Saltar al conteníu

Macintosh

Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
De Wikipedia
Macintosh
computer family (en) Traducir
Historia
Orixe del nome McIntosh (es) Traducir
Web oficial
Cambiar los datos en Wikidata

Macintosh,[1] embrivíu como Mac, ye la llinia d'ordenadores personales diseñada, desenvuelta y comercializada por Apple Inc. Nos sos entamos foi una alternativa económica y doméstica al Lisa, un avanzáu microcomputador empresarial, que la so llinia de desenvolvimientu foi absorbida pela llinia Macintosh. El Mac terminó per convertir se na llinia estándar de desenvolvimientu de los ordenadores d'Apple, al sumir la llinia evolutiva del Apple II.

El Macintosh 128K, llamáu asina a cuenta de les sos 128 KiB de memoria RAM, foi llanzáu'l 24 de xineru de 1984. Foi'l primer ordenador personal que se comercializó con ésitu[ensin referencies] qu'usaba una interfaz gráfica d'usuariu (GUI) y un mur en cuenta de la llinia de comandos. Les sos carauterístiques téuniques revolucionaron la industria d'ordenadores a mediaos de la década de 1980, calteniendo la so llinia evolutiva de desenvolvimientu hasta'l día de güei.

La gama de productos Mac na actualidá varia dende'l básicu Mac Mini d'escritoriu hasta los servidores de rangu mediu como Mac Pro. Los sistemes Mac tienen como oxetivu principal de mercáu'l llar, la educación y la creatividá profesional. La producción de Mac ta basada nun modelu d'integración vertical nos qu'Apple apurre tolos aspeutos del so hardware y crea el so propiu sistema operativu, que vien preinstalado en tolos Mac. Esto oldea colos PC preinstalados con Microsoft Windows, onde un vendedor apurre'l sistema operativo y múltiple vendedores el hardware. En dambos casos, el hardware dexa'l funcionamientu d'otros sistemes operativos: A partir de 1998, los Mac son capaces de soportar sistemes operativos como Linux, FreeBSD y Windows. Na actualidá tamién ye posible modificar el sistema operativu d'Apple pa faelo compatible cola mayoría de hardware esistente; ye'l llamáu movimientu OSx86.

Los primeres Macintosh taben basaos nos microprocesadores de la familia Motorola MC68000, con teunoloxía CISC. En marzu de 1994, Apple introdució na gama Macintosh los chips PowerPC del Consorciu Apple-IBM-Motorola, que supóníen el cambéu a la teunoloxía RISC. En 2006, Apple empecipió la transición dende la llinia de PowerPC a los procesadores Intel con arquiteutura x86. Los Mac actuales usen la serie de microprocesadores Intel Core 2 Duo, Intel Core i3, Intel Core i5, Intel Xeon ya Intel Core i7. Tolos modelos de Mac actuales vienen con una versión nativa de la última versión de macOS, qu'en setiembre de 2017 actualizar a la so última versión, macOS "High Sierra".

Historia

[editar | editar la fonte]

1979-1984: El desenvolvimientu

[editar | editar la fonte]
Macintosh 128K, el primer ordenador Macintosh, llanzáu en 1984.

El proyeutu Macintosh arrincó a finales de los años 70's con Jef Raskin, un emplegáu d'Apple que visualizó un ordenador de baxu costu y bono d'usar pal consumidor mediu. Raskin quería que'l nome del equipu fuera'l del so tipu favoritu de mazana, la McIntosh,[2] pero nun pudo por razones llegales, yá que taba demasiáu cerca, fonéticamente, al del fabricante d'equipos d'audiu McIntosh. Steve Jobs pidió la lliberación del nome por qu'Apple pudiera usalo, pero negóse-y, obligando a Apple a mercar finalmente los derechos pa usar el nome.[3] Autorizar a Raskin pa empecipiar el proyeutu en setiembre de 1979,[4] y empezó a buscar un inxenieru que pudiera construyir un prototipu. Bill Atkinson, miembru del equipu d'Apple Lisa (una máquina similar, pero de gama más alta), presentó-y a Burrell Smith, un téunicu autodidacta de serviciu que fuera contratáu a principios d'esi añu. Colos años, Raskin foi axuntando un gran equipu de desenvolvimientu que diseñó y construyó'l hardware y software orixinal del Macintosh. Amás de Raskin, Atkinson y Smith, nel equipu taben George Crow,[5] Chris Espinosa, Joanna Hoffman, Bruce Horn, Susan Kare, Andy Hertzfeld, Guy Kawasaki, Daniel Kottke,[6] y Jerry Manock.[7][8]

La primer placa de Smith pal Macintosh construyir coles especificaciones de diseñu de Raskin: tenía 64 KiB de memoria RAM, utilizaba'l microprocesador Motorola 6809Y y yera capaz de soportar un mapa de bits de 256 × 256 píxeles en negru blancu. Bud Tribble, un programador de Macintosh, interesar en que funcionaren los programes gráficos del Lisa nel Macintosh y pidió a Smith si podía incorporar el microprocesador Motorola 68000, qu'usaba'l Lisa, nel Mac si calteníen los costos de producción baxos. N'avientu de 1980, Smith tuviera ésitu nel diseñu d'una placa que non yá utilizaba'l 68000, sinón qu'aumentó la so velocidá de 5 MHz a 8 MHz; esta placa tamién tenía la capacidá d'almitir una pantalla de 384 × 256 píxeles. El diseñu de Smith utilizaba menos chips de RAM que'l de Lisa y esto fizo que la producción de la placa fuera muncho más rentable. El diseñu final de Mac yera "tou-en-unu" y tenía el llinguaxe completu d'imaxe QuickDraw y el so intérprete en 64 KiB de ROM, muncho más que la mayoría d'otros equipos; amás tenía 128 KiB de RAM, en forma de dieciséis chips de 64 Kibit de RAM soldada a la placa lóxica. Anque nun tenía ranuras de memoria, la so capacidá yera ampliable a 512 KiB soldando dieciséis zócalos IC de 256 Kibit chips de RAM en llugar de los chips instalaos de fábrica. La pantalla del productu final yera de 9 pulgaes, monocromática, de 512x342 píxeles, superior a los prototipos.[9] La máquina foi pionera tamién na incorporación de disquetes de 3 1/2" fabricaos por Sony, que s'establecieron mientres dellos años nun estándar pal manexu y tresporte d'archivos

El diseñu llamó l'atención de Steve Jobs, cofundador d'Apple. Al dase cunta que'l Macintosh yera más comercial que'l Lisa, empezó a centrar la so atención nel proyeutu. Raskin finalmente abandonó'l proyeutu Macintosh en 1981 mientres un conflictu de personalidá con Jobs. Un miembru del equipu, Andy Hertzfeld, dixo que'l diseñu final de Macintosh taba más cerca de les idees de Jobs que les de Raskin[4] Dempués d'oyer falar de la pionera teunoloxía de interfaz gráfica d'usuariu, que se taba desenvolviendo en Xerox PARC, Jobs axustara una visita pa ver al equipu Xerox Alto y les ferramientes de desenvolvimientu Smalltalk en cuenta de opciones sobre aiciones d'Apple. Les interfaces d'usuariu del Lisa y del Macintosh viéronse influyíes en parte pola teunoloxía que l'equipu vio nel Xerox PARC y éstes combináronse coles idees propies del grupu de Macintosh.[10] La Mac foi pionera, xunto col ordenador Lisa, nel emplegu d'un GUI, o interfaz gráfica d'usuariu, anque dambes llinies d'ordenadores nun fueron compatibles. La razón d'esto foi que los proyeutos Macintosh y Lisa fueron llinies de desenvolvimientu paraleles ya inclusive rivales dientro de la empresa Apple por cuenta de la forma d'enfocar el procesu de trabayu per parte de Jobs, que formó parte de dambos equipos. Jobs tamién contrató al diseñador industrial Hartmut Esslinger pa trabayar na llinia Macintosh, dando como resultáu la llinia que se denominó en diseñu "Snow White" (Blancanieve). Anque Hartmut llegó demasiáu tarde pa los primeres Mac, esos conceutos de diseñu aplicar na mayoría de los ordenadores d'Apple de mediaos de los 80.[11] Sicasí, el lideralgu de Jobs nel proyeutu Macintosh nun duró enforma: en 1985,[12]dempués d'una llucha interna de poder col nuevu CEO John Sculley, Jobs foi despidíu d'Apple, fundó NeXT,[13]y nun tornó hasta 1997, cuando Apple, doce años más tarde, adquirió NeXT y tolos sos activos.[14]

1984: la presentación

[editar | editar la fonte]

El primer Macintosh, el Macintosh 128K, anunciar a la prensa n'ochobre de 1983, siguíu por un dosier de 18 páxines incluyíes en delles revistes n'avientu del mesmu añu.[15] El 22 de xineru de 1984 presentar col famosu anunciu de televisión dirixíu por Ridley Scott "1984",[16] que s'emitió nel tercer cuartu de la XVIII Super Bowl, la so producción tuvo un costu de 1.5 millones de dólares americanos y a día de güei considérase un finxu[17] y una obra maestra.[18] El comercial "1984 "utiliza una heroína ensin nome pa representar la llegada de los Macintosh (indicáu por un cuadru al estilu de Picasso del ordenador Macintosh d'Apple na so camiseta blanca) como un mediu de salvar a la humanidá de la "conformidá" de los intentos d'IBM col so productu PC p'apoderar la industria de la informática. L'anunciu alude a la novela de George Orwell, 1984, que describe un futuru distópico gobernáu por un televisáu "Gran Hermanu".[19][20]

