Saltar al conteníu

Itero de la Vega

Coordenaes: 42°17′11″N 4°15′31″W / 42.2864°N 4.2586°O / 42.2864; -4.2586
Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
De Wikipedia
Itero de la Vega
Alministración
País España
Autonomía Castiella y Lleón
Provincia provincia de Palencia
Tipu d'entidá conceyu d'España
Alcalde d'Itero de la Vega Carlos Quijano Arenas
Nome oficial Itero de la Vega (es)[1]
Códigu postal 34468
Xeografía
Coordenaes 42°17′11″N 4°15′31″W / 42.2864°N 4.2586°O / 42.2864; -4.2586
Itero de la Vega alcuéntrase n'España
Itero de la Vega
Itero de la Vega
Itero de la Vega (España)
Superficie 21 km²
Altitú 772 m
Llenda con Melgar de Yuso, Boadilla del Camino, Requena de Campos, Lantadilla, Palacios de Riopisuerga y Itero del Castillo
Demografía
Población 146 hab. (2023)
- 90 homes (2019)
- 62 muyeres (2019)
Porcentaxe 0% de provincia de Palencia
Densidá 6,95 hab/km²
Más información
Estaya horaria UTC+01:00
iterodelavega.com
Cambiar los datos en Wikidata

Itero de la Vega ye un conceyu[2] y llocalidá d'España asitiada al este de la provincia de Palencia, na comunidá autónoma de Castiella y Lleón. Atópase na contorna natural de Tierra de Campos y forma parte, coles mesmes, del partíu xudicial de Palencia.[3] Allugar na vega del ríu Pisuerga, delimitada al oeste nesti puntu por elevaciones d'orixe caliar qu'algamen los 860 metros nel Oteru Llargu.[4]

Los sos oríxenes remontar a la repoblación efectuada na zona ente los sieglos IX y X tres la intervención d'Alfonsu III d'Asturies, momentu nel que se repoblaron la mayor parte de les tierres palentines. Nel sieglu X Fernando Mentález, señor de Melgar de Fernamental, estendió los sos dominios pol Pisuerga y repobló la zona fundando poblaciones, otorgando fueru nel añu 950 a Itero de la Vega xunto con otres llocalidaes.[5] Allugada nel Camín de Santiago, ante l'aumentu de la so notoriedá los monarques esmolecer del mesmu, daqué qu'afectó a Itero cola construcción de la so ponte en tiempos d'Alfonsu VI de Lleón.[6]

Llugar de crianza de les infantes Berenguela y Blanca, fíes d'Alfonsu VIII de Castiella y Leonor Plantagenet, tres los servicios emprestaos a Enrique IV de Castiella, este concedió privilexos a la llocalidá, llogrando los sos derechos de soberanía en 1529.[7] Villa de realengu, tres la cayida del Antiguu Réxime quedó constituyida en conceyu constitucional. La so población foi menguando progresivamente dende'l postreru terciu del sieglu XX de resultes del avieyamientu de la población y la emigración escontra nucleos más dinámicos.[8] Ente'l so patrimoniu destaca la ilesia de San Pedro, la ponte Fitero, la ermita de La nuesa Señora de la Piedá y el rollu de xusticia, esti postreru declaráu Bien d'Interés Cultural en 1966.[9]

La so economía básase nel sector primariu, tal que yá afirmaben Sebastián Miñano y Pascual Madoz nel sieglu XIX. En dómina contemporánea danse trigu, cebada y xirasol en secanu y maíz, remolacha y alfalfa en regadíu, xunto con ganadería d'oveyes y vaques.[10][11][12] Ente les celebraciones que tienen llugar a lo llargo del añu destaquen el festival de música Tachurock, que'l so oxetivu ye recaldar fondos con fines solidarios, y les fiestes patronales de la Virxe de la Piedá, a principios de setiembre.[13]

Toponimia

[editar | editar la fonte]

El topónimo de Itero de la Vega ta documentáu dende la Edá Media, mientres la cual apaecía mentáu como Fitero. Este vien de la pallabra llatina fictum, que significa fitu o claváu; sería por tanto una alusión a un moyón de cierta importancia.[14] Pela so parte, el términu Vega vien de la pallabra d'orixe ibéricu baica, que significa ribera o vega.[15]

Símbolos

[editar | editar la fonte]
Escudu

L'escudu heráldicu municipal foi aprobáu'l 14 de payares de 1994 y publicáu nel Boletín Oficial de Castiella y Lleón el 5 d'avientu del mesmu añu. La so descripción la siguiente:[16]

Escudu cortáu. Primero d'azur con una ponte n'oru, de cinco güeyos, mazonado de sable, recortáu y puestu sobre ondes de plata y azur. Segundu de gules, un rollu d'oru, col so pedestal, acompañáu de dos veneres de lo mesmo, una a cada llau. Timbrado de la Corona Real Española.

Xeografía

[editar | editar la fonte]

Allugamientu

[editar | editar la fonte]

El términu municipal de Itero de la Vega, que toma una superficie de 20,93 km², ta asitiáu al este de la provincia de Palencia, xunto a la llende provincial cola provincia de Burgos. El so territoriu ta representáu na fueya MTN50 (escala 1:50 000) 236 del Mapa Topográficu Nacional.[17]

Noroeste: Requena de Campos Norte: Lantadilla Nordeste: Palacios de Riopisuerga (Burgos)
Oeste: Boadilla del Camino Este: Itero del Castillo (Burgos)
Suroeste Melgar de Yuso Sur: Melgar de Yuso Sureste: Itero del Castillo (Burgos)

Orografía

[editar | editar la fonte]

El conceyu atopar al nordeste de la zona central de la conca del Duero, en concretu nel estremu oriental de Tierra de Campos; esta, conformada por depósitos d'orixe terciariu que darréu fueron erosionados y recubiertos por sedimentu cuaternarios y carauterizada pola so escasa rimada, vese alteriada nesta zona pol retoque de los cursos fluviales y poles elevaciones de los depósitos caliares.[4] Asina, la so altitú media bazcuya ente los 860 msnm del vértiz xeodésicu d'Oteru Llargu, al oeste del conceyu,[18]— y los 769 msnm, la zona más baxa, na llende este, coincidiendo col calce del ríu Pisuerga.

Edafológicamente, nos sos suelos abonden sedimentos d'orixe Cuaternariu en forma de sables, conglomeraos, canturral sueltu y magres arenosos, mesmos del calce y vega del Pisuerga. D'orixe Neógeno son caliares, margas y yelsos nel pandorial y, en transición escontra la vega, llimos arenosos y magres. A nivel económicu, les esplotaciones aprovechar de trés materiales: les caliares, que d'antiguo s'usaron como material de construcción, los yelsos, y les graveres, utilizaes como material de firme na rede de caminos.[4]

Hidrografía

[editar | editar la fonte]

El conceyu atópase na cuenca del ríu Pisuerga —afluente del ríu Duero—, perteneciente a la cuenca hidrográfica del Duero. Los curso fluviales d'esta caracterícense pola irregularidá del so caudal, con estiajes en dómina braniza y crecíes na seronda ya iviernu por cuenta de l'agua.[19] Tal ye'l casu del ríu Vallarna o los regueros de Carremarcilla y Chamadilla, toos ellos afluentes del Pisuerga.[20] Tocantes a este, agües embaxo, na estación d'aforu de Cordovilla la Real, tien un caudal mediu añal de 19,18 m³ per segundu.[21] Coles mesmes, la Canal del Pisuerga traviesa'l conceyu en direición norte-sur, siendo utilizaes les sos agües pal regadíu.[22]

Clima

[editar | editar la fonte]

El clima nel conceyu clasifícase como mediterraneu continentalizado, d'iviernos fríos con frecuentes xelaes, y branos nidios y secos. La oscilación térmica añal supera los 15 °C ente que la diaria supera n'ocasiones los 20 °C. Les precipitaciones partir de forma irregular a lo llargo del añu, con escasez de les mesmes pel branu, concentrándose a la fin del seronda, nos meses ivernizos y de primeres de la primavera.[23][24]

Según la clasificación climática de Köppen Itero de la Vega encuádrase, por cuenta de los sos parámetros pluviométricos, na variante Cfb,[23] pero coles carauterístiques propies del clima mediterraneu de branos nidios, cola media del mes más templáu non cimeru a 22 °C pero superándose los 10 °C mientres cinco o más meses. Sobre la base de los datos de la estación meteorolóxica asitiada en Castrojeriz, a 14 quilómetros de distancia, los parámetros climáticos permediu averaos del conceyu son los siguientes:

  Parámetros climáticos permediu de Castrojeriz (temperatures y precipitaciones) 
Mes Xin Feb Mar Abr May Xun Xnt Ago Set Och Pay Avi añal
Temperatura media (°C) 3.10 4.70 7.40 9.30 13.30 17.60 21.10 21.30 17.70 12.40 6.70 3.60 11.5
Precipitación total (mm) 42.60 35.20 27.80 Error d'espresión: Operador < inesperáu
Fonte: Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente. Datos de precipitación (1961-2003) y de temperatura (1961-2003)[25]

Historia

[editar | editar la fonte]

Edá Media

[editar | editar la fonte]

Tres la conquista musulmana de la península ibérica, asocedida nes primeres décades del sieglu VIII, la conca del Duero sufrió un procesu de despoblación; dende mediaos de dichu sieglu la zona quedó abandonada hasta la intervención d'Alfonsu III d'Asturies, a finales del sieglu IX, cuando se repoblaron la mayor parte de les tierres palentines. Dempués de la fundación, escontra 872, del monesteriu de Sahagún, otru finxu destacáu foi'l surdimientu del primitivu nucleu de Carrión, que sirviría como base pa repoblar les zones de Frómista y Osorno, como nel casu de Castrojeriz en 884, y a partir d'ende otros nucleos de la so redolada como Santoyo, Boadilla y el mesmu Itero.[26]

Yá nel sieglu X Fernando Mentález, señor de Melgar de Fernamental (Melgar de Suso daquella), amplió'l so dominiu en redol a la exa del Pisuerga al traviés d'un condáu patrimonial, que repobló fundando poblaciones tantu en tierres lleoneses como castellanes, otorgando fueru nel añu 950 —anque pudo ser una falsificación posterior— a Itero de la Vega xunto con otres poblaciones como Itero del Castillo, Melgar de Yuso, Boadilla del Camino, Santoyo, Santiago del Val, Villella, Zorita, Quintanilla de Nuño, Hinojosa de Roano y Peral del Castillo.[5] Según el testu, los pleitos ente estes villes xulgar en Melgar de Suso pero pa lo demás caúna tenía la so propia xurisdicción. Defender a los matrimonios nuevos, a les vilbes y a los clérigos y gociaben de cierta llibertá al respective de el so señor.[27]

El descubrimientu de los restos del apóstol Santiago dio orixe a les pelegrinaciones a Santiago de Compostela, y asina el mesmu añu de la promulgación del fueru (950) producíase la famosa pelegrinación de Gotescalco, obispu de Puy-en-Velay. La notoriedá del Camín empezó a faese mayor y los monarques esmolecer d'él reparando'l camín y construyendo pontes y hospitales, ventayes que tamién afectaron a Itero, qu'apaez nel Codex Calixtinus como Ponte Fitero.[28] Amás de la construcción de la ponte en tiempos d'Alfonsu VI de Lleón, antes de 1174 fundóse'l Hospital de Ponte Fitero pol conde Nuño Pérez de Lara, que quedó encamentáu a la Orde de San Juan.

