Grávalos

Grávalos
Alministración
País	España
Autonomía	La Rioxa
Subdivisión alministrativa	Rioja Baja (es)
Comarca	Comarca de Cervera (es)
Tipu d'entidá	conceyu de La Rioxa
Alcalde de Grávalos (es)	José Jorge Abad Saez
Nome oficial	Grávalos (es)[1]
Códigu postal	26587
Xeografía
Coordenaes	42°06′29″N 2°00′03″W / 42.108055555556°N 2.0008333333333°O / 42.108055555556; -2.0008333333333
Grávalos Grávalos (España)
Superficie	31 km²
Altitú	750 m
Llenda con	Alfaro, Cervera del Río Alhama, Igea, Cornago, Villarroya, Quel y Autol
Demografía
Población	170 hab. (2023) - 100 homes (2019) - 85 muyeres (2019)
Porcentaxe	100% de Comarca de Cervera (es)
Densidá	5,48 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
gravalos.org

Grávalos ye un conceyu de la Comunidá Autónoma de La Rioxa (España). Pertenez a la contorna de Cervera del Río Alhama y alcuéntrase nel estremu nororiental de la Sierra de Cameros, nuna depresión ente la Sierra d'Irga y la de Peñalosa. Falta de Logroño (capital de la Comunidá Autónoma) 72 quilómetros.

Rellatos tradicionales falen de Grávalos como un conxuntu de cabañes de pastores pertenecientes a la xurisdicción de Arnedo.

Foi villa romana tal como lo demuestra'l conxuntu funerariu topáu pol sacerdote jesuíta y arqueólogu D. Francisco Esguilada nel términu denomináu "La Torre", a escasos dos quilómetros de la llocalidá. Esta zona d'enterramientos fai pensar nuna villa o castru na redoma, amás de ser un asentamientu pol que podría trescurrir la Vía Romana que, partiendo de Contrevia Leukade (Inestrillas) xunir a la de Numantia (Numancia) y Calagurris (Calahorra).

Mientres la Edá Media dependió d'Arnedo hasta l'añu 1669, magar que siguió perteneciendo a dicha circunscripción eclesiástica hasta 1811.

Anguaño forma parte de la Contorna de Cervera del Río Alhama.

A 1 de xineru de 2010 la población del conceyu xubía a 237 habitantes, 127 homes y 110 muyeres.^[2] Mientres el sieglu XIX Grávalos foi un conceyu bien espolleto debíu a la puxanza del so Balneariu, anque esistía dende a lo menos el sieglu XVII ya inclusive hai datos anteriores referíos a diches agües termales. Esti Balneariu vio mientres la segunda metá del sieglu XIX la so mayor rellumanza, lo que tamién reportó nuna puxanza de la población y la economía del conceyu.^[3] Col zarru d'este mientres los años 20 del sieglu XX, empezó'l cayente de Grávalos. Al cerrase'l Balneariu toles families que trabayaben nél acabaron emigrando del conceyu, esto sumáu a la gran emigración a América de munches families en busca d'un meyor futuru fora de los llabores agrarios, xeneró un cayente nel conceyu del que nun supo sobreponese hasta los nuesos díes.

Esto quier dicir que'l gran éxodu rural de los años 70 en toa España, en Grávalos sumar a un éxodu yá crónicu nel conceyu. Esto provocó que'l conceyu tenga una población bien avieyada y nun enclín descendente.

La reapertura del Balneariu nel 2017 dio esperances al pueblu por que pueda camudar esta dinámica y empiécense a instalar nel conceyu población nueva.^[4]

Gráfica d'evolución demográfica de Grávalos ente 1857 y 2010

Población de derechu (1857-1897) según los censos de población del INE del sieglu XIX.      Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.      Población según el padrón municipal de 2010 del INE.

• Ilesia parroquial de Santa María de l'Antigua, del sieglu XVI, construyida en mampostería y sillería. Consta de tres naves de distintu altor, triple cabecera y torre de lladriyu de dos cuerpos.
• Llábana romana nes portalaes del so Conceyu.

• Ermita del Humilladero, xunto al frontón. Ye barroca y ta restaurada.

• Ruines del Monesteriu de Santa María, del sieglu XII.
• Balneariu: nel sieglu XVI afayóse un manantial natural de propiedaes mineru-melecinales del tipu sulfuru-cálciques. En 1839 el Conceyu decidió construyir un balneariu p'aprovechar estes agües na salida direición a Fitero. En permaneciendo zarráu mientres más de tres décades, el Balneariu de Grávalos, reconstruyíu y ampliáu sobre la estructura del anterior edificiu pol Conceyu y el Gobiernu de La Rioxa, va ser reinaugurado a finales de la primavera de 2011.

La economía d'esti conceyu rioxanu básase principalmente na agricultura, la ganadería y el turismu.

• 8 de setiembre, Nacencia de la Virxe Santa María de l'Antigua.
• En Navidá, la Cofradería y los Hermanos del Neñu celebra les sos fiestes con 8 díes de gaita y tamboril.
• El día d'Añu Nuevu, el mayordomu de la Cofradería bailla na plaza una danza de felicitación d'añu, Los Brindes, primero pa los cofrades, más tarde pa la corporación municipal y depués pa les persones que la deseyen. Ye costume responder a esta danza con un aguilandu. Pela tarde d'esi mesmu día celébrase "La Puya de los Roscos".
• Fiestes d'abril n'honor de la Virxe del Humilladero.
• Fiestes de la Mocedá, primer fin de selmana d'agostu. Sicasí estes fiestes yá nun se realicen pola falta de presupuestu tantu nel conceyu como de los mozos del pueblu que nun pueden desembolsar tou lo necesario pa la celebración de diches fiestes.
• Un domingu de xunu celebra la Marcha senderista "Paisaxes de Grávalos", entamada pol conceyu y patrocinada por Fundación Caxa Rioja. Realízase un trayeutu circular qu'escurre por distintos llugares de les estribaciones del monte Irga, y remata con una comida popular de los asistentes. En 2011 celebróse la IV edición el 3 de xunetu.

• Conceyos de La Rioxa
• Llocalidaes d'entidá menor de La Rioxa
• La Rioxa (España)