Cincuenta díes dempués de que s'emitiera l'anunciu "1984", el Macintosh salió a la venta. Suministrar con dos aplicaciones diseñaes p'amosar el so interfaz gráficu: MacPaint y MacWrite. La primer demostración pública foi realizada por Steve Jobs nel primeru de los sos famosos discursos de les Keynote, y anque el Mac llogró un siguimientu inmediato y entusiasta, dalgunos calificar de pixín "xuguete",[21] por cuenta de que'l sistema operativu foi diseñáu en gran midida alredor de la interfaz gráfica d'usuariu, les aplicaciones esistentes pa los interfaces testuales basaos en llinies de comandos teníen que ser rediseñaes y el códigu de programación, reescritu. Esa yera xera que consumía enforma tiempu y munchos desarrolladores de software decidieron nun llevala a cabu. Posiblemente esta sía la razón pola cual hubo una ausencia inicial de software pal flamante Macintosh. Amás, hai que tener en cuenta que, pa crear software orixinal pal Macintosh, faía falta tener un Apple Lisa, crear el códigu y depués compilarlo pal Macintosh, y eso nun taba al algame de cualesquier. N'abril de 1984 Microsoft migró dende MS-DOS la fueya de cálculu MultiPlan y en xineru de 1985, Microsoft Word.[22] En 1985, Lotus presentó Jazz pa la plataforma Macintosh tres l'ésitu de Lotus 1-2-3 pal IBM PC, anque foi, en gran midida, un fracasu.[23] Apple introdució la Macintosh Office el mesmu añu que l'anunciu de los lemmings. Esti comercial ye tristemente célebre polos sos insultos a los potenciales veceros. L'anunciu nun tuvo ésitu.[24]

Un Macintosh nuna esposición avera del postmodernimo.
L'Apple Macintosh Plus nel Design Museum de Gotemburgu, Suecia.

Pa una edición especial de la revista Newsweek dempués de les eleiciones de payares de 1984, Apple gastó más de 2.5 millones de dólares pa mercar toles seiciones de publicidá de les 39 páxines d'esta edición.[25] Apple tamién publicó la promoción "Test Drive a Macintosh" (prueba un Macintosh). Los potenciales compradores, con una tarxeta de creitu, podíen llevase a casa un Macintosh mientres 24 hores y dempués devolvelo a un distribuidor. Ente que 200 000 persones participaben, a los distribuidores nun los gustaba la promoción: el suministru d'ordenadores yera insuficiente pa la demanda y munchos fueron devueltos en condiciones tan males que yá nun podíen ser vendíos. Esta campaña de marketing fizo que'l CEO John Sculley tuviera qu'alzar el preciu dende los 1 995 dólares a los 2 495 dólares (unos 5 200 dólares actuales afaciendo la inflación a 2010)[24][26]

1985 a 1989: La era de la autoedición

[editar | editar la fonte]

En 1985, la combinación del Mac, una imprentadora Apple LaserWriter, y el software MacPublisher o Aldus PageMaker, xunto a la teunoloxía PostScript d'Adobe y la capacidá WYSIWYG (What You See Is What You Get) dexó a los usuarios diseñar, pre-visualizar ya imprimir diseños de páxines completes con testu y gráficos, una actividá que se conoz como autoedición. Primeramente, la autoedición yera una área que se realizaba puramente nos Macintosh, pero col tiempu llegó a tar disponible pa otres plataformes.[27] Más tarde, aplicaciones como Macromedia FreeHand, QuarkXPress, Adobe Photoshop y Adobe Illustrator reforzaron la posición del Mac como ordenador gráficu y contribuyeron a ampliar l'emerxente mercáu de la autoedición.

Les llimitaciones de memoria de los primeres Mac fixéronse rápido evidentes, inclusive en comparanza con otru ordenadores personales de 1984, y non podíen ampliase con facilidá. Escarecíen d'una unidá de discu duru y los medios p'afitar una con facilidá. Surdieron munches empreses pequeñes pa faer frente al problema de memoria; estes ufiertaben actualizaciones pal Mac de 128 KiB a 512 KiB,[28] ampliación que riquía la eliminación de los 16 chips de memoria que veníen soldaos col equipu y la so sustitución por chips de mayor capacidá, una operación aburrible que non siempres funcionaba. N'ochobre de 1985, Apple aumentó la memoria del Mac a 512 KiB y ufiertóse una actualización pal Mac 128K qu'implicaba sustituyir la placa lóxica. Nun intentu por ameyorar la conectividad, Apple llanzó'l Macintosh Plus, el 10 de xineru de 1986, al preciu n'Estaos Xuníos de 2600 dólares. Ufiertaba un mebibyte de RAM, fácilmente ampliable a cuatro pol usu de plaques de RAM de socket, y una interfaz SCSI que dexaba hasta siete dispositivo periféricos, tales como discos duros y escáneres, que podíen conectase externamente al Mac. La so unidá de disquete amontó la so capacidá a 800 kB. El Mac Plus foi un ésitu inmediatu y caltúvose en producción, ensin cambeos, hasta 15 d'ochobre de 1990. Tuvo a la venta pocu más de cuatro años y diez meses, y foi'l Macintosh más llonxevu na hestoria d'Apple.[29]

Un Macintosh II con un monitor separáu y la CPU.
El Macintosh II, unu de los primeros modelos Macintosh expandibles.

Cola introducción del Macintosh II, en 1987, Apple introdució la nueva llinia de procesadores de Motorola, el 68020,[30] un procesador a 16 MHz que xunto col co-procesador matemáticu de coma flotante Motorola 68881 faíen d'esta máquina una de les más rápides. La principal meyora nel Macintosh II foi Color QuickDraw na ROM, una versión del llinguaxe gráficu en color, que yera'l corazón de la máquina. Ente les munches innovaciones de Color QuickDraw, les más destacables fueron: la capacidá de remanar cualquier tamañu de pantalla, cualquier fondura de color, y dellos monitores.

El Macintosh II marcó l'entamu d'una nueva direición pal Macintosh. Per primer vegada tenía una arquiteutura abierta con delles ranuras d'espansión NuBus, soporte pa gráficos en color y monitores esternos, y un diseñu modular, similar al PC de IBM. Tenía un discu duru internu y una fonte d'alimentación con un ventilador, que primeramente faía abondo ruiu.[31] Un desarrollador independiente vendía un dispositivu pa regular la velocidá del ventilador basáu nun sensor de calor, pero anulaba la garantía.[32] Los siguientes diseños Macintosh fueron calláu les sos fontes d'alimentación y discos duros.

En setiembre de 1986, Apple presentó'l Macintosh Programmer's Workshop (Taller de Programador de Macintosh), o MPW que dexaba a los desarrolladores de software crear software pa Macintosh en Macintosh, en cuenta de la compilación cruciada dende un Lisa. N'agostu de 1987 Apple dio a conocer HyperCard ya introdució el MultiFinder, qu'añadió multitarea cooperativa al Macintosh. Apple empezó a sirvir dambos programes con tolos Macintosh.

El Macintosh SE llanzóse coles mesmes que'l Macintosh II, en 1986. El Macintosh FOISE'l primer Mac compactu con una unidá de 20 MB de discu duru internu y una ranura d'espansión,[33] que s'atopaba dientro de la caxa xunto col monitor CRT, lo que representaba un potencial peligru yá que pa coneutar dalgún dispositivu podía esponese a la persona que la realizara a l'alta tensión del monitor. Por esta razón, Apple encamentaba a los usuarios que llevaren los sos S'a un distribuidor autorizáu d'Apple pa realizar estes actualizaciones.[34] El SE tamién actualizó'l diseñu orixinal de Jerry Manock y Terry Oyama y compartía col Macintosh II el conceutu de Snow White (Blancanieve), y tamién el nuevu Apple Desktop Bus (ADB ) pal mur y el tecláu qu'apaeciera, unos meses antes y per primer vegada, nel Apple IIGS.

En 1987, Apple biforcó'l so negociu de software escontra una nueva empresa llamada Claris. Dióse-y el códigu y los derechos de delles aplicaciones que s'escribieren dientro d'Applesobremanera MacWrite, MacPaint, y MacProject. A finales de 1980, Claris dio a conocer un númberu de títulos de software anováu. La resultancia foi'l "Pro" de la serie, incluyendo MacPaint Pro, MacDraw Pro, MacWrite Pro y FileMaker Pro. Pa ufiertar una suite ofimática completa, Claris mercó los derechos de la fueya de cálculu d'Informix Wingz nel Mac y camudó-y el nome a Claris Resolve; amás, añadió al conxuntu un nuevu software de presentaciones, llamáu Claris Impact. Na década de 1990, les aplicaciones de Claris incluyir cola mayoría de los Macintosh de consumu y fueron bien populares. En 1991, Claris publicó ClarisWorks, convirtiéndose rápido na so segunda aplicación más vendida. En 1998 Claris reincorporar de nuevu n'Apple y ClarisWorks na versión 5.0 pasó a llamase a partir d'entós AppleWorks.[35]

En 1988, Apple demandó a Microsoft y Hewlett-Packard col argumentu de que infringieron los derechu d'autor derechos d'autor d'Apple al incorporar nos sos SO una interfaz gráfica d'usuariu. La so argumentación basábase, ente otres coses, en "l'usu de ventanes con formes rectangulares, que se superponen y de tamañu variable". Dempués de cuatro años, el casu decidir en contra d'Apple, al igual que les apelaciones posteriores. Estes aiciones d'Apple fueron criticaes por dalgunos na comunidá de software, incluyendo la Free Software Foundation (FSF), que sentía qu'Apple taba tratando de monopolizar los interfaces gráficos d'usuariu polo xeneral, y boicotiaron l'apaición de software GNU pa la plataforma Macintosh mientres siete años.[36][37]

El Macintosh Portable foi'l primer Macintosh alimentáu con bateríes d'Apple. Tuvo a a la venta dende 1989 a 1991 y podía executar el Sistema 6 y el Sistema 7.

El Macintosh IIx llanzar en 1988 col nuevu procesador Motorola 68030, qu'incluyía importantes meyores internes como la inclusión de MMU[38] nel mesmu procesador y capacidá de direccionar 32bits de forma nativa. Siguiólu en 1989 una versión más compacta, con menor númberu de ranuras (el Macintosh IIcx)[39] y una versión del Mac SE, el Macintosh SE/30,[40] qu'incluyía un procesador 68030 de 16 MHz. Más tarde nesi mesmu añu, el Macintosh IIci, que funcionaba a 25 MHz, foi'l primer Mac que yera realmente un ordenador de 32 bits nativu o "llimpios", que dexaba soportar de forma nativa más de 8 MiB de memoria RAM,[41] a diferencia de los sos predecesores, que se denominaben de 32 bit "puercos" (8 de los 32 bits disponibles acutar pa direccionar los flags (banderes) del sistema operativu). Cola introducción del Sistema 7, el primer sistema operativu de Macintosh que soportaba'l direccionamientu de 32 bits,[42] Apple ufiertaba un ecosistema completo y nativo de 32 bits. Apple tamién presentó'l primer portátil Macintosh, con un procesador 68000 de 16 MHz con una pantalla plana de matriz activa qu'en dellos modelos incorporaba retroiluminación (backlit).[43] Al añu siguiente introducióse'l Macintosh IIfx, una máquina con un preciu a partir de 9900 dólares USA. Amás de el so rápidu procesador 68030 de 40 MHz, incorporaba importantes meyores internes na so arquiteutura, incluyendo una memoria más rápida y dos CPUs d'Apple dedicaes aI procesamientu d'I/O,[44] amás de 6 ranuras NuBus.

1990 a 1998: Crecedera y cayente

[editar | editar la fonte]
El Macintosh Classic, de principios de la década de 1990.

En mayu de 1990 Microsoft sacó a la venta Windows 3.0. Esta versión empezó a averase al sistema operativu del Macintosh, tantu en xunto del so rendimientu como nes carauterístiques, convirtiéndose nuna alternativa menos costosa que la plataforma Macintosh.

La respuesta d'Apple foi la introducción d'una serie de Macs relativamente baratos escontra ochobre de 1990:

  • El Macintosh Classic, esencialmente una versión menos cara del Macintosh Plus, foi'l Mac más baratu hasta principios de 2001.[45]
  • El Macintosh LC (Low Cost, so costu) con un procesador Motorola 68020 y con un diseñu bien reconocible con forma de "caxa de pizza", qu'ufiertaba gráficos en color, y podía acompañase d'un nuevu monitor tamién de baxu costu de 512 × 384 píxeles.[46]
  • El Macintosh IIsi yera esencialmente una versión de 20 MHz del IIci con una única ranura d'espansión.[47]

Estos trés máquines vendiéronse abondo bien,[48] anque'l marxe de beneficiu d'Apple foi considerablemente más baxu que'l de máquines anteriores.

Apple foi actualizando y ameyorando les carauterístiques de los ordenadores Macintosh cola introducción de los nuevos modelos forníos con procesadores 68K según taben diponibles per parte de Motorola. Al Macintosh Classic II[49] y Macintosh LC II, qu'utilizaben una CPU 68030 de 16 MHz,[50] xunir en 1991 los Macintosh Quadra 700[51] y 900,[52] los primeres Macs n'emplegar el procesador CISC más rápidu de Motorola, el 68040.

En 1991 Apple reemplazó'l Macintosh Portátil cola primera de la llinia PowerBook:

Estos fueron los primeros ordenadores portátiles con espaciu nel tecláu pa reposamanos y con un trackball asitiáu delantre del tecláu como dispositivu piqueru.[54] En 1993 el PowerBook 165c convertir nel primer ordenador portátil d'Apple qu'ufiertaba una pantalla en color capaz d'amosar 8 bits de fondura (256 colores) con una resolución de 640 x 400 píxels.[55] La segunda xeneración de PowerBooks, la serie 500, taben forníos con procesadores 68040 ya introducieron el trackpad, altavoces estéreo integraos y Ethernet incorporada en tolos portátiles de fábrica en 1994.[56]

En cuanto al Mac OS, el Sistema 7 foi reescritu en 32 bits dende Pascal a C++ ya incorporó memoria virtual y meyores nel manexu de gráficos en color, direccionamientu de memoria, redes y multitarea cooperativa. Tamién mientres esti tiempu, el Macintosh empezó a refugar les direutrices del diseñu Snow White (Blancanieve) y abandonó la consultoría de Frogdesign, pola qu'Apple pagaba caros honorarios, a favor de realizar esi trabayu en casa; pa ello creóse'l Grupu de Diseñu Industrial d'Apple, que se convirtió en responsable de la ellaboración d'una nueva imaxe qu'acompañara al nuevu sistema operativu y tolos demás productos d'Apple.[57]

Del 68K al PowerPC: La primer transición d'arquiteutura

[editar | editar la fonte]

En 1994, Apple abandonó l'arquiteutura CISC de Motorola pa introducir la nueva arquiteutura RISC PowerPC desenvuelta pol alianza AIM d'Apple Computer, IBM y Motorola.[58] La llinia Power Macintosh foi la primera n'utilizar estos nuevos chips, demostráu ser un gran ésitu con más d'un millón d'unidaes forníes con PowerPC vendíes en nueve meses.[59]

Esti cambéu d'arquiteutura supunxo un tresformamientu y convulsión en tola gama de productos, una y bones los nuevos procesadores PowerPC yeren dafechu incompatibles cola gama 68K. Nun principiu tol software qu'esistía pa los Macintosh tendría que ser reescritu, pero Apple, pa faer una transición más nidia, introdució nel sistema operativu un emulador por software de les instrucciones 68k a les instrucciones PowerPC, emulador que funcionaba relativamente bien cola mayoría del software, sobremanera aquel que nun faía llamaes direutes a funciones del hardware o nun utilizaba ciertes carauterístiques del procesador 68040, como les instrucciones de coma flotante, realmente'l emulador nun usaba'l conxuntu d'instrucciones completu del 68040 sinón les carauterístiques ya instrucciones del 68EC040.

Esta transición puedo realizase yá que el emulador sobre PowerPC yera abondo eficiente como pa llograr un rendimientu similar a la gama 68k nativa. El cambéu d'arquiteutura fixo posible que munches aplicaciones multiplicaren delles vegaes el so rendimientu al ser reescritas pa la nueva arquiteutura.

Competencia

[editar | editar la fonte]

Cola llegada de Windows 95 y el Pentium, Microsoft ya Intel ameyoraron significativamente la capacidá multimedia y el rendimientu de los PC "compatibles" con IBM. Microsoft pela so parte consiguió que Windows averar a la interfaz gráfica de los Macintosh, tantu que salieron eslóganes del tipu "Windows95 = Macintosh 84" y el rendimientu de los Pentium, entá siguiendo cola arquiteutura CISC y por tanto siendo compatibles binarios colos sos antecesores, consiguió averase nel so rendimientu a la emerxente llinia RISC PowerPC, que yera incompatible a nivel binariu, qu'Apple taba introduciendo. Esto llevó a que la cuota de mercáu d'Apple baxara rápido. Amás nun momentu dau, la ufierta d'Apple yera bien confusa con munches families y subdivisiones: Classic, LC, II, Quadra, Performa, Centris, que esecialmente yeren el mesmu equipu con dellos nomes distintos.[60]

El Motorola StarMax 3000/160MT, un clónicu Mac

A finales de 1995 tamién entraron en competencia Power Computing, Motorola, Umax, Tatung, Radius, MaxxBoxx y DayStar Dixital colos Macintosh d'Apple qu'agora teníen que competir con estos recién llegaos "clónicos" (hardware de terceros que corría'l Sistema 7 llicenciáu por Apple). Esta nueva situación que nunca asocediera nel mercáu de los Macintosh provocó un llixeru aumentu na cuota de mercáu global, pero un importante dañu financieru a les cuentes d'Apple yá que los veceros empezaron a mercar los clónicos, más económicos.

Cuando Steve Jobs volvió a Apple en 1997, ordenó que'l sistema operativu que s'amosara primeramente como la versión 7.7 fuera renombráu Mac OS 8 (en llugar de Copland OS, que nunca llegó a apaecer). Yá que Apple tenía llicenciáu namái la versión del Sistema 7 a terceros, esta midida punxo fin a la llinia de clones. La decisión causó importantes perdes financieres pa les empreses como Motorola, cola so StarMAX, Umax, que produció'l SuperMac[61] y Power Computing Corporation, qu'ufiertaba delles llinies de clones Mac, incluyendo PowerWave, PowerTower y PowerTower Pro.[62] Estes empreses invirtieren importantes recursos na creación del so propiu hardware compatible coles especificaciones de los Macs.[63] Apple mercó la llicencia de Power Computing, pero dexó a Umax siguir vendiendo clones Mac hasta que la so llicencia expirase, yá que tenía una presencia considerable nel segmentu de gama baxa, onde Apple nun s'introduxera.