En 1179 o 1180 nació la infanta Berenguela, fía d'Alfonsu VIII de Castiella y Leonor Plantagenet. Foi criada en Itero por dos nodrizas, Estefanía y Elvira; los monarques compensar con una finca ente Itero y Lantada y la villa de Fuente Peral, respeutivamente. En 1188 nació otra de les sos fíes, la infanta Blanca. Foi dada de mamar pola nodriza Sancha López, que foi compensada xunto al so home Martín García con tierres según un privilexu del cartulariu del Monesteriu de Santa María de la Vega. Ente los nobles que confirmaron tal documentu atopábase Pedro Rodríguez de Castro, a quien xunto cola so muyer Urraca Rodríguez de Guzmán foi confiada la crianza de la infanta na so casa de Itero.[29]

En 1462 nació la princesa Juana, quien foi nomada heredera d'Enrique IV de Castiella; ante tal fechu, los nobles remontáronse y proclamaron rei al so hermanu Alfonso. Enrique pidió ayuda a les poblaciones y, ente elles, los conceyos de Boadilla del Camino, Santoyo y Itero sirviéron-y con homes y dineru, al empar que solicitaben llibrase de la servidume de dellos nobles y d'atender les demandes de los alcaldes de Melgar y Castrojeriz. Una vegada acabáu'l conflictu, el monarca concedió privilexu a estos trés poblaciones (datáu'l 19 de xunu de 1467). Ante la protesta de los señores de Melgar y Castrojeriz, les poblaciones dieron en mercar los sos derechos de soberanía: Boadilla en 1482, Santoyo en 1520 y Itero en 1529.[7]

Edá Moderna

[editar | editar la fonte]

El 15 de xineru de 1573 se documentan ordenances municipales, reforma d'otres anteriores.[30] Nel aspeutu relixosu, en 1575 dátase la regla de la cofradería de Disciplinantes de la Vera Cruz, antes de 1645 yá esistía la del Duce Nome de Jesús, y en 1713 fundóse la de les Bendites Ánimes, qu'inda persiste y celebra la so fiesta.[31] A principios d'esti periodu empezó a algamar relevancia una de les families más pernomaes de Itero, les Piña Formosa; el so miembru más destacáu foi Antonio de Piñahermosa, obispu de Salamanca, Málaga y Xaén, Inquisidor Xeneral y Presidente de la Real Audiencia y Chancillería de Valladolid. Gracies a les sos donaciones amplióse la ilesia parroquial cola Capiya Mayor y el so retablu y construyéronse los cenotafios de los sos padres y el suyu propiu.[32] Otra caña de la familia fueron los Tapia de Piña, nuna de que les sos llinies paraleles nació Juan de Tapia, guerrilleru mientres la Guerra de la Independencia.[33]

A mediaos del sieglu XVIII, el Catastru d'Ensenada apurri diversa información sobre la llocalidá contenida en cuatro volúmenes, nos qu'apaecen tolos propietarios colos datos de les sos finques. El primeru d'ellos refierse a les rentes de la comunidá eclesiástica llocal, de les cofraderíes (Duce Nome, La nuesa Señora, Santiago y San Sebastián, y Vera Cruz) y de los beneficiaos, lo mesmo que de eclesiásticos foresteros que teníen rentes en Itero, como'l cabildru d'Aguilar de Campoo, el de Lantadilla, el de les Clares de Carrión y el de Santa Clara d'Astudillo. A toos ellos añadíen los restos de dos comunidaes sumíes, la Encomienda de San Juan d'Acre y el Prioratu de San Bartolomé de Ponte Itero.[34]

El segundu referir al Conceyu. Ente les sos rentes, amás de tierres y praos, tenía trés cases, una bodega, una corrolada, una tenada y un molín fariñeru. Dalgunes de les sos cargues yeren pal conventu de Santa Clara de Palencia, el de Santa Clara de Carrión, el de San Juan de Extramuros de Burgos o'l de Santa Clara de Castrojeriz. A ello añadíen les pensiones de los relixosos que diben predicar y el costu de dellos costumes relixosu-populares. Otros gastos yeren de calter civil como la piedra d'afilar, el ciruxanu, el maestru, el médicu, el ferreru o l'abogáu. Los otros dos volúmenes faen referencia a los particulares; les sos finques coles sos midíes, situación y clase.[35]

Edá Contemporánea

[editar | editar la fonte]

A principios del sieglu XIX Sebastián Miñano, nel so Diccionariu xeográficu y estadísticu d'España y Portugal (1826-1829), señala que yera villa de realengu perteneciente a la provincia de Palencia y al partíu de Nueve Villes y la so población yera de 157 vecinos, 562 habitantes.[11] Tres la cayida del Antiguu Réxime quedó constituyíu en conceyu constitucional. Años más tarde Pascual Madoz, nel so Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar (1845-1850), asitiar na provincia y diócesis de Palencia, partíu d'Astudillo y audiencia territorial y capitanía xeneral de Valladolid. Describir nuna espaciosa vega apoderada al oeste per una llomba, con un clima fríu y onde les enfermedaes más comunes yeren les calentures. Constaba de 140 cases, la mayoría de cais taben empedradas y había dos places, una nel centru na que s'atopaba'l conceyu y el mesón y otra xunto a la ilesia. Esta carauterizar de bona arquiteutura, con parés, bóveda y torre con piedra de cantería, edificada en 1565 y dedicada a San Pedro Apóstol. Extramuros señala una ermita en ruines. Coles mesmes, cuntaba con casa de beneficencia pa enfermos probes y escuela de primera educación. El so terrén yera de mediana calidá, abondo llanu, con plantío d'olives y viñéu. Los caminos yeren locales y en mala traza. Producía trigu, cebada, llegumes, aceite y vinu, criábase ganáu lanar y vacunu y pescábense barbos y truches. La so población yera de 113 vecinos, 588 habitantes.[12]

Tres la desamortización, los bienes eclesiásticos de la parroquia fueron vendíos y esta perdió la posibilidá de siguir aquelles obres que realizaba, como'l sostenimientu de los hospitales, polo que quedó a mercé de la caridá de los fieles pa caltener lo imprescindible.[36] Yá nel sieglu XX enrió'l ríu Vallarna, por cuenta de les sos numberoses llenes, al traviés de terremplénes naturales o artificiales. En 1947 construyóse la panera, nel llugar del antiguu hospital de La nuesa Señora y de Santiago, pal almacenamientu de ceberes. Tres años dempués llegó l'agua a les fontes del pueblu y dende 1970 foise introduciendo nos llares.[37]

Tamién el Pisuerga sufría llenes con frecuencia polo qu'ente 1956 y 1958 construyóse un malecón ente la desaguada del Vallarna y la Ponte de Itero pa caltener el so caudal. En 1962 empezó la concentración parcelaria, que allanó les tierres y xeneró la construcción d'una rede de acequias que dexaron el cultivu de regadíu, anque ello nun evitó la emigración de los sos habitantes a otres ciudaes. Pa desaniciar esto fueron produciendo meyores como la llegada del teléfonu en 1965, la pavimentación de cais, la construcción del frontón en 1985 o un nuevu consultoriu médicu.[38]

Demografía

[editar | editar la fonte]

Según el censu de población de 2013 del INE, el conceyu de Itero de la Vega cuntaba con 189 habitantes, de los cualos 100 (52,91 %) yeren homes y 89 (47,08 %) yeren muyeres.[39] La población ta rexistrando un progresivu descensu dende'l postreru terciu del sieglu XX de resultes del avieyamientu de la población, la escasez de nacencies y la emigración escontra nucleos más dinámicos.[8]

Pirámide de población
Pirámide de población 2013[40]
% Homes Edá Muyeres %
2,12
 
 85+
 
 5,29
1,59
 
 80-84
 
 6,35
2,12
 
 75-79
 
 2,65
2,65
 
 70-74
 
 2,65
2,12
 
 65-69
 
 3,17
4,76
 
 60-64
 
 1,59
5,29
 
 55-59
 
 5,29
4,76
 
 50-54
 
 3,17
4,76
 
 45-49
 
 3,17
3,17
 
 40-44
 
 1,59
6,35
 
 35-39
 
 2,65
2,12
 
 30-34
 
 2,12
2,65
 
 25-29
 
 1,59
3,7
 
 20-24
 
 1,59
2,65
 
 15-19
 
 0
0,53
 
 10-14
 
 0,53
0,53
 
 5-9
 
 1,06
1,06
 
 0-4
 
 2,65

Los datos de la pirámide de población de 2013 puen resumise asina:

  • La población menor de 20 años ye'l 8,99 % del total.
  • La que ta ente 20 y 40 años ye'l 22,75 %.
  • La que ta ente 40 y 60 años ye'l 31,22 %.
  • La mayor de 60 años ye'l 37,04 %.


Evolución de la población
Gráfica d'evolución demográfica d'Itero de la Vega[41] ente 1842 y 2014

     Población de derechu (1842-1897, sacante 1857 y 1860 que ye población de fechu) según los censos de población del sieglu XIX.      Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001-2011) según los censos de población del INE.      Población según el padrón municipal de 2014 del INE.

Alministración y política

[editar | editar la fonte]
Alministración municipal

L'alministración llocal del conceyu realízase al traviés d'un conceyu de xestión democrática, que los sos componentes escoyer cada cuatro años por sufraxu universal. El censu eleutoral ta compuestu por tolos ciudadanos empadronaos en Itero de la Vega, mayores de 18 años y con nacionalidá de cualesquier de los países miembros de la Xunión Europea. Según lo dispuesto na Llei del Réxime Eleutoral Xeneral,[42][43] qu'establez el númberu de conceyales elegibles en función de la población del conceyu, la Corporación Municipal ta formada por 5 conceyales (7 hasta 1995), que distribuyéronse de la siguiente forma dende les eleiciones de 1979:

Eleiciones municipales en Itero de la Vega ente 1979 y 1999[44]
Partíu políticu 1979 1983 1987 1991 1995 1999
% votos conceyales % votos conceyales votos conceyales % votos conceyales % votos conceyales % votos conceyales
PP
(AP hasta 1989)		 - - - - 36,6 2 41,87 3 46,23 3 63,33 4
PSOE - - 100 7 63,4 5 58,13 4 50,25 4 29,44 1
UCD 19,42 1 - - - - - - - - - -
Independientes 80,58 6 - - - - - - - - - -
Eleiciones municipales en Itero de la Vega dende 2003[44]
Partíu políticu 2003 2007 2011
% votos conceyales % votos conceyales votos conceyales
PP 38,46 1 52,63 4 52,82 4
PSOE 57,99 4 41,35 1 41,55 1
Alministración xudicial

Itero de la Vega pertenez al partíu xudicial númberu 1 de la provincia de Palencia, con sede en Palencia, que la so demarcación entiende dicha ciudá más otros conceyos de les contornes estremeres, y cuenta con seis xulgaos de primera instancia ya instrucción, dos xulgaos de lo social, un xulgáu de lo penal, un xulgáu de menores y un xulgáu de lo contencioso-alministrativu.[3]

Economía

[editar | editar la fonte]

El sector primariu ye'l de mayor actividá nel conceyu y asina, en 2007, inscribir nel mesmu 24 trabayadores, el 64,9 % del total.[45] Los cultivos más estendíos son trigu, cebada y xirasol en secanu y maíz, remolacha y alfalfa en regadíu. La ganadería esistente ye la d'oveyes y vaques.[10] Tamién en 2007, el sector secundariu emplegaba a dos trabayadores y el de la construcción a unu.[45] Al respective de la distribución del suelu, en 2011 los terrenes municipales partir de la siguiente forma: herbales (86,66 %), otros espacios (6,80 %), forestales (5,28 %), camperes (0,97 %) y maderizos —frutales y viñeos— (0,29 %).[45]

Pela so parte, en 2014 taben adscritos al sector servicios trés trabayadores y tres empreses,[46] venceyaos principalmente cola actividá turística derivada del pasu del Camín de Santiago. Asina n'avientu del mesmu añu taben rexistraos nel conceyu tres establecimientos turísticos: dos restoranes y un agospiamientu hoteleru, con una capacidá pa 15 persones.[47] En cuanto al desemplegu, en febreru de 2015 el paru yera de 17 persones, 8 homes y 9 muyeres.[48]

Servicios públicos

[editar | editar la fonte]
Educación

El conceyu nun cunta con centros educativos polo que, a nivel d'educación infantil y primaria, los sos alumnos alleguen al CEIP «Anacleto Oreyón» d'Astudillo.[49] Tocantes a educación secundaria, los sos estudiantes han d'allegar al IES «Odra-Pisuerga» de Melgar de Fernamental.[50] Dambos centros tán xestionaos pola Conseyería d'Educación de la Xunta de Castiella y Lleón al traviés de les Direiciones Provinciales d'Educación de Palencia y Burgos, respeutivamente.

