Ritos llatinos

Los ritos llitúrxicos llatinos usaos nes árees de la ilesia católica onde'l llatín foi'l llinguaxe dominante fueron mientres munchos sieglos non menos numberosos que los ritos llitúrxicos de les ilesies orientales católiques. Na actualidá'l so númberu ye muncho más amenorgáu. Darréu al Conceyu de Trento, en 1568 y 1570, el papa Pío V suprimió los breviario y misales que nun pudieron demostrar una antigüedá d'a lo menos dos sieglos. Munchos ritos locales que siguíen siendo llexítimos inclusive dempués d'esti decretu fueron voluntariamente abandonaos, especialmente nel sieglu XIX. La mayoría de les órdenes relixoses qu'entá calteníen un ritu propiu decidieron, na segunda metá del sieglu XX, adoptar el ritu romanu reformáu tal como se revisó acordies colos decretos del Conceyu Vaticanu II. Unos pocos ritos llitúrxicos llatinos persisten güei día pa la celebración de la misa en forma revisada dende 1965-1970, pero los ritos llitúrxicos específicos pa celebrar los demás sacramento fueron práuticamente abandonaos.

El ritu romanu ye por enforma'l más llargamente usáu. Como los demás ritos llitúrxicos, desenvolver col tiempu, coles nueves formes sustituyendo les antigües. Pasó por munchos cambeos nel primer mileniu y mediu d'esistencia (agora llamaes "mises pretridentinas"). La forma establecida por Pío V siguiendo lo solicitao pol Conceyu de Trento y establecida ente 1560 y 1570, siguió con mínimes variaciones nos sieglos posteriores. Cada edición típica nueva (la edición a la cual les otres impresiones tienen d'afaese) del misal romanu (ver misa tridentina) y de los otros llibros llitúrxicos derogaba l'anterior.

Foi nel sieglu XX cuando hubo cambeos más fondos. El papa Pío X modificó radicalmente'l salteriu del breviariu y alterió les robles de la misa. Los papes posteriores siguieron colos cambeos, empezando con Pío XII, quien revisó les ceremonies de selmana santa y ciertos aspeutos del misal romanu en 1955.

El Conceyu Vaticanu II (1962-1965) foi siguíu por una revisión xeneral de los rituales de tolos sacramentos, incluyendo la eucaristía. Como antes, cada nueva edición típica d'un llibru llitúrxicu oficial derogaba l'anterior. Con éses el misal romanu de 1970, que derogó la edición de 1962, foi derogáu pola de 1975. La edición 2002, de la mesma, deroga la edición de 1975 tantu en llatín, como nes traducciones oficiales qu'apaez y nes llingües vernácules. La misa de Pablo VI ye anguaño la forma ordinaria del Ritu Romanu, pero so los términos del motu proprio Summorum Pontificum del papa Benitu XVI la forma de la misa tridentina na edición 1962 del misal romanu ta autorizada como forma estraordinaria del mesmu ritu.

L'usu de Zaire o ritu congolés ye una variación inculturada del la forma ordinaria del ritu romanu usada de forma bien llindada en dellos países africanos dende finales de la década de 1970.

Esti usu, mientres la lliturxa de la eucaristía, especialmente la oración eucarística, ye bien paecíu al ritu romanu, ente que ye bien distintu mientres la lliturxa de la pallabra y el ritu penitencial. El llinguaxe utilizáu, que difier del usáu pola traducción de la Comisión Internacional sobre l'Inglés Llitúrxicu, más estendida, ta basáu nel Llibru d'Oración Común, escritu orixinalmente nel sieglu XVI. La mayoría de les parroquies usen el Llibru d'Allabancia Divina, que ye una adautación del anterior.

L'usu anglicanu ta dexáu por una instrucción pastoral de 1980 y solo ta dexáu nunes cuantes parroquies de los Estaos Xuníos, que abandonaron la ilesia episcopal. La mesma Instrucción dexa tamién la ordenación d'antiguos ministros episcopalianos casaos como sacerdotes católicos.

El ritu ambrosiano ye celebráu na mayor parte de l'archidiócesis de Milán, Italia y en partes de delles diócesis colindantes n'Italia y Suiza. L'idioma anguaño utilizáu suel ser l'italianu. Ye similar al ritu romanu, con delles variantes nos testos y una llixera diferencia nel orde de les llectures.

El ritu bracarense ye usáu, de forma opcional dende'l 18 de payares de 1971 na archidiócesis de Braga al norte de Portugal^[1]

La lliturxa hispánica, tamién llamada ritu mozárabe o visigóticu, foi'l prevalente a lo llargo d'España en tiempos de los visigodos, agora ye celebráu en contaes ocasiones, principalmente na catedral de Toledo.