1998 a 2005: Un nuevu empiezu, el iMac

[editar | editar la fonte]
L'orixinal "azul Bondi" iMac G3. Introducíu en 1998, esti modelu llevó a Apple a llograr nuevamente beneficios. Sicasí, el so mur demostró ser unu de los productos menos favoritos de los consumidores d'Apple.[64]

Pa 1997 Apple computer travesaba series dificultaes: una cuota de mercáu en mínimos históricos, una llinia de productos redundante y confusa y una falta clara de visión de futuru. A pesar que Jobs ayudara a concebir la campaña publicitaria "Piensa Distintu" ( Think Different) como nuevu lema de la compañía, lo cierto ye que la llinia Macintosh foliárase comercialmente y creativamente, la costosa llinia de productos Newton nun atopaba'l so llugar nel mercáu de PDA y Apple nun tenía nel so catálogu nengún productu qu'amosara un camín diverxente a lo que yá había nel circuitu.[65] Por aquella dómina Jobs forxara una rellación llaboral y personal con un nuevu diseñador de la planilla d'Apple, Jonathan Ive. Larry Ellison, amigu de Jobs y CEO de Oracle, suxirió-y a esti postreru'l conceutu d'un terminal empobináu a trabayar en rede y qu'aprovechara el mundu n'acurres del internet, a un preciu accesible. Fred Anderson, direutor financieru d'Apple, abogó por caltener el conceutu pero con una máquina más robusta incorporando un discu duru y una unidá de CD. Jon Rubinstein afixo'l procesador de la portátil Power G3 d'alta gama al nuevu proyeutu. Pero lo distintu nel procesu fueron les condicionantes impuestes por Steve Jobs: volver a los raigaños del Macintosh orixinal, con interés obsesivu puestu nel diseñu integral del equipu, polo que la so nueva rellación con Ive foi la base del procesu. Ive xunto al so equipu xeneró diverses maquetes de les cualos Jobs escoyó una ruta a siguir, creando un volume de carcasa curvu, lúdicu y compactu, con una asa na parte posterior que difería de cualesquier ordenador comercializáu naquel momentu (casi'l total de los ordenadores clónicos compatibles yeren caja color beige o blanques). Foi'l primer productu dende'l llanzamientu orixinal de Mac que faía honor al nuevu lema de la empresa: un ordenador visualmente descollante, con una estética ultra moderna que lo convertía nuna pieza d'exhibición dientro d'una redolada doméstica, empobináu a un accesu inmediatu a internet a manera de terminal y al trabayu en redes, amigable nel so usu y puesta en funcionamientu. Un añu dempués de que Steve Jobs volviera a la compañía, Apple presentó'l Macintosh tou-en-unu llamáu iMac. La so caxa yera de plásticu semi-tresparente. El modelu orixinal salió al mercáu con el color azul Bondi y les siguientes versiones introducieron otros colores. Ta consideráu como un finxu del diseñu industrial de finales de la década de 1990. El iMac desfacer de la mayoría de los puertos "estándar" (y na so mayoría tamién propiedá) d'Apple. Conexones tales como SCSI y l'ADB sumieron en favor de dos puertos USB. Amás, nun tenía la unidá interna de disquete y nel so llugar incluyía una unidá de CD-ROM pa instalar software, una unidá de namái llectura (la idea yera sacar o unviar información al traviés del corréu electrónicu, nesi momentu daqué novedosu, güei un estándar básicu). El iMac yera incapaz d'escribir en CD o otros medios ensin hardware esternu de terceros. Apple ponía'l so destín en manes d'un solu productu.

A pesar de delles llimitaciones indicaes, esti modelu demostró ser un ésitu fenomenal, con 800 000 unidaes vendíes en 139 díes,[66] y llevó a la compañía a un beneficiu añal de 309 millones de dólares, el primer añu rentable de la empresa desque Michael Spindler asumió'l cargu de CEO en 1995.[67] La estética del iMac "azul y blancu" tamién foi aplicada a la llinia Power Macintosh y depués a un nuevu productu, l'iBook. Presentáu en xunetu de 1999, el iBook d'Apple foi'l primer ordenador portátil pal mercáu de consumu, que rellenaba la "esquina perdida" en marcu de la estratexa de productu de cuatro árees: Consumidor / Profesional, Portátil / Escritoriu. Esta estratexa de productu foi primeramente anunciada por Jobs.[68] Recibiéronse más de 140 000 pidíos antemanaos primero qu'empezara a vendese en setiembre[69] y n'ochobre convirtióse un ésitu de ventes, tanto como'l iMac.[70]

A principios de 2001, Apple empezó a vender ordenadores con discos CD-RW per primer vegada.[71] Apple fixera fincapié na capacidá de la Mac pa reproducir DVD por aciu la inclusión de DVD-ROM y DVD-RAM de serie. Steve Jobs almitió qu'Apple había llegáu "tarde a la fiesta" na teunoloxía del CD grabable, pero consideraba que los Mac podríen convertise nun "centru dixital" (dixital hub) que xunía y dexaba l'emerxente "estilu de vida dixital" (dixital lifestyle).[72] Apple, más palantre, introdució una actualización de la so software de reproducción de música iTunes que podía grabar CD, xunto con una campaña de publicidá revesoso, el "Rip, Mix, Burn", que dellos medios de comunicación dixeron qu'afalaba la piratería.[73] Esta campaña tamién acompañó al llanzamientu del iPod, en primer dispositivu portátil d'Apple, con ésitu. El iMac supunxo un cambéu radical na forma de trabayar d'Apple que imperó dende la salida forzada de Jobs: los diseñadores volvíen tar per delantre de los inxenieros, los oxetivos simplificábense y les llinies productos enfocar a solu dos usuarios, domésticos y profesionales.[65] La "esperiencia d'usuariu" volvió ser central nel diseñu de los productos, cola innovación y la diferenciación como un estándar de base. En 1983, Apple foi pionera n'instalar GUI nes sos llinies d'ordenadores; en 1998, al yá volvese un estándar en tola industria per parte del Microsoft Windows y algamar en funcionalidad a les Mac, Apple apeló a la simplificación. Nuna campaña publicitaria bien cuidada, en diversos anuncios de televisión l'actor Jeff Goldblum, de forma distendida, ensin mentar de forma direuta al iMac, esplicaba lo senciello y económico que resultaba mercar un ordenador que nun fuera beige, sacala de la caxa y conectase a internet en menos pasos que cualesquier otra máquina. Finalmente'l productu iMac supunxo un fondu cambéu nel restu d'equipos na llinia Mac, inclusive na llinia profesional, que tomó'l calquier lúdicu de la llinia doméstica, y obligó a los provisores de hardware y periféricos a diseñar llinies basaes nos principios de diseñu del iMac. Otru factor fundamental yera la importancia del internet, tantu la so accesibilidá como la forma de visualizalo, nel desenvolvimientu de productos. Esto convirtióse na base d'un nuevu estilu de vida dixital, onde'l iMac yera, ensin propone-y lo del tou al entamu, el puertu funcional o hub (n'inglés) de distintos dispositivos (cámares dixitales, los futuros iPods, USB Drives, teléfonos móviles) y l'enllaz d'aquella información descargada al traviés d'internet, abriendo a les puertes a una revolución inédita na industria de los conteníos (música al entamu y darréu películes y llibros) al traviés de iTunes.[65]

El iMac G5.

Apple siguió amestando nuevos productos a la so llinia, como'l Power Mac G4 Cube,[74] l'eMac pal mercáu de la educación y el PowerBook G4, un ordenador portátil pal sector profesional. El iMac orixinal salió a la venta con un procesador G3 y en socesives actualizaciones incorporáronse-y los G4 y G5. Les actualizaciones de los chips yeren acompañaes por socesivos nuevu diseños de la gama orixinal; asocedió-y una con variedá de colores pasando pol modelu de plásticu blanco, hasta l'actual iMac d'aluminiu. El 11 de xineru de 2005, Apple anunció'l llanzamientu del Mac Mini a un preciu de 499 dólares,[75] el Mac más baratu hasta la fecha.[76]

Del Mac OS al Mac OS X: La segunda transición d'arquiteutura

[editar | editar la fonte]

Nel añu 2000 el Sistema Operativu de los Macs sufría un cambéu radical tantu nel so diseñu como nos sos fundamentos. Desenvueltu nun principiu en Pascal y re-escritu substancialmente en C++ pa la versión 7.0, esti vetusto sistema con más de 14 años y 9 actualizaciones mayores afixérase col tiempu a máquines como'l Mac orixinal de 128 KiB a 8 MHz hasta los Mac forníos con procesadores G4 a 1 GHz. Na versión 8 incorporóse soporte pa Multiprocesador y na versión 9 un nuevu nanokernel,[77] pero estes novedaes sofitar nuna arquiteutura que nun faía posible la crecedera de la plataforma. Teunoloxíes como multitarea preventiva o la memoria protexida nun yeren vidables y Apple dempués d'intentar y fallar mientres dellos años en xenerar un SO modernu y propietariu como los proyeutos Taligent, Copland y Gershwin, y dende 1996 añu en que mercó Next, centró los esfuercios de la compañía en portar l'acabante adquirir NeXTSTEP (el sistema operativu de NeXT) a la plataforma PowerPC.

El NeXTSTEP convertir nel Mac OS X y foi presentáu en setiembre del 2000 como una versión Beta pa desarrolladores y el públicu polo xeneral y la versión 1.0 final presentóse'l 24 de marzu de 2001, tratar d'un modernu SO basáu en Unix con un nucleu Mach pero les APIS d'esti nuevu SO yeren totalmente incompatibles col Mac OS clásicu y les aplicaciones esistentes nun funcionar direutamente asina qu'Apple tuvo qu'incluyir un nuevu emulador llamáu BlueBox que va executar el MacOS 9 o "Classic" como una aplicación más pa poder executar les aplicaciones que nun taben portaes al nuevu SO. Amás Apple foi forzada a crear una plataforma de desenvolvimientu, llamada Carbon, que facilitara'l tránsitu al nuevu SO.

El Mac OS X introdució un nuevu diseñu de interfaz llamáu Aqua que fai referencia a los diseños de los Macintosh. El MacOSX 1.0 salió al mercáu con un preciu de 29,99 dólares y col nome en clave de Cheetah (Guepardu).[78] Les versiones posteriores de Mac OS X fueron de 10.1 "Puma" (25 de setiembre de 2001), 10.2 "Xaguar" (24 d'agostu de 2002), 10.3 "Panther" (24 d'ochobre de 2003) y 10.4 "Tiger" (29 d'abril de 2005).

2006 hasta l'actualidá: Tou vuelve camudar

[editar | editar la fonte]

Del PowerPC al X86: la tercer transición d'arquiteutura

[editar | editar la fonte]

En 2006 Apple abandonó l'usu de los procesadores PowerPC. Seis meses antes na WWDC del 2005, Steve Jobs anunciara qu'Apple abandonaría la plataforma PowerPC pa integrar en tola gama Macintosh el procesadores X86 d'Intel. L'anunciu tamién reveló que'l Mac OS X amás de ser portáu a PowerPC tamién se caltuviera'l desenvolvimientu de toles versiones y teunoloxíes pa la plataforma X86,[79]según tolos proyeutos de software como iLife, iWork y tol software profesional como FinalCutPro, Logic... Foi a partir d'anguaño cuando s'introdució la gama Intel camudando la nomenclatura de la mayoría de les games,[80]El PowerBook pasó a denominase MacBook Pro, el PowerMac pasu a Mac Pro, l'iBook pasu a MacBook...

Esta transición como les anteriores realizar escontra una arquiteutura distinta ya incompatible con tou lo anterior, ya igualmente que nes transiciones anteriores Apple introdució un emulador por software denomináu Rosseta[81] que realizaba les xeres de camudar les llamaes PowerPc a Llamada Intel en tiempu real, faciendo posible la execución del software pre-exitente escritu pa PowerPc, anque con llimitaciones, una y bones el software qu'aportara al hardware direutamente como tarxetes gráfiques, tendría que re-escribise. Tamién s'embrivió l'esfuerciu de los desarrolladores qu'optaren por trabayar en Cocoa, les APIS natives del OSX, estos nun tendríen que camudar el códigu fuente, y namái tendría que re-compilar pa X86 ente que los desarrolladores sobre Carbón (como Adobe col so Creative Suite), o otres plataformes sí que tendríen que re-escribir parte de software.

Nesta transición Apple abandonó'l soporte al emulador "Classic" que faía vidable la execución d'aplicaciones escrites pa MacOs 9.

Compatibles

[editar | editar la fonte]

La introducción de los chips d'Intel introdució'l potencial de correr el Sistema Operativu de Microsoft; agora los Macs podíen correr Windows nativamente ensin emulación por software como'l Virtual PC. En marzu de 2006, un grupu de hackers anunció que fixeren correr un Windows XP n'unu de los nuevos Mac- Intel. Esti grupu publicó'l so software como Open Source (códigu abiertu)y foi puestu pa descargalo nel so sitiu web.[82]N'abril de 2006, Apple anuncio la beta pública del so propiu sistema "multi SO", llamáu "Boot Camp" que fai posible a los usuarios d'un Mac-Intel la instalación de Windows Xp nes sos máquines. Versiones posteriores añadieron soporte pa Windows Vista. Boot Camp foi incluyíu de manera estándar nel Mac OS 10.5. Boot Camp, anque non oficialmente, abrió les puertes a executar práuticamente cualesquier SO que funcionara na plataforma X86 como Linux, FreeBSD, Ubuntu, SUSE, Red Hat.[83][84]

La introducción d'esta funcionalidad dientro del SO convirtió a los Macs nos ordenadores que más Sistemes operativos podíen executar, camudando'l panorama de "in-compatibilidá" y plataforma zarrada d'años tras.

Actualidá

[editar | editar la fonte]

Magar la fraición del mercáu de venta d'ordenadores ocupada por Mac nun supera'l 10%, nos últimos años Apple tuvo un aumentu significativu. Munchos afirmaron qu'esto se debe en parte, al ésitu del iPod y el iPhone, yá que teóricamente un dueñu satisfechu de la esperiencia d'un iPod o un iPhone va tornar a mercar más equipo Apple como los Mac. Esti movimientu denominóse-y "efeutu halo".[85] La inclusión de los chips d'Intel ye tamién ye un factor qu'influyó nel aumentu de les ventes. Dende 2001 hasta l'actualidá, les ventes de Mac aumentaron de forma siguida. Apple reportó ventes de 3.36 millones de Mac mientres la temporada navidiega del 2009.[86] Nel primer trimestre del 2011 la cuota de mercáu de los Macintosh continua creciendo dende'l 7.3 % en 2010 al 9.3 % en 2011.[87]

El 24 de febreru de 2011, Apple foi la primer compañía en llanzar al mercáu un equipu qu'utiliza y nuevu interfaz d'I/O d'Intel Thunderbolt (nome en clave Light Peak). Utilizando la mesma interfaz física d'un puertu MiniDisplay, y compatibles escontra tras con esa norma, Thunderbolt cuenta con dos canales de datos en paralelu con velocidaes de tresferencia de Gbit/s cada unu.[88]

Llinia de tiempu simplificada de los modelos Macintosh

[editar | editar la fonte]

Plantía:Llinia de tiempu simple de los modelos Macintosh

Llinia de productos actual

[editar | editar la fonte]
Compautos Consumu Profesional
Escritoriu |colspan="2"

style="text-align:center"|Mac mini

El modelu más básicu; vender ensin tecláu, mur o monitor, usa como procesador el Intel Core i5 o Intel Core i7

iMac

Tou n'unu; con dos versiones nel mercáu una con una pantalla de 21,5" y otru con 27"; usen el procesador Intel Core i5 		Mac Pro

Ye la nueva xeneración del Mac Pro, baxó la so capacidá d'espansión y fíxose más malo d'abrir, sigui teniendo capacidaes altes de memoria ram y cuenta con procesadores intel.
Portátil
(MacBook) 		MacBook Air

Ultra portátil con pantalla de 11,6" o 13,3" con una carcasa d'aluminiu; usa un procesador Intel Core i5 o Intel Core i7 		MacBook

Portátil de 13,3" de carcasa de policarbonato blancu o negru; usa un procesador Intel Core 2 Duo (anguaño descontinuado) 		MacBook Pro

Gama profesional de los portátiles con pantalles de 13,3", 15,4" o 17" y carcasa d'aluminiu; usen procesadores Intel Core i5, o Intel Core i7
Servidor Mac mini Server

Una gama adicional a la llinia Mac mini d'escritoriu ensin unidá óptica interna. Unviar con Mac OS X Server instaláu y dos discos duros internos de l 500 GB que faen un total de 1 TB de capacidá. 		Mac Pro Server

Una configuración adicional del Mac Pro d'escritoriu. Unviar con Mac OS X Server instaláu. Con 4×2=8 GiB de memoria RAM, y 2×1=2 TB de discu duru internu.

Hardware y software

[editar | editar la fonte]

Hardware

[editar | editar la fonte]
L'interior d'un iMac G5 de 20-pulgaes.

Apple direutamente sub-contrata la producción de hardware p'Asia fabricantes d'equipos orixinales, tales como ASUS, calteniendo un altu grau de control sobre'l productu final. Otra manera, la mayoría de les empreses (incluyíu Microsoft) crean un software que puede executase en hardware producíu por una variedá de terceros, como Dell, HP / Compaq, o Lenovo. Arriendes d'ello, el comprador d'un Macintosh tien, comparativamente, menos opciones.