Sanidá y servicios sociales

El sistema sanitariu del conceyu empréstase al traviés del sistema públicu de salú, xestionáu por Sacyl (Sanidad Castiella y Lleón), por aciu un consultoriu médicu dependiente del centru de salú de Frómista. Esta cuenta con un serviciu de guardia y nél centralízase la zona básica de salú «Frómista», qu'atiende a un total de 22 conceyos.[51] Les farmacies más cercanes atópase nes llocalidaes de Frómista y Astudillo,[52] y en rellación a centros hospitalarios, los sos habitantes han d'allegar a los esistentes na capital provincial, como'l Hospital de Palencia. Tocantes a servicios sociales, Itero de la Vega pertenez al Centru d'Aición Social (CEAS) de Astudillo-Frómista, con sede nel centru de salú de Astudillo.[53]

Tresporte y comunicaciones

[editar | editar la fonte]
Parque de vehículos a motor

En 2011, nel conceyu había un total de 160 vehículos a motor, que representaba un índiz de 745,8 automóviles por cada 1000 habitantes. El puntu d'Inspeición Téunica de Vehículos más cercanu atópase en Palencia.[54]

Parque de vehículos a motor (2011)[45]
Tipu de vehículu Cantidá
Automóviles 132
Camiones 16
Motocicletes 4
Autobuses 0
Tractores industriales 0
Otros vehículos 8
Total 160
Rede viaria

Itero de la Vega nun cunta con accesu direutu a la rede principal de carreteres pero ta conectáu con otres llocalidaes de la so redolada al traviés de dos viales de la rede provincial:[55]

Identificador Denominación ----  P-4311  Carretera provincial Escurre ente Osorno la Mayor y Astudillo.
 P-432  Carretera provincial Escurre ente Castrillo Mota de Judíos (como BU-403) y la P-431, xunto a Boadilla del Camino.
Otros medios

Pal tresporte per ferrocarril la estación más cercana ye la de Frómista, a 16 km, qu'ufierta servicios de Media Distancia a Valladolid, Palencia, Reinosa y Santander.[56] Pal tresporte por autobús cuenta con servicios locales a Melgar de Fernamental, Astudillo y Palencia.[57] Pela so parte, pal tresporte aereu, la opción más cercana ye l'aeropuertu de Valladolid, asitiáu a 102 km.

Patrimoniu históricu-artísticu

[editar | editar la fonte]

Ilesia de San Pedro

[editar | editar la fonte]
Ilesia de San Pedro

Ye un templu católicu —parroquia de la villa construyíu nel sieglu XIII y ampliáu darréu ente los sieglos XVI y XVII. Presenta tres naves, dixebraes por pilastres que sirven d'arranque a los arcos de mediu puntu; la nave central ta cubierta con bóveda d'aresta y les llaterales con bóvedes de cañón con lunetos, igual qu'asocede na capiya mayor. El cruceru ta cubiertu por una cúpula rebaxada. Al esterior, la portada presenta arcos apuntaos del sieglu XIII, l'únicu restu de la ilesia gótica, y ante la mesma abre un pórticu de la segunda metá del sieglu XVI.[58]

Nel interior, el retablu mayor ye barrocu, del tercer cuartu del sieglu XVII, y ta decoráu con delles pintures y escultures de la Madalena, San Pedro en cátedra, San Antonio y el Calvariu. A entrambos llaos del presbiteriu apaecen dos cenotafios, unu coles estatues d'Antonio de Piña y Formosa y María de Piña y otru col so fíu Antonio de Piñahermosa, obispu de Salamanca, Málaga y Xaén.

La nave del Evanxeliu cunta con un retablu barrocu, del segundu terciu del sieglu XVII, que presenta escultures de Santiago Apóstol y Santu Domingu y ta presidíu pola Virxe del Rosario, del sieglu XVI. Pela so parte, na nave de la Epístola hai dos retablos, unu de 1778 d'estilu rococó, en que'l so relieve central apaecen les Ánimes y l'Ánxel de Guardar xunto al sepulcru del obispu Antonio de Piña y los sos padres.

Ponte Fitero

[editar | editar la fonte]
Artículu principal: Ponte de Itero

Mientres la Edá Media les pontes yeren fundamentales nes víes de comunicación y cola puxanza del Camín de Santiago los reis esmoleciéronse especialmente d'ellos. Asina, por casu, Alfonsu VI de Lleón encargar de que se repararen toles pontes qu'había ente Logroño y Santiago de Compostela, y posiblemente por cuenta del so interés nel Camín deba la construcción de la Ponte Fitero,[6] tamién llamáu Ponteroso, Ponte Fitir o Ponte della Mulla.[58] Construyíu a base de sillares, consta d'once arcaes y salva el calce del ríu Pisuerga na llende ente les provincia de Burgos y Palencia. Apaez yá citáu por Aymeric Picaud nel Codex Calixtinus: «Pons Fitere supra Pisorga Flumen».

=== Ermita de La nuesa Señora de la Piedá Allugada pela rodiada de la villa, la estructura actual nun ye la orixinal por cuenta de los cambeos que sufrió a lo llargo de la historia. D'antiguo denominóse La nuesa Señora de Carrelapuente o La nuesa Señora de Fuera.[59] Ye un edificiu góticu del sieglu XIII, de pequeñes dimensiones, con apareyu de grandes sillares de caliar. Presenta una única nave, ensin tramos marcaos, y la so cubierta actual ye una estructura de madera.

