación. Observaciones realizaes en 2005-06 confirmaron esta deducción.

Vega ye un exemplu d'estrella que rota a gran velocidá, como Altair (α Aquilae) o Regulus (α Leonis), polo que'l so radiu ecuatorial ye significativamente mayor que'l so radiu polar. Una velocidá de rotación alta tamién xenera diferencies de temperatura superficial ente l'ecuador y los polos. La velocidá de rotación nel ecuador de Vega ye de 275 km/s, lo que fai que los polos tean a una temperatura superficial de 10.150 K y l'ecuador a una temperatura de 7.900 K.^[3]

Etimoloxía y significáu cultural

El nome Wega (darréu Vega) provién d'una treslliteración de la pallabra árabe wāqi' que significa “cayendo” o “aterrizando”. El términu “Al Nesr al Waki” apaeció nel catálogu estelar d'Al Achsasi Al Mouakket. El nome árabe darréu apaeció nel mundu occidental nes Tables Alfonsíes, que fueron dibuxaes ente 1215 y 1270 por orde d'Alfonsu X.

Nel presente la estrella polar ye Polaris..., pero alredor del añu 12000 e.C. la estrella polar yera Vega (a namái cinco graos d'ella). Pola mor del movimientu de precesión, la estrella polar va tar cerca de Vega alredor del añu 14000 d.C. Vega ye la más brillosa de toles estrelles polares socesives. Ente los habitantes del norte de la Polinesia, Vega yera conocida como whetu o te tau, la estrella del añu. Mientres un periodu históricu esta estrella marcaba l'empiezu d'un nuevu añu, cuando'l suelu tenía de ser preparáu pa ser plantáu. Col pasu del tiempu esta función pasó a les Pléyades.

Los asirios nomaron a esta estrella polar Dayan-same, el Xuiciu del Cielu”, ente que polos acadios foi nomada Tir-anna, “Vida de los Cielos”. Na astronomía babilónica, Vega debió de ser una de les estrelles llamaes Dilgan, “Mensaxeru de Lluz”. Pa los antiguos griegos, la constelación de Llira taba formada pol arpa d'Orfeo, con Vega como'l so mangu. Na mitoloxía China, esiste la hestoria d'amor de Qi Xi (七夕) na cual Niu Lang (牛郎, Altair) y los sos dos fíos (β Aquilae y γ Aquilae) son dixebraos de la so madre Zhi Nü (織女, Vega) quien s'atopa nel llau más alloñáu del ríu, la Vía Lláctea. Sicasí, una vegada per añu nel decimoséptimu día del decimoséptimu mes del calendariu lunisolar chinu, faise una ponte y asina Niu Lang y Zhi Nü pueden tar xuntos de nuevu mientres un curtiu tiempu. El festival xaponés Tanabata, nel cual Vega ye conocida como orihime (織姫), basar nesta lleenda. Nel Zoroastrismu, Vega ye acomuñada n'ocasiones con Vanant, una divinidá menor que'l so nome significa “conquistador”.

Ver tamién

Referencies

Enllaces esternos

Coordenaes: 18^h 36^m 56.336^s, 38^° 47^′ 1.28^″

[1] Bohlin, R. C. y Gilliland, R. L. 2004, AJ 127, 3508

[2] Maíz Apellániz, J. 2007, ASP Conference Series 364, 227

[3] Aufdenberg, J. P. et al. 2006, ApJ 645, 664

[1]