L'actual familia de productos Mac usa los procesadores de la gama Intel x86-64. Apple presentó un emulador, llamáu Rosetta, mientres la transición de los chips PowerPC a los chips d'Intel, como tamién lo fixo mientres la transición de l'arquiteutura Motorola 68000 al PowerPC una década tras. El Macintosh ye la única plataforma informática que foi capaz de realizar con ésitu la transición a una nueva arquiteutura de la CPU,[89] y facer dos veces. Tolos Macintosh que se vienden anguaño incorporen de casa 2 GB de RAM. Anguaño Apple incorpora tarxetes gráfiques d'ATI Radeon o nVidia GeForce. Tolos Macs actuales (sacante'l MacBook Air y el más actual macbook pro retina display) unviar con una unidá óptica qu'inclúi una doble función DVD/grabador de CD qu'Apple denomina SuperDrive. Los Macs inclúin dos puertos estándar: USB y FireWire (sacante'l MacBook Air y MacBook pro retina display que nun inclúin el puertu FireWire). Los nuevos MacBook Pro amás incorporen el puertu "Thunderbolt", desenvueltu pola mesma Apple al pie d'Intel y que según les especificaciones d'Apple puede tresferir datos a velocidaes de 10 gigabits per segundu. El puertu USB introducir nel iMac G3 de 1998 y ta en tolos modelos anguaño, ente que'l puertu FireWire ta principalmente acutáu pa los dispositivos d'altu rendimientu, tales como discos duros o cámares de video. A partir del iMac G5 llanzáu n'ochobre de 2005, Apple empezó a incluyir les cámares iSight nos modelos de Macintosh apropiaos, y una interfaz de Media Center llamáu Front Row que puede ser remanáu pol mando Apple Remote o'l tecláu p'aportar a conteníos multimedia almacenaos nel equipu.[90]

N'Apple yeren primeramente ronciegos a aceptar mures con dellos botones y ruedes de desplazamientu. Los Macs nun soportaben dellos botones nativamente, inclusive con hardware de terceros, hasta que llegó'l Mac OS X en 2001.[91]Apple siguió ufiertando namái los mures d'un solu botón, dalgunos con cable y delles versiones inalámbriques al traviés de Bluetooth, hasta agostu de 2005, cuando se presentó'l Mighty Mouse. Magar paecía un mur tradicional con un solu botón, en realidá tenía cuatro botones y una bola de desplazamientu, con capacidá de movimientos independientes nel exa X de la exa Y.[92]Al primer modelu siguiólu una versión Bluetooth en xunetu de 2006.[93] N'ochobre de 2009, Apple presentó'l Magic Mouse, qu'utiliza'l reconocencia de xestos multitáctil similar al iPhone en llugar d'una rueda físca o bola de desplazamientu.[94] Esti mur atópase disponible namái en Bluetooth, y el mur Mighty Mouse (rebautizado como "Apple Mouse ") ta disponible con cable y conexón USB. Apple tamién cunta col "Magic Trackpad" como un mediu pa controlar los ordenadores Macintosh d'escritoriu como'l iMac o Mac Pro. Esti introducir en 2010.

Software

[editar | editar la fonte]

El Macintosh orixinal foi'l primer ordenador personal con un sistema operativu qu'utilizaba una interfaz gráfica d'usuariu desprovista de la llinia de comandos. Dende'l primer Mac utilizóse una metáfora d'escritoriu, representando oxetos del mundu real, documentos, carpetes o un cubu de basura, como iconos qu'apaecen en pantalla y pórtense cómo los sos homónimos reales. El software del sistema introducíu en 1984 col primer Macintosh y renombráu en 1997 cómo Mac OS, siguió evolucionando hasta la versión 9.2.2. En 2001, Apple presentó'l Mac OS X, basáu en Darwin y NEXTSTEP; ente les sos nueves carauterístiques inclúyense'l Dock y na interfaz d'usuariu Aqua. Mientres la transición, Apple incluyó un emulador llamáu Classic que dexa a los usuarios executar Mac OS 9 en Mac OS X, Apple caltuvo esti emulador hasta la versión 10.4 y namái funciona en máquines PowerPC. La versión más recién del sistema operativu ye'l Mac OS X v10.6 "Snow Leopard ". Amás de Snow Leopard, tolos nuevos Mac apurrir con una variedá d'aplicaciones d'Apple, incluyendo, iLife, el navegador web Safari y el reproductor de medios iTunes. Apple desvelo la nueva versión Mac OS X v10.7 en 2010, anque s'atopa inda en desenvolvimientu y espérase que tea disponible nel branu de 2011. Esti sistema operativu cuenta con munches carauterístiques nueves, tales como: Mission Control, the Mac App Store (disponible agora dende l'actualización de software), y la launchpad que ye una manera asemeyada a como un IPAD amosaría les aplicaciones instalaes nel Mac. Apple tamién va llanzar una carauterística conocida como "currículum vítae", que ye similar a la función d'envernía, que s'atopen en Microsoft Windows.

Mac OS X esfruta d'una situación cercana a l'ausencia de diversos tipos de "malware" y "spyware" como virus, troyanos... que principalmente afecten a los usuarios del sistema operativu Windows de Microsoft. Esta situación vien dada por diversos motivos:

  • El Mac OS X tien una cuota de mercáu mundial d'un 6 % frente al 91 % que tien el Windows de Microsoft. Esta situación fai qu'a los hackers nun-yos interese crear "malware" pa una plataforma minoritaria.
  • La base del sistema operativu ye Unix que tien unos fundamentos sólidos y seguros
  • Constantemente Apple xenera actualizaciones y parches de seguridá *

La mayor parte del SO ye de códigu abiertu, Darwin, WebKit, QTSS... y esisten comunidaes qu'ayuden nel desenvolvimientu del SO En febreru de 2006 reparáronse viérbenes, según les posibles vulnerabilidaes, que llevaron a dellos analistes de la industria y les compañíes d'antivirus a emitir alvertencies que'l Mac OS X nun ye inmune al "malware".

Orixinalmente, l'arquiteutura de hardware de los Macs taba tan estrechamente amestada al Sistema Operativu Mac OS que yera imposible arrincar nengún Mac con otru sistema operativu. La solución más común, inclusive utilizada pola mesma Apple para A/UX, yera arrincar en Mac OS y depués a apurrir el control a un programa que se faía cargu del sistema y actuaba como un xestor d'arranque. Esta téunica yá nun foi necesaria cuando Apple introdució'l Open Firmware nos Macs con arquiteutura PCI, anque fuera utilizada primeramente pa mayor comodidá en munchos sistemes "Old World ROM" (ROM del vieyu mundu, como referencia a los primeres Macintosh) por cuenta de los errores na aplicación del firmware. Agora, l'arranque del hardware realízase direutamente dende Open Firmware (la mayoría de los Macs basaos en PowerPC) o EFI (tolos Macs basaos n'Intel), y los Macs yá nun se llinden namái a la execución de Mac OS.

Dempués del llanzamientu de los Mac basaos n'Intel, surdieron diversos software de virtualización d'otros fabricantes, como Parallels Desktop, VMware Fusion y VirtualBox. Estos programes dexen a los usuarios executar Microsoft Windows y con ello tol software que namái tien versión pa Windows velocidá bien cercana a la velocidá nuna máquina nativa. Amás Apple tamién llanzó Boot Camp colos correspondientes controladores específicos de Windows qu'ayuden a los usuarios instalar Windows XP o Vista de forma nativa dexando al usuariu escoyer que l'arranque efectuar con Mac OS X o con Windows. Anque nun ta oficialmente soportada por Apple, ye posible executar el sistema operativu Linux con Boot Camp amás de poder executalo coles otres soluciones de virtualización.

Por cuenta de que Mac OS X ye un sistema Unix, construyíu en gran midida a partir de FreeBSD, munches aplicaciones escrites pa Linux o BSD execútense direutamente en Mac OS X, de cutiu usando X11. La cuota de mercáu d'Apple, más pequeña que la de Microsoft fai qu'esistan menos aplicaciones Shareware (o versiones de baxu costu o prueba), aun así munches aplicaciones populares de software comercial de los grandes desarrolladores como Microsoft Office y Adobe Photoshop escríbense tantu pa Mac OS y Windows. Y gran parte de los software de códigu abiertu como'l navegador web Firefox y la suite ofimática OpenOffice.org son multiplataforma y funcionen de forma nativa.

Publicidá

[editar | editar la fonte]

Los anuncios Macintosh de normal, atacaron al líder imperante del mercáu, direuta o indireutamente. Estos tienden a retratar al Mac como una alternativa a los descomanadamente complexos y pocu fiables clónicos PCs wintel. Apple promocionó la introducción del Mac orixinal col comercial 1,984 que s'emitió mientres la Super Bowl.[95] Esti anunciu completar con una serie de folletos impresos y otros anuncios de televisión que demostraben, la nueva interfaz gráfica y faíen fincapié nel usu del mur. A estos primeru folletu siguiéronlos munchos más pa los nuevos modelos como'l Macintosh Plus y Performa. Na década de 1990, Apple empezó la campaña "What's on your PowerBook?" (¿Qué hai nel to PowerBook?) con anuncios impresos y anuncios de televisión nel que diverses celebridaes describíen cómo'l PowerBook ayudába-yos n'el so negocios y nes sos vides cotidianes. En 1995, Apple respondió a la introducción de Windows 95 con dellos anuncios impresos y un anunciu de televisión demostrando les sos desventaxes y la so falta d'innovación. En 1997, la campaña "Think Different" (Piensa distintu) introdució un nuevu conceutu de publicidá, amosando a Inventores, Artistes, Políticos... que nun siguieren el camín pre-establecíu, sinón que "pensáu de manera distinta" camudaren el mundu, en clara referencia a que non siempres les mayoríes (los PCs Wintel) son el camín a siguir. En 2002 siguió la campaña Switch (camuda). La última estratexa de publicidá d'Apple ye la campaña "Get a Mac" (Ven a Mac), con variantes n'América del Norte, Reinu Xuníu y Xapón.[96][97]