El so ábside ye cuadrangular, abiertu al restu de la ilesia al traviés d'un arcu apuntáu y dobláu que fuelga sobre pares de columnes que los sos capiteles tán decoraos con fueyes de acanto; ta cubiertu por bóveda de crucería y cuenta con una ventana nel testeru, con doble arquivolta decorada con bocel que sofita en columnes. Al esterior del ábside, cuatro contrafuertes prismáticos. Cuenta con dos portaes, una cegada nel llau sur y otra nel llau occidental, dambes d'arcu apuntáu. Al pie de la cabecera hai una sacristía moderna, de planta cuadrada. En xunto, presenta carauterístiques de l'arquiteutura cisterciense na cabecera recta, muriu meridional y ventana absidial. Nel sieglu {{versalita|XIV modificóse l'esterior de la cabecera y el hastial occidental rematar con una espadaña. Yá en dómina moderna llevantóse un nuevu muriu nel llau septentrional y la sacristía.[60]

Rollu de xusticia

[editar | editar la fonte]
Rollu de xusticia
conceyu d'España
Llocalización
País España
Autonomía Castiella y Lleón
Provincia provincia de Palencia
Llugar físicu Tierra de Campos
Itero de la Vega alcuéntrase n'España
Itero de la Vega
Itero de la Vega
Itero de la Vega (España)
Altitú 772 m
Arquiteutura
Superficie 21 km²
Web oficial
Cambiar los datos en Wikidata

Antiguu llugar de xurisdicción, ye d'estilu renacentista y presenta un fuste cuadrangular sobre un basamento gradiáu. El rollu foi construyíu en 1529, una vegada que Itero mercó los sos derechos de soberanía a Melgar y Castrojeriz.[7] En 1966 foi declaráu Bien d'Interés Cultural.[9]

Patrimoniu perdíu

[editar | editar la fonte]

Nel términu de Itero de la Vega esistieron otros cuatro ermites, yá sumíes.[61] Dos d'elles taben nel nucleu urbanu, la de Santa María y la de San Esteban; la primera sería la ilesia o capiya del hospital de La nuesa Señora, ente que la segunda dexó buelga toponímica na antigua cai de San Esteban, posiblemente xunto a l'actual plaza Ruiz de Sotu, na parte norte de la llocalidá. Tuvo venceyada a l'abadía de San Martín de Elines, que perdió la so independencia en 1541 cuando s'alzó la colexata d'Aguilar de Campoo y se anexonó los monesterios d'Esguilada, Helines y Castañeda, y asina en 1622 apaez la ermita de San Esteban dependiente de los canónigos d'Aguilar.[62]

Les otres dos ermites atopábense pela rodiada de la villa, próximes al Camín de Santiago. La de San Andrés yá sumiera en 1589 y allugábase nel pagu inda llamáu de San Andrés, 400 metros dempués de l'actual carretera ente Lantadilla y Melgar de Yuso. Pela so parte, la de Santiago topábase xunto al camín vieyu de Itero a Melgar de Yuso, unos 200 metros al este de l'actual carretera de Melgar. En dambos pagos toparon restos que pudieron pertenecer a les ermites.[62]

Cultura

[editar | editar la fonte]

Festividad y eventos

[editar | editar la fonte]

La mayoría de les festividaes que se celebren en Itero son de calter relixosu, dalguna de les cualos d'enraigono nel restu del país como la Navidá, la Selmana Santa y les fiestes de los santos y vírxenes patrones de cada llocalidá. Asina, cronológicamente, quince díes antes del Miércoles de Ceniza celébrase, al cargu de la cofradería homónima, la fiesta de les Ánimes, con misa y procesión.[13] El 15 de mayu, como ye tradicional nel mediu rural, tien llugar la fiesta de San Isidro, cola procesión y posterior bendición del campu.

N'años aleatorios entámase, a finales de xunetu, la carrera popular «Milla Camino de Santiago».[63] El 15 d'agostu, fiesta de l'Asunción de María, celebrar con misa na ermita. Díes más tarde, el tercer fin de selmana de dichu mes, entamar dende 2005 el festival de música Tachurock; l'oxetivu del mesmu ye recaldar fondos con fines solidarios, pa subvencionar proyeutos de desenvolvimientu n'Angola.[13][64] A lo último, en redol al 8 de setiembre celebren les fiestes patronales de la Virxe de la Piedá, con misa na ermita y procesión como actos llitúrxicos, amás de verbenes musicales, actividaes infantiles, xuegos y competiciones deportives, ente otros.[13]

Camín de Santiago

[editar | editar la fonte]

Itero de la Vega ye llugar de camín del Camín de Santiago, el primeru dientro de la provincia de Palencia.[65] Históricamente, el ríu Pisuerga —xunto al que s'asitia la llocalidá— sirvió de frontera ente los condaos de Castiella y Monzón y ente los obispaos de Burgos y Palencia, polo que la ponte sobre'l ríu —Ponte Fitero— yera un finxu importante del Camín, amás de políticu y relixosu, una y bones los pelegrinos camudaben de xurisdicción.[66]

En cruciando'l ríu los pelegrinos topaben el Hospital de Ponte Fitero, fundáu pol conde Nuño Pérez de Lara antes de 1174, y que darréu foi una encomienda de la Orde de San Juan. L'hospital sumió nel sieglu XVI, cola escayencia de la pelegrinación, y en 1628 la ilesia, so advocación de San Juan d'Acre, atópase en ruines. En 1752, según el Catastru d'Ensenada, la encomienda tenía inda delles tierres y viñes, patrimoniu que s'estenó cola desamortización del sieglu XIX.[67] Tamién xunto al Camín atopaba'l prioratu de San Bartolomé de Ponte Fitero, amestáu pal cultu de La nuesa Señora de la Soledá de Malta y citáu n'ocasiones como encamienta; nel sieglu XVIII constituyía una unidá autónoma segregada de la encomienda mayor sanjuanista de Ponte Fitero.[61]

En pasando la ponte y dexar tras dambes encomiendes, la ruta xacobea siguía en direición a Boadilla del Camino, que la so divisoria municipal algamábase dempués de cruciar l'Oteru Llargu. Antes de llegar a esti atopaba'l despobláu de Fonte Pedraza —onde s'alluguen les actuales bodegues—, que tenía una ilesia dedicada a La nuesa Señora de Ompedraza o Fompedraza.[59]

El nucleu urbanu de Itero de la Vega quedaba estremáu del Camín unos 1250 metros al norte. Na documentación rexistra la esistencia de dos hospitales, el de La nuesa Señora —onde se recoyíen los franceses— y el de Santiago y San Sebastián, en 1583 y 1607 respeutivamente, anque probablemente'l so orixe sía anterior. Dambos apaecen fundíos n'unu solu en 1645, so la advocación de La nuesa Señora, Santiago y San Sebastián, que s'allugaba na cortil que fai esquina ente callar Conde de Vallellano y Marqués de Estella, nel cual, en 1947, construyóse l'almacén del Serviciu Nacional del Trigu.[68] Na actualidá, los servicios d'abellugu y hospedería son atendíos por trés allugues: el municipal, con 12 places,[69] el Llar del Pelegrín, qu'ufierta 8 places,[70] y La Mochila, con 28 places.[71] El primeru ye de titularidá municipal mientres los otros dos son de xestión privada.

