Llingües viétiques

Llingües viétiques
Distribución xeográfica	Indochina
Países	Vietnam  Laos
Filiación xenética	Austroasiático   Mon-Khmer     Vieto-Katuico       L. Viéticas
Subdivisiones	Viet-muong Cuoi Thavung Chut Maleng Kri
Llingües viéticas
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües viéticas formen una caña de les llingües austroasiátiques. La caña tamién foi llamada orixinalmente foi llamada tamién việt-mường, annamita-muong y vietnamuong, anque anguaño esi nome acutar pa la subrama demográficamente más importante qu'inclúi simultáneamente al vietnamita y el mường.

Munches llingües viéticas tienen sistemes tonales a mediu camín ente'l de les llingües việt-mường y el d'otres cañes austroasiátiques que nun tienen una influencia significativa del sinítico o del tai. El vietnamita modernu tien una influencia significativa del chinu tantu en vocabulariu como nel sistema tonal. El vocabulariu sinón-vietnamita ta ente'l 30 y el 60% del vocabulariu total, dependiendo de la temática y l'estilu usáu. El chinu foi históricamente la influencia principal nel vietnamita.

A partir de la diversidá llingüística, la rexón d'orixe de les llingües viéticas asítiase nes modernes provincies de Bolikhamxai y de Khammouan en Laos según partes de les provincies de Nghệ An y Quảng Bình en Vietnam. El tiempu de diversificación d'esta caña sería d'unos 2000 años.^[1] L'ancestru del idioma vietnamita falábase orixinalmente na rexón del ríu Coloráu no qu'anguaño ye'l norte de Vietnam.

El vietnamita foi identificáu como llingua austroasiática a mediaos del sieglu XIX, y anguaño esiste una evidencia bien sólida pa sofitar esta clasificación. Anguaño, el vietnamita ye una llingua monosilábica, como'l cantonés, perdiendo munches de les carauterístiques fonolóxicu y morfolóxicu del proto-austroasiático. Amás el vietnamita tien una importante contingenge de léxicu emprestáu de les llingües siníticas y les llingües tai. Sicasí, dellos autores aguantáronse históricamente a la hipótesis de que'l vietnamita taba más estrechamente rellacionáu col camboyanu que col sinítico o'l tai. De toes formes, la gran mayoría d'estudiosos espliquen estes similaridades tipolóxiques como la resultancia del contautu llingüísticu y la influyencia cultural, más qu'a una rellación filoxenética.

Los falantes de llingües viéticas, distintes del vietnamita, ocupen la rexón vecina de Nakai–Nam Theun en Laos y Vietnam norcentral (Chamberlain, 1998). Munchos d'estos falantes son falantes de mường, nhà làng y nguồn. Chamberlain (1998) llista los allugamientos actuales en Laos pa los siguientes etnies viéticas:^[2]

• Nguồn: Ban Pak Phanang (Distritu de Boualapha, Khammouan); dellos otros en Vietnam.
• Liha-Phong-Toum: distritu de Khamkeut; orixinariu probablemente del norte de la frontera ente'l norte de Nghe An y Khamkeut.
• Ahoe (thavung): que orixinalmente falar nel subdistrito de Na Tane nel distritu de Nakaiy l'aldega de Ban Na Va nel distritu de Khamkeut; movíos dende'l distritu de Hinboun mientres la guerra, y darréu reasentados en Nakai Tay (39 llares) y en Sop Hia (20 llares) nel pandu de Nakai.
• Thaveung (Dialeutos ahao y ahlao): munches aldegues cerca de Lak Xao; probablemente orixinarios de la rexón de Na Heuang.
• Cheut (chut): Ban Na Phao y Tha Sang (distritu de Boualapha); probablemente otros falantes en Pha Song, Vang Nyao, Takaa; orixinarios de Hin Nam Non y Vietnam.

En Vietnam, dellos falantes d'etnies de los montes falantes de llingües viéticas, incluyendo los arem, los rục, los maliêng y los mày (cươi) que fueron reasentados en Cu Nhái (allugaos nel oeste de Quang Binh o'l suroeste del distritu de Huong Khe n'Hai Tinh). Los sách tamién s'atopen en Vietnam.

Los numberales comparaos de distintes llingües viéticas son:^[3]

GLOSA	Chut			Cuoi		Muong		Vietnamita		PROTO- VIÉTICO
	Arem	Chut	Maleng	Hung (Toum)	Tho	Muong	Nguôn	Aheu (Thavung)	Vietnamita
1	mṳːc	moc11	mɔːc11	moːc31	moːt32	moc11	moːc53	mɔːc11	mot21	*moːc
2	hæːl	haiːl55	haiːl35	haiːl55	haiːl45	haiːl55	haiːn22	haiːl55	haiːj33	*haiːl
3	pæ	pa55	paː35	paː55	pa45	pa55	paː22	paː55	baː33	*paː
4	puon	poːn35	poːnʔ32	poːn35	pɔːn324	ponʔ21	poːn312	poːnʔ53	bon45	*poːn
5	ɗam	ˀdam55	ɗam55	ɗam55	ɗam45	ˀdam55	ðam22	ɗam55	nam33	*ɗam
6	prawʔ	pʰraw35	pʰroːʔ32	pʰlaw35	pʰraw324	kʰawʔ21	ʃaw312	pʰaluʔ55	ʃaw45	*pʰrawʔ
7	pʌh	paj312	pɜlʰ35	pal35	pajʔ55	paj22	paj35	pih55	baj312	*paj-
8	tʰæːm	tʰaːm35	saːmʔ32	saːm35	saːm324	tʰaːmʔ21	tʰaːm312	saːmʔ53	taːm45	*tʰaːm
9	ciːnˀ	ciːn35	ciːnʔ32	ciːn35	ciːn324	cinʔ21	ciːn312	ciːnʔ53	cin45	*ciːnʔ
10	ᶮcṳk	mɨəj31	(sip55)	maːl11	mɨəj43	mɨəl²	mɨəj55	(sip55)	mɨəj21	*mɨəl

• Barker, M. Y. (1977). Articles on Proto-Viet–Muong. Vietnam publications microfiche series, non. VP70-62. Huntington Beach, Calif: Summer Institute of Linguistics.
• Chamberlain, J.R. 2003. Ecu-Spatial History: a nomad myth from the Annamites and its relevance for biodiversity conservation. In X. Jianchu and S. Mikesell, eds. Landscapes of Diversity: Proceedings of the III MMSEA Conference, 25–28 August 2002. Lijiand, P. R. China: Center for Biodiversity and Indigenous Knowledge. pp. 421–436.
• Sidwell, Paul (2009). Classifying the Austroasiatic languages: history and state of the art. LINCOM studies in Asian linguistics, 76. Munich: Lincom Europa.
• SEAlang Project: Mon–Khmer languages. The Vietic Branch
• Sidwell (2003)
• Endangered Languages of Mainland Southeast Asia (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• Ethnologue