Esteban I d'Hungría
Esteban I d'Hungría | |||
---|---|---|---|
1000 - 1038 ← ensin valor - Pedro Orseolo de Hungría (es) → | |||
Vida | |||
Nacimientu | Estrigonia (es) , circa 975[1] | ||
Nacionalidá | Hungría | ||
Muerte | Szentkirály (Esztergom) (es) , 15 d'agostu de 1038[2] (62/63 años) | ||
Sepultura |
basílica de Székesfehérvár (es) Székesfehérvár | ||
Familia | |||
Padre | Géza de Hungría | ||
Madre | Sarolta | ||
Casáu con | Gisela de Baviera (es) (996 (Gregorianu) – )[3] | ||
Fíos/es |
| ||
Hermanos/es |
Gizella of Hungary (en) Tuta of Ratisbona (en) Judith van Hongarije (es) Hungarian wife of Gavril Radomir (en) | ||
Pueblu | Casa de Árpad (es) | ||
Oficiu | monarca | ||
Santoral | |||
20 d'agostu y 16 d'agostu | |||
Creencies | |||
Relixón | cristianismu | ||
Esteban I (en llatín, Stephanus I; n'húngaru, I. István; n'eslovacu, Štefan I), conocíu como «el Santu»[5] o «el Grande»[lower-alpha 1] (Esztergom, c. 975-ib. o Székesfehérvár, 15 d'agostu de 1038), foi'l postreru gran príncipe de los húngaros (997-1000/1001) y el primer rei d'Hungría (1000/1001-1038). L'añu de la so nacencia ye inciertu, pero los historiadores suxeren que nació non dempués de 975 n'Esztergom. El so nome orixinal yera Vajk, d'orixe paganu. La so fecha de bautismu tamién ye desconocida. Yera'l fíu únicu del gran príncipe Géza y de Sarolta, princesa descendiente de una distinguida familia de gyulas.[lower-alpha 2] Anque los sos padres bautizáronlu antes de la nacencia, Esteban foi'l primer miembru de la dinastía Árpad en prauticar devotamente el cristianismu. Casóse con Gisela de Baviera, orixinaria de la dinastía imperial otoniana.
Dempués d'asoceder al so padre en 997, Esteban apostó'l tronu col so pariente Cupan, quien yera sofitáu por un gran númberu de guerreros paganos. Cola ayuda de caballeros estranxeros como Vencelino, los hermanos Hont y Pázmány y tropes maxares, Esteban ganó a Cupan. Foi coronáu'l 25 d'avientu de 1000 o'l 1 de xineru de 1001 con una corona unviada pol papa Silvestre II. Nuna serie de guerres contra tribus y caciques semiindependientes —ente ellos, los maxares negros y el so tíu Gyula III «el Mozu»— unificó la cuenca cárpata. Protexó la independencia del so reinu al forzar la salida de les tropes invasores del emperador Conrado II en 1030.
Esteban estableció un arzobispáu, seis obispaos y tres monasterios benedictinos, y de esta mena la Ilesia católica n'Hungría pudo desenvolvese independientemente de los arzobispos del Sacru Imperiu. Afaló l'espardimientu del cristianismu con castigos severos si inoraben los «vezos cristianos». El so sistema d'alministración llocal basose'n condaos entamaos alredor de fortaleces y alministraos por funcionarios reales. Por cuenta de la relativa paz mientres el so reináu, Hungría convirtióse nuna ruta preferida pa pelegrinos y comerciantes que viaxaben ente Europa Occidental y Tierra Santa o Constantinopla.
Sobrevivió a tolos sos fíos. Morrió'l 15 d'agostu de 1038 y foi enterráu nuna basílica construyida en Székesfehérvár y dedicada a la Virxe María. La so muerte causó guerres civiles que duraron décades. En 1083 foi canonizáu pol papa Gregorio VII, xunto col so fíu —Emerico— y l'obispu Gerardo de Csanád. Esteban ye un santu popular n'Hungría y los territorios vecinos y la so fiesta (celebrada'l 20 d'agostu) tamién ye un día festivu que conmemora la fundación del Estáu húngaru.