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
  2. ↑ Ministeriu de Facienda y Alministraciones Públiques. «Rexistro d'entidaes llocales». Archiváu dende l'orixinal, el 11 de payares de 2013. Consultáu'l 24 de payares de 2013.
  3. ↑ 3,0 3,1 Conseyu Xeneral de Procuradores d'España. «Partíu xudicial nᵘ 1 de Palencia». Archiváu dende l'orixinal, el 2015-09-23. Consultáu'l 12 de marzu de 2015.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Institutu Xeolóxicu y Mineru d'España (1975). Mapa Xeolóxicu d'España a escala 1:50.000. Archivado del original el 2016-12-04. https://web.archive.org/web/20161204125925/http://info.igme.es/cartografia/magna50.asp. Consultáu'l 19 de marzu de 2015. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Salcedo, 1992, p. 500.
  6. ↑ 6,0 6,1 vv.aa., 1999, p. 99.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Salcedo, 1992, p. 520-522.
  8. ↑ 8,0 8,1 Martín Ruiz, Pedro (1972). «Notes sobre l'éxodu rural y la evolución de la población nuna contorna de tierra de campo». Revista d'Estudios Agrosociales (81):  páxs. 23-60. ISSN 0034-8155. http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2200315&orde=99319&info=link. Consultáu'l 15 d'abril de 2015. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Ministeriu d'Educación, Cultura y Deporte. «Base de datos de bienes inmuebles». Consultáu'l 6 d'abril de 2015.
  10. ↑ 10,0 10,1 Etxebarria Mironos, 2005, p. 85.
  11. ↑ 11,0 11,1 Miñano, Sebastián. Diccionariu xeográficu y estadísticu d'España y Portugal. IV. http://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/consulta/registro.cmd?id=714. Consultáu'l 13 d'agostu de 2014. 
  12. ↑ 12,0 12,1 Madoz, Pascual. Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar. IX. http://www.bibliotecavirtualdeandalucia.es/catalogo/consulta/rexistro.cmd?id=6353. Consultáu'l 13 d'agostu de 2014. 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Conceyu de Itero de la Vega. «Fiestes». Consultáu'l 31 de marzu de 2015.
  14. ↑ Gordaliza y Canal Sánchez-Pagin, 1993, p. 133.
  15. ↑ Gordaliza y Canal Sánchez-Pagin, 1993, p. 215.
  16. ↑ BOCYL. «B.O.C. y L. - Nᵘ 234/1994, 5 d'avientu de 1994». Consultáu'l 12 de marzu de 2015.
  17. ↑ Institutu Xeográficu Nacional d'España. «MTN25 y MTN50». Archiváu dende l'orixinal, el 16 de marzu de 2015. Consultáu'l 25 de payares de 2013.
  18. ↑ Direición Xeneral del Institutu Xeográficu Nacional. «Vértices xeodésicos». Archiváu dende l'orixinal, el 17 de marzu de 2015. Consultáu'l 19 de marzu de 2015.
  19. ↑ Confederación Hidrográfica del Duero. «Carauterístiques xenerales». Consultáu'l 19 de marzu de 2015.
  20. ↑ Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente. «Visor SigPac». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-09-10. Consultáu'l 19 de marzu de 2015.
  21. ↑ Confederación Hidrográfica del Duero. «Rede d'estaciones d'aforu». Consultáu'l 19 de marzu de 2015.
  22. ↑ Confederación Hidrográfica del Duero. «Canal de Pisuerga». Consultáu'l 19 de marzu de 2015.
  23. ↑ 23,0 23,1 AEMET. «Atles climáticu ibéricu». Archiváu dende l'orixinal, el 22 d'avientu de 2015. Consultáu'l 18 de xineru de 2013.
  24. ↑ Critchfield, H.J.. University of Idaho (ed.): «Criteria for classification of major climatic types in modified Köppen system» (inglés). Xeneral Climatology. Prentice Hall. Archiváu dende l'orixinal, el 30 de setiembre de 2009. Consultáu'l 18 de xineru de 2013.
  25. ↑ «Estaciones meteorolóxiques - Castrojeriz (temperatures y precipitaciones)». Consultáu'l 22 de xunu de 2014.
  26. ↑ González, Julio (1990). Historia de Palencia. I. Palencia.  páxs. 155-158. ISBN 8450097428. 
  27. ↑ Salcedo, 1992, p. 501.
  28. ↑ Salcedo, 1992, p. 508.
  29. ↑ Salcedo, 1992, p. 514-515.
  30. ↑ Salcedo, 1992, p. 523.
  31. ↑ Salcedo, 1992, p. 543.
  32. ↑ Salcedo, 1992, p. 556.
  33. ↑ Salcedo, 1992, p. 562.
  34. ↑ Salcedo, 1992, p. 572-573.
  35. ↑ Salcedo, 1992, p. 574.
  36. ↑ Salcedo, 1992, p. 576.
  37. ↑ Salcedo, 1992, p. 577.
  38. ↑ Salcedo, 1992, p. 578.
  39. ↑ Institutu Nacional d'Estadística, España. «Padrón. Población por conceyos. Itero de la Vega». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-26. Consultáu'l 17 de febreru de 2015.
  40. ↑ Institutu Nacional d'Estadística, España. «Estadística del Padrón a 1 de xineru de 2013. Datos por conceyos. Población por sexu, conceyos y edá (grupos quinquenales). Itero de la Vega». Consultáu'l 13 d'agostu de 2014.
  41. ↑ Institutu Nacional d'Estadística, España. «vega&btnBuscarDenom=Consultar+selecci%F3n Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842. Itero de la Vega». Consultáu'l 13 d'agostu de 2014.
  42. ↑ Xefatura del Estáu. BOE nᵘ 147/1985 (España) (ed.): «Ley Orgánica 5/1985, de 19 de xunu, del Réxime Eleutoral Xeneral. Art. 169.» (1985). Consultáu'l 12 de marzu de 2015.
  43. ↑ Xefatura del Estáu. BOE nᵘ 25/2011 (España) (ed.): «Modificación de la Llei Orgánica 5/1985, de 19 de xunu, del Réxime Eleutoral Xeneral.» (2011). Consultáu'l 12 de marzu de 2015.
  44. ↑ 44,0 44,1 Ministeriu del Interior d'España (ed.): «Resultaos eleutorales». Consultáu'l 12 de marzu de 2015.
  45. ↑ 45,0 45,1 45,2 45,3 Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes CE
  46. ↑ Sistema d'Información Estadística. Xunta de Castiella y Lleón (ed.): «Númberu de trabayadores y númberu d'establecimiento». Consultáu'l 17 de marzu de 2015.
  47. ↑ Sistema d'Información Estadística. Xunta de Castiella y Lleón (ed.): «Infraestructura turística». Consultáu'l 17 de marzu de 2015.
  48. ↑ SEPE (ed.): «Estadístiques por conceyos (paru rexistráu y contratos)». Consultáu'l 17 de marzu de 2015.
  49. ↑ Xunta de Castiella y Lleón. «Direutoriu de centros». Consultáu'l 13 d'agostu de 2014.
  50. ↑ Xunta de Castiella y Lleón. «IES Odra-Pisuerga». Consultáu'l 13 d'agostu de 2014.
  51. ↑ Sacyl. «Portal de Sacyl. Buscador de recursos sanitarios». Archiváu dende l'orixinal, el 2014-07-19. Consultáu'l 15 d'agostu de 2014.
  52. ↑ Colexu Oficial de Farmacéuticos de Palencia. «Farmacies». Consultáu'l 15 d'agostu de 2014.
  53. ↑ Diputación Provincial de Palencia. «Información de CEAS». Consultáu'l 15 d'agostu de 2014.
  54. ↑ Grupu Itevelesa (ed.): «Delegaciones en Palencia». Consultáu'l 25 d'agostu de 2014.
  55. ↑ Michelin (ed.): «Via Michelin». Consultáu'l 25 d'agostu de 2014.
  56. ↑ Renfe (ed.): «Media Distancia - Castiella y Lleón». Consultáu'l 25 d'agostu de 2014.
  57. ↑ Joaquín Gómez y Fíos (ed.): «Melgar-Astudillo-Palencia». Consultáu'l 25 d'agostu de 2014.
  58. ↑ 58,0 58,1 Conceyu de Itero de la Vega. «Lugar d'interés». Consultáu'l 12 de marzu de 2015.
  59. ↑ 59,0 59,1 Martínez Díez y Francia Lorenzo, 2004, p. 36.
  60. ↑ Fundación Santa María la Real. «Románicu Dixital. Itero de la Vega». Consultáu'l 26 d'agostu de 2014.
  61. ↑ 61,0 61,1 Martínez Díez y Francia Lorenzo, 2004, p. 35.
  62. ↑ 62,0 62,1 Martínez Díez y Francia Lorenzo, 2004, p. 37.
  63. ↑ Zaharaoui y Gallardo axudíquense la cuarta Milla de Itero de la Vega. Diariu Palentín. 29 de xunetu de 2013. http://www.diariopalentino.es/noticia/Z830111C0-EB7F-88EE-488Y5CE1BFD22B74/20130729/zaharaoui/gayardu/axudiquen/cuarta/milla/itero/vega. Consultáu'l 6 d'abril de 2015. 
  64. ↑ El "Tachurock" de Itero de la Vega axunta anguaño a una docena de grupos musicales. Diariu Palentín. 11 d'agostu de 2012. http://www.diariopalentino.es/noticia/ZAEA9D5B8-F5C3-8HALA0-7529C35905358B29/20120811/tachurock/itero/vega/reune/a%C3%B1o/docena/grupo/musicales. Consultáu'l 6 d'abril de 2015. 
  65. ↑ Xunta de Castiella y Lleón. «Etapa IV: de Itero de la Vega a Frómista». Consultáu'l 14 d'agostu de 2014.
  66. ↑ Martínez Díez y Francia Lorenzo, 2004, p. 31.
  67. ↑ Martínez Díez y Francia Lorenzo, 2004, p. 33-34.
  68. ↑ Martínez Díez y Francia Lorenzo, 2004, p. 38.
  69. ↑ Consumer.es. «vega Allugue Municipal de Itero de la Vega». Consultáu'l 15 d'agostu de 2014.
  70. ↑ Consumer.es. «Allugue Llar del Pelegrín». Consultáu'l 15 d'agostu de 2014.
  71. ↑ Consumer.es. «posada-de-itero Allugue La Mochila». Consultáu'l 15 d'agostu de 2014.

Bibliografía

[editar | editar la fonte]

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Itero_de_la_Vega&oldid=4294012»