Torija

Torija
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella-La Mancha
Provincia	provincia de Guadalaxara
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcaldesa de Torija (es)	Asuncion Heras Padin
Nome oficial	Torija (es)
Códigu postal	19...
Xeografía
Coordenaes	40°44′36″N 3°01′53″W / 40.743333333333°N 3.0313888888889°O
	Torija Torija (España)
Superficie	35 km²
Altitú	958 m
Llenda con	Guadalaxara, Ciruelas, Cañizar, Hita, Trijueque, Valdegrudas y Aldeanueva de Guadalajara
Demografía
Población	1725 hab. (2023); - 756 homes (2019); - 692 muyeres (2019)
Porcentaxe	0% de provincia de Guadalaxara
Densidá	49,29 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
	torija.com

Torija ye un conceyu español de la provincia de Guadalaxara, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha. Tien una superficie de 35,28 km², una población de 1453 habitantes (INE 2015) y una densidá de 42,01 hab/km².

Historia

La so situación privilexada como encruz de caminos y tránsitu natural cómodu escontra Aragón, fizo que dende tiempos inmemoriales presumir la presencia del home na so redolada. Les primeres reseñes escrites daten de Reconquistar. El so valor estratéxicu, a la fin d'un ampliu valle, fizo que dende bien tempranes feches construyérase una talaya de vixilancia, alredor de la cual llevantáronse'l restu de les edificaciones del conceyu. La historia de Torija cuerre pos paralela a la de la so fortaleza.

Na so planta actual el castiellu data del sieglu xv y foi obra de la familia Mendoza que, dende la so llegada a Castiella nel sieglu xiv, tuvo venceyada a Torija y a los pueblos d'alredor. Ye de planta cuadrada y ta fecha con piedra caliar de la Alcarria. Tien tres cubos cilíndricos y una espodada torre del Homenaxe, onde en tiempos s'agospiaron los señores del castiellu. Nel so interior hai un patiu d'armes, que tuvo un pozu con agua nel centru. Dexó de ser habitáu a finales del sieglu xvi y namái n'ocasiones escepcionales foi usada p'allugar a reis Carlos V o Felipe II, y a visitantes pernomaos.

Nos sos murios fixéronse fuertes los navarros, en concretu les tropes mandaes pol capitán Juan de Puelles, mientres la campaña de Xuan II de Navarra en 1445 contra'l so primu Xuan II de Castiella. Magar ser ganaos na primer batalla d'Olmedo, equí aguantaron los navarros mientres siete años les turniaes de les tropes del marqués de Santillana y don Alfonso Carrillo, arzobispu de Toledo.

Mientres la guerra de la Independencia, el castiellu sirvió d'abellugu al famosu guerrilleru Juan Martín “L'Encerriscáu”, quien acabó volando los sos murios por que nun pudieren ser utilizaos poles tropes franceses.

A partir del 10 de marzu de 1937, Torija foi'l cuartel xeneral d'Enrique Líster y Hans Kahle xefes militares de les brigaes republicanes mientres la batalla de Guadalaxara.

El castiellu foi reconstruyíu nel añu 1962. S'han llevando a cabu obres de embellecimiento y afitamientu. La Diputación de Guadalaxara asitió nel so interior un Centru d'Interpretación Turística de la provincia que repasa la naturaleza, la fauna, la historia, el folclor, y los productos de Guadalaxara. Na torre del homenaxe creóse'l muséu del "Viaxe a la Alcarria", n'honor a Camilo José Cela.

Tradiciones y festexos

Torija caltién un bon númberu de tradiciones populares de tipu festivu que sirven de reclamu a miles de visitantes en feches señalaes del añu:

Dende'l medievu cuntó Torija con una feria de ganáu qu'en poco tiempu foi considerada como una de les más prestixoses de Castiella y de les más allegaes.
Ensin dulda la que más raigaños echó dientro de la cultura popular de la provincia foi'l Certame de Rondes Tradicionales Navidiegues (Fiesta Declarada d'Interés Turísticu Rexonal y Provincial). Tolos años una decena de grupos musicales autóctonos afatiaos a la vieya usanza y portando nes sos manes preseos tradicionales (zambombu, rabel, fierros, botella d'anís, panderos,…) participen nun concursu siguíu per miles de persones. Tres l'actuación nel templu, los distintos grupos empecipien la ronda peles cais de la llocalidá, siguíos polos sos acompañantes y faciendo paraes nos diversos puntos del percorríu onde s'apurren migues, caldu y chorizos a tolos visitantes. Una fiesta popular al más vieyu estilu que borró l'amargosu sabor dexao pola desapaición de la feria de ganáu, que taba ente les cinco más importantes d'España, y que morrió va unos años cola llegada la maquinaria.
Tradicional ye tamién la fiesta de San Cristóbal, patronu de los automovilistes.
Mientres el segundu fin de selmana de xunetu, verbenes que s'estienden dende l'anochar hasta la madrugada atraena un bon númberu de xente nuevo qu'esfruta de los primeros bailles al campu de les nueches veraniegues. Dempués van venir les fiestes patronales de tolos pueblos de la zona y va empecipiase una pelegrinación de fiesta en fiesta.
Fiesta de la Historia cuartu sábadu de xunetu. Mercáu Medieval, teatru de cais, música medieval...
Les fiestes de Torija, n'honor a la so patrona la Virxe del Amparu, son de les postreres. Tienen llugar ente los díes 6 y 11 de setiembre y nelles nun falten los encierres de toros pel campu y peles cais de la villa, les corríes de toros, verbenes, actividaes culturales y deportives y l'ambiente gastronómico de les Peñes, bien celebráu polos visitantes.