Apple siempres apostó por una publicidá atanante y venturera, por ello recibió diversos premios y reconocencies según estrueldosos fracasos como'l llexendariu anunciu "Lemmings"

Güei, Apple presenta nuevos productos nos "eventos especiales" nel auditoriu del Salón d'Apple Town, y nel discursu inaugural de la Conferencia mundial de Desarrolladores d'Apple, y (ex) feries como l'Apple Expo y la MacWorld Expo. Estos eventos suelen atraer una gran númberu de representantes de los medios y d'espectadores, y suelen tar precedíes pola especulación y rumores sobre posibles nuevos productos. Los eventos especiales utilizáronse pa dar a conocer la gama d'escritoriu y los ordenadores portátiles, tales como'l iMac y el MacBook, y otros dispositivos electrónicos como'l iPod, Apple TV, iPad y el iPhone, según apurrir información actualizada sobre les ventes y les estadístiques de cuota de mercáu. Apple empezó a centrar la so publicidá nes sos tiendes minoristes en llugar d'estes feries. L'últimu discursu inaugural nuna feria foi na MacWorld de 2009.[98]

Cuota de mercáu y demografía de los usuarios

[editar | editar la fonte]

Dende la introducción de Macintosh, Apple tuvo problemes pa llograr una cuota significativa nel mercáu d'ordenadores personales. De primeres, el Macintosh 128K sufrió una escasez de programes pa la plataforma en comparanza col PC de IBM, dando llugar a decepcionantes ventes en 1984 y 1985. Entós daquella tardaron 74 díes en vender 50 000 unidaes.

A día de güei la cuota de mercáu midir polos "hits" del navegador, les ventes y la base instalada. Si utiliza los datos llograos poles entraes de navegador, la cuota de mercáu de Mac aumentó considerablemente en 2007 y d'equí p'arriba. Si la midida de cuota de mercáu realiza sobre la base instalada, había más de 20 millones d'usuarios de Mac en 1997, en comparanza con una base instalada d'alredor de 340 millones d'ordenador Windows. Les estadístiques de finales de 2003 indiquen qu'Apple tenía un 2,06 per cientu de la cuota d'escritoriu nos Estaos Xuníos que s'amontara a 2.88 per cientu pal cuartu trimestre de 2004. N'ochobre de 2006, empreses d'investigación de IDC y Gartner informó que'l mercáu d'Apple aumentara hasta llograr alredor del 6 per cientu n'EE.XX. Les cifres d'avientu de 2006, amosaben una cuota de mercáu en redol al 6 per cientu (IDC) y un 6,1 per cientu (Gartner) basar nun aumentu de más del 30 per cientu en ventes d'unidaes ente 2005 y 2006. La base instalada d'ordenadores Mac ye malo de determinar, con númberos que van del 5 % (envaloráu en 2009) al 16 % (envaloráu en 2005). La cuota del Mac OS X nel mercáu d'aumentar de 7,31 % n'avientu de 2007 al 9,63 % n'avientu de 2008, y supón una medría del 32 % en cuota de mercáu mientres l'añu 2008, en comparanza con un aumentu del 22 % mientres 2007.

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Bibliografía

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ «Define Macintosh». Dictionary.com. Consultáu'l 11 d'abril de 2010.
  2. ↑ Raskin, Jef. «Recollections of the Macintosh project». Articles from Jef Raskin about the history of the Macintosh.. Archiváu dende l'orixinal, el 11 d'avientu de 2008. Consultáu'l 27 de payares de 2008.
  3. ↑ Apple confidential 2.0: the definitive history of the world's most colorful company, Owen W. Linzmayer, ISBN 978-1-59327-010-0
  4. ↑ 4,0 4,1 Hertzfeld, Andy. «The father of the Macintosh». Folclor.org. Consultáu'l 24 d'abril de 2006.
  5. ↑ Crow, George. «The Original Macintosh». Folclor.org. Consultáu'l 28 d'abril de 2010.
  6. ↑ Kottke, Dan. «The Original Macintosh». Folclor.org. Consultáu'l 28 d'abril de 2010.
  7. ↑ Manock, Jerry. «The Original Macintosh». Folclor.org. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de setiembre de 2007. Consultáu'l 28 d'abril de 2010.
  8. ↑ Kawasaki, Guy (26 de xineru de 2009). «Macintosh 25th Anniversary Reunion: Where Did Time Go?». Archiváu dende l'orixinal, el 24 de xunu de 2012. Consultáu'l 28 d'abril de 2010.
  9. ↑ Hertzfeld, Andy. «Five different Macintoshes». Folclor.org. Consultáu'l 24 d'abril de 2006.
  10. ↑ Horn, Bruce. «On Xerox, Apple and Progress». Folclor.org. Consultáu'l 3 de febreru de 2007.
  11. ↑ Tracy, Ed. «History of computer design: Snow White». Landsnail.com. Consultáu'l 24 d'abril de 2006.
  12. ↑ Hertzfeld, Andy. «The End Of An Era». folclor.org.
  13. ↑ Spector, G (24 de setiembre de 1985). «Apple's Jobs Starts New Firm, Targets Education Market». PCWeek:  p. 109. 
  14. ↑ «Apple Computer, Inc. Finalizes Acquisition of NeXT Software Inc.». Apple (7 de febreru de 1997). Archiváu dende l'orixinal, el 17 de xineru de 1999. Consultáu'l 27 d'abril de 2010.
  15. ↑ «Apple Macintosh 18 Page Brochure». DigiBarn Computer Museum. Consultáu'l 24 d'abril de 2006.
  16. ↑ Linzmayer, Owen W. (2004). Apple Confidential 2.0. Non Starch Press, páx. 113. ISBN 1-59327-010-0.
  17. ↑ Maney, Kevin (28 de xineru de 2004). «Apple's '1984' Super Bowl commercial still stands as watershed event». USA Today. Consultáu'l 11 d'abril de 2010.
  18. ↑ Leopold, Todd (3 de febreru de 2006). «Why 2006 isn't like '1984'». CNN. Archiváu dende l'orixinal, el 2019-10-22. Consultáu'l 10 de mayu de 2008.
  19. ↑ Cellini, Adelia. «The Story Behind Apple's '1984' TV commercial: Big Brother at 20». MacWorld 21.1, page 18. Archiváu dende l'orixinal, el 2008-06-26. Consultáu'l 9 de mayu de 2008.
  20. ↑ Long, Tony (22 de xineru de 2007). «Jan. 22, 1984: Dawn of the Mac». Wired. Consultáu'l 11 d'abril de 2010.
  21. ↑ Kahney, Leander (6 de xineru de 2004). «We're All Mac Users Now». Wired. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de xunu de 2012. Consultáu'l 11 d'abril de 2010.
  22. ↑ Polsson, Ken. «Chronology of Apple Computer Personal Computers». Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'avientu de 2007. Consultáu'l 18 de payares de 2007.
  23. ↑ Beamer, Scott (13 de xineru de 1992). «For Lotus, third time's the charm». MacWEEK. Consultáu'l 23 de xunu de 2010.
  24. ↑ 24,0 24,1 Hormby, Thomas (2 d'ochobre de 2006). «Apple's Worst Business Decisions». OS News. Consultáu'l 24 d'avientu de 2007.
  25. ↑ «1984 Newsweek Macintosh ads». GUIdebook, Newsweek. Consultáu'l 24 d'abril de 2006.
  26. ↑ «Inflation Calculator». Bureau of Labor Statistics. Consultáu'l 14 de mayu de 2010.
  27. ↑ Spring, Michael B. (1991). Electronic printing and publishing: the document processing revolution. CRC Press, páx. 125–126. ISBN 9780824785444.
  28. ↑ «EveryMac». Consultáu'l 23 de xunu de 2010.
  29. ↑ «Especificación téunica del Macintosh Plus». Consultáu'l 23 de xunu de 2010.
  30. ↑ «Especificación téunica del Macintosh II». Consultáu'l 23 de xunu de 2010.
  31. ↑ «Apple Macintosh II». Old Computers On-line Museum. Consultáu'l 23 d'avientu de 2007.
  32. ↑ «Macintosh II Family: Fan Regulator Voids Warranty». Apple (2 de xunetu de 1992). Consultáu'l 23 d'avientu de 2007.
  33. ↑ «Especificación téunica del Macintosh SE». Consultáu'l 23 de xunu de 2010.
  34. ↑ «Apple Service Source: Apple SE/30». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-08-17. Consultáu'l 16 de payares de 2010.
  35. ↑ Hearm, Bob. «A Brief History of ClarisWorks». MIT Project on Mathematics and Computation. Consultáu'l 24 d'avientu de 2007.
  36. ↑ Free Software Foundation (11 de xunu de 1988). «Special Report: Apple's New Look and Feel». GNU's Bulletin 1 (5). https://www.gnu.org/bulletins/bull5.html#SEC9. Consultáu'l 25 d'abril de 2006. 
  37. ↑ Free Software Foundation (1995-01). «End of Apple Boycott». GNU's Bulletin 1 (18). https://www.gnu.org/bulletins/bull18.html#SEC13. Consultáu'l 25 d'abril de 2006. 
  38. ↑ «Especificación téunica del Macintosh IIx». Consultáu'l 23 de xunu de 2010.
  39. ↑ . Consultáu'l 23 de xunu de 2010.
  40. ↑ «Especificación téunica del Macintosh SE/30». Consultáu'l 23 de xunu de 2010.
  41. ↑ «Especificación téunica del Macintosh IIci». Consultáu'l 23 de xunu de 2010.
  42. ↑ Knight, Dan (2001-01). «32-bit Addressing on Older Macs». Low End Mac. Consultáu'l 24 d'avientu de 2007.
  43. ↑ «Especificación téunica del Macintosh Portable». Consultáu'l 23 de xunu de 2010.
  44. ↑ «Especificación téunica del Macintosh IIfx». Consultáu'l 23 de xunu de 2010.
  45. ↑ Fisher, Lawrence M. (15 d'ochobre de 1990). Less-Costly Apple Line To Be Presented Today. http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CEFD9163CF936A25753C1A966958260. Consultáu'l 16 de xineru de 2008. 
  46. ↑ «Especificación téunica del Macintosh LC». Consultáu'l 24 de xunu de 2010.
  47. ↑ «Especificación téunica del Macintosh IIsi». Consultáu'l 24 de xunu de 2010.
  48. ↑ Fisher, Lawrence M. (18 de xineru de 1991). «I.B.M. Surprises Wall Street With Strong Quarterly Net; Apple Posts 20.6% Rise». The New York Times. http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE2DA163BF93BA25752C0A967958260. Consultáu'l 16 de xineru de 2008. 
  49. ↑ «Especificación téunica del Macintosh Classic II». Consultáu'l 24 de xunu de 2010.
  50. ↑ «Especificación téunica del Macintosh LC II». Consultáu'l 24 de xunu de 2010.
  51. ↑ «Especificación téunica del Macintosh Quadra 700». Consultáu'l 24 de xunu de 2010.
  52. ↑ «Especificación téunica del Macintosh Quadra 900». Consultáu'l 24 de xunu de 2010.
  53. ↑ Polsson, Ken. «Chronology of Apple Computer Personal Computers». Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'avientu de 2007. Consultáu'l 18 de payares de 2007.
  54. ↑ Jade, Kasper (16 de febreru de 2007). «Apple to re-enter the sub-notebook market». AppleInsider. Consultáu'l 24 d'avientu de 2007.
  55. ↑ «Especificación téunica del PowerBook 165c». Consultáu'l 24 de xunu de 2010.
  56. ↑ «Especificación téunica del PowerBook 520». Consultáu'l 12 de payares de 2010.
  57. ↑ Kunkel, Paul (1 d'ochobre de 1997). AppleDesign: The work of the Apple Industrial Design Group, Rick English (photographs), Nueva York: Graphis Inc.. ISBN 1888001259.
  58. ↑ Hormby, Thomas (3 de xineru de 2005). «Apple's Transition to PowerPC put in perspective». Kaomso. Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2007. Consultáu'l 24 d'avientu de 2007.
  59. ↑ Polsson, Ken (16 d'avientu de 2007). «Chronology of Apple Computer Personal Computers». Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'avientu de 2007. Consultáu'l 24 d'avientu de 2007.
  60. ↑ Apple Computer (19 de xunu de 1995). «Macintosh Centris, Quadra 660AV: Description (Discontinued)». Consultáu'l 24 d'avientu de 2007.
  61. ↑ EveryMac.com (27 d'ochobre de 2009). «Umax Mac Clones (MacOS-Compatible Systems)». Consultáu'l 11 de payares de 2009.
  62. ↑ EveryMac.com (27 d'ochobre de 2009). «PowerComputing Mac Clones (MacOS-Compatible Systems)». Consultáu'l 11 de payares de 2009.
  63. ↑ Knight, Dan (30 d'agostu de 2007). «1997: Apple Squeezes Mac Clones Out of the Market». Low End Mac. Consultáu'l 24 d'avientu de 2007.
  64. ↑ Engst, Adam (23 de xineru de 2009). «The six worst Apple products of all time». Macworld. Consultáu'l 14 de mayu de 2010.
  65. ↑ 65,0 65,1 65,2 Walter Issacson. iSteve: The Book of Jobs. Simon & Schuster. EEXX, 2011.
  66. ↑ «800,000 iMacs Sold in First 139 Days». Apple (5 de xineru de 1999). Archiváu dende l'orixinal, el 26 de xineru de 2008. Consultáu'l 23 d'avientu de 2007.
  67. ↑ Markoff, John (15 d'ochobre de 1998). «COMPANY REPORTS; Apple's First Annual Profit Since 1995». The New York Times. http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE6D8123AF936A25753C1A96Y958260. Consultáu'l 23 d'avientu de 2007. 
  68. ↑ «iBook: An iMac to Go».
  69. ↑ «Apple Averages Three Thousand iBooks Per Day In Pre-orders!». The Mac Observer (31 d'agostu de 1999). Consultáu'l 24 d'avientu de 2007.
  70. ↑ «PC Data Ranks iBook Number One Portable in U.S.». Apple (25 de xineru de 2000). Consultáu'l 18 d'avientu de 2007.
  71. ↑ «Speed, Song Highlight Apple Product Announcements». Archiváu dende l'orixinal, el 29 d'ochobre de 2008.
  72. ↑ «Apple picks up the beat with CD-RW drives».
  73. ↑ «The Complete iTunes History -- SoundJam MP to iTunes 9».
  74. ↑ «About the Macintosh Cube». Apple. Archiváu dende l'orixinal, el 29 d'ochobre de 2008. Consultáu'l 9 d'ochobre de 2008.
  75. ↑ Apple Changes Course With Low-Priced Mac. 12 de xineru de 2005. http://www.nytimes.com/2005/01/12/technology/12apple.html. Consultáu'l 16 de xineru de 2006. 
  76. ↑ Apple unveils low-cost 'Mac mini'. BBC News. 11 de xineru de 2005. http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/4162009.stm. Consultáu'l 28 d'abril de 2010 
  77. ↑ «Apple Developer Connection – Overview of the PowerPC System Software». Apple. Archiváu dende l'orixinal, el 6 de xunetu de 2009. Consultáu'l 11 de mayu de 2009.
  78. ↑ Biersdorfer, J.D. (14 de setiembre de 2000). Apple Breaks The Mold. http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9F01Y2DD1538F937A2575AC0A9669C8B63. Consultáu'l 16 de xineru de 2008. 
  79. ↑ «Apple to Use Intel Microprocessors Beginning in 2006». Apple (6 de xunu de 2005). Consultáu'l 14 de mayu de 2010.
  80. ↑ Michaels, Philip (2 de xineru de 2010). «Apple's most significant products of the decade». Macworld. Consultáu'l 14 de mayu de 2010.
  81. ↑ «WWDC 2005 Keynote Live Update». Macworld (6 de xunu de 2005). Archiváu dende l'orixinal, el 2012-02-05. Consultáu'l 14 de mayu de 2010.
  82. ↑ «Hackers get Windows XP to run on a Mac». MSNBC (AP) (17 de marzu de 2006). Consultáu'l 24 d'abril de 2006.
  83. ↑ «Boot Camp». Apple. Consultáu'l 17 de mayu de 2010.
  84. ↑ Dalrymple, Jim (5 de marzu de 2006). «New Apple software lets Intel Macs boot Windows». Macworld. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-02-15. Consultáu'l 14 de mayu de 2010.
  85. ↑ Wilcox, Joe (22 d'agostu de 2008). The iPhone Halo Effect. Apple Watch - eweek.com. http://blogs.eweek.com/applewatch/content/mac_vos_x/the_iphone_halo_effect.html. Consultáu'l 10 de setiembre de 2008. 
  86. ↑ «Apple Reports First Quarter Results». Apple (25 de xineru de 2009).
  87. ↑ http://www.loopinsight.com/2011/04/13/apples-mac-market-share-grows-18-9-in-first-quarter/
  88. ↑ «Thunderbolt Technology: The Fastest Data Connection to Your PC Just Arrived».
  89. ↑ «Apple Switch».
  90. ↑ «Apple Introduces the New iMac G5». Apple (12 d'ochobre de 2005). Consultáu'l 12 de xunetu de 2006.
  91. ↑ «Eek! A Two-Button Mac Mouse?». Wired (30 d'ochobre de 2000). Archiváu dende l'orixinal, el 4 de xunu de 2012. Consultáu'l 23 d'avientu de 2009.
  92. ↑ «Apple Introduces Mighty Mouse». Apple (2 d'agostu de 2005). Consultáu'l 12 de xunetu de 2006.
  93. ↑ «Apple Debúes Wireless Mighty Mouse». Apple (25 de xunetu de 2006). Consultáu'l 30 de payares de 2007.
  94. ↑ «Apple Introduces Magic Mouse—The World's First Multi-Touch Mouse». Apple (20 d'ochobre de 2009). Consultáu'l 24 d'avientu de 2009.
  95. ↑ Pogue, David; Joseph Schorr (1993). Macworld Macintosh SECRETS. San Mateo: IDG Books Worldwide, Inc., páx. 251. ISBN 1-56884-025-X.
  96. ↑ «Get a Mac advertisements». Apple. Consultáu'l 29 de xineru de 2007.
  97. ↑ «Get a Mac». Apple. Consultáu'l 3 de febreru de 2007.
  98. ↑ «Apple Announces Its Last Year at Macworld». Apple (16 d'avientu de 2008). Archiváu dende l'orixinal, el 21 d'abril de 2009. Consultáu'l 30 de marzu de 2009.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Macintosh&oldid=4299410»