El ritu cartuxu ta n'usu so una versión revisada en 1981.^[2] Amás de los nuevos elementos nesta revisión, ye fundamentalmente'l ritu de Grenoble del Sieglu XII con delles amestadures de delles fontes.^[3] Ye anguaño l'únicu ritu de la Misa ordinariu esistente d'una orde relixosa; pero per virtú del indultu Ecclesia Dei, dalgunu individuos o pequeños grupos tán autorizaos a usar dellos ritos güei yá non usaos.

Esti ritu foi usáu, antes de la conquista árabe del sieglu VIII, nel norte d'Áfricasobremanera na provincia romana d'África, que correspuende al actual Tunicia, de la cual Cartago yera la so capital. Ye bien similar al Ritu romanu, tantu asina que les tradiciones llitúrxiques occidentales fueron clasificaes como pertenecientes a dos corrientes, la tradición Norte Africana-Romana y la tradición Galicana (nel sentíu ampliu), entendiendo ésta al restu del Imperiu Romanu d'Occidente, incluyendo'l norte d'Italia.^[4]

L'antiguu usu celta foi un compuestu d'estructures rituales non-romanes (posiblemente antioquenas) y testos non exentos d'influencia romana, que yera similar al ritu mozárabe en munchos aspeutos y sería usáu a lo menos en delles partes d'Irlanda, Escocia, la parte norte d'Inglaterra y seique inclusive en Gales, Cornwall y Somerset, antes de ser ordenáu'l so reemplazu pol ritu romanu na Alta Edá Media. El calificativu "celta" ye probablemente un términu equivocáu y puede debe-y el so orixe al re-evanxelización de les Islles Britániques per parte d'Agustín de Canterbury nel Sieglu VI. Sábese pocu d'él, a pesar de que sobreviven dellos testos llitúrxicos.

Dellos grupos cristianos non en comunión cola Ilesia católica, especialmente dellos ortodoxos occidentales en comunión coles Ilesies Ortodoxes Orientales, (por casu los ortodoxos celtes), intentaron dar vida a una reconstrucción del ritu celta, que la so precisión histórica foi puesta en dulda.

El ritu galicanu ye un términu retrospectivu aplicáu a la suma de les variantes locales, en llinies similares a los enriba designaos (como'l ritu celta o l'hispánicu), que cayeron en desusu en Francia a finales del primer mileniu. Nun tienen de ser confundíos colos llamaos llibros llitúrxicos Neo Galicanos publicaos en delles diócesis franceses depués del Conceyu de Trento, que tienen bien pocu o nada que ver con él.

Dellos ritos locales (más puramente usos o variantes del ritu romanu) de distintos algames esistieron, pero güei día nun s'usen; ente ellos podemos anotar:

• el ritu o usu de Sarum (o Salisbury), que yera una variante del romanu aniciada na diócesis de Salisbury y fora estendiéndose hasta ser llargamente utilizáu n'Inglaterra y Escocia na década de 1530, hasta la Reforma Protestante. Tuvo variantes en York, Lincolnshire, Bangor y Hereford.
• L'usu de Colonia, variante usada nesta diócesis antes de 1570.
• El ritu lionés de la diócesis de Lyon, Francia, que ye considerada como'l centru (más que Milán) del espardimientu de les lliturxes galicanes^[5]
• L'usu Nidaros, largamente estinguíu, basáu principalmente en llibros llitúrxicos ingleses, usáu na pre-reforma en Noruega.[1]
• L'usu d'Upsala, suprimíu mientres la reforma protestante, foi la variante principal del ritu romanu en Suecia.
• El ritu aquileano, ritu aniciáu nel antiguu patriarcáu d'Aquilea nel norte d'Italia.
• El ritu beneventano.
• El ritu de Durham.

Dalgunes órdenes relixoses celebraben la Misa d'alcuerdu al so propiu ritu, que databen de más de 200 años antes de la Bulda papal Quo primum. Estos ritos taben basaos n'usos locales y combinaben elementos de los ritos romano y galicano. Posterior al Conceyu Vaticanu II, la mayoría d'ellos fueron abandonaos, sacante'l Ritu Cartuxu (ver enriba. Les órdenes relixoses d'orixe recién, enxamás tuvieron ritos especiales.

Los siguientes ritos de la Misa primeramente esistentes, distintos del Ritu Romanu, siguen n'usu de forma partir# con permisu de los superiores eclesiásticos:

• Ritu carmelita
• Ritu cisterciense
• Ritu dominicu
• Ritu premostratense

• Santoral católicu
• Misa

• ritos llatinos.htm Otros ritos llatinos (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• Ritos católicos Archiváu 2008-12-10 en Wayback Machine
• Benitu XVI recupera la misa en llatín y los ritos tradicionales
• Dom Fernand Cabrol's The Mass of the Western Rites (n'inglés)
• Una interpretación africana de inculturación llitúrxica: El Ritu Zairois (n'inglés)