Primeros años (c. 975-997)
[editar | editar la fonte]La fecha de nacencia ye incierta porque nun s'atopa rexistrada en documentos contemporáneos.[6] Les cróniques húngares y polaques escrites sieglos más tarde apurren trés años distintos: 967, 969 y 975.[7] El testimoniu unánime de trés haxografíes de finales del sieglu|XI||s}} o principios del sieglu|XII||s}} y otres fontes húngares afirmen qu'Esteban «entá yera adolescente» en 997[8] y acoten la fiabilidá de la última fecha (975).[6][7][9] La Lleenda menor del rei Esteban[10] (Legenda minor S. Stephani regis) indica qu'Esteban nació en Esztergom,[6][7][11] lo qu'implica que la nacencia asocedió dempués de 972 porque'l so padre Géza, gran príncipe de los húngaros, escoyera esa llocalidá como residencia real en dichu añu.[6] Géza obligó a los sos súbditos a convertise al cristianismu, pero nunca dexó d'adorar dioses paganos.[12][13] Tanto la Lleenda mayor del rei Esteban[10] (Legenda maior) como la crónica cuasi contemporánea de Tietmaro de Merseburgo describieron a Géza como un monarca cruel y despótico que consolidó despiadadamente la so autoridá sobre los líderes rebalbos húngaros.[13][14]
Les cróniques húngares coinciden en que la so madre yera Sarolta, fía de Gyula II, un caudiellu húngaru[lower-alpha 2] con xurisdicción sobre Transilvania o una rexón amplia na confluencia de los ríos Tisza y Maros (Mureș).[17][18] Munchos historiadores —como Pál Engel y Gyula Kristó— proponen que la vida de Gyula II ye idéntica a un tal «Gylas», quien foi bautizáu en Constantinopla alredor de 952 y «permaneció fiel al cristianismu»,[19] según el cronista bizantín Juan Escilitzes.[20][21] Sicasí, esta identificación nun ye aceptada pol restu d'investigadores; por casu, György Györffy afirmó que Gylas nun yera'l padre de Sarolta, sinón el so hermanu menor.[17] A diferencia de les fontes húngares, la Crónica húngaru-polaca (Chronicon Hungarico-Polonicum) y otros manuscritos polacos posteriores indiquen que la madre de Taben yera Adelaida (Adelajda o Adelhaid), una hermana pocu conocida del duque Miecislao I de Polonia, pero la fiabilidá d'esti documentu nun ye aceptada por historiadores modernos.[22]
El nome de nacencia yera Vajk,[11][23] que provién de la voz túrquica baj que significa «héroe», «maestru», «príncipe» o «ricu».[7][24] L'arqueólogu Gyula László especuló qu'esta ye una prueba de qu'Esteban tenía ascendencia turca (en llugar de maxar, orixinariu de les tribus ugrofineses) y que probablemente falaba la so llingua.[lower-alpha 3] La Lleenda mayor del rei Esteban narra que foi bautizáu pol obispu Adalberto de Praga,[24] quien permaneció na corte de Géza delles vegaes ente 983 y 994.[27][28] Sicasí, la Lleenda de san Adalberto —cuasi contemporánea y escrita por Bruno de Querfurt— nun menta'l bautizu.[24][27][28] Igualmente, la fecha del bautismu ye desconocida: Györffy sostién qu'Esteban foi bautizáu pocu dempués de la nacencia,[24] ente que Kristó asegura de que recibió'l bautismu xustu antes de la muerte del so padre en 997.[28]
L'haxografía oficial d'Esteban —escrita pol obispu Arduino (Hartvik) y aprobada pol papa Inocencio III— narra que na so infancia «foi instruyíu satisfactoriamente na conocencia del arte gramatical».[29][7] Esto implica qu'estudió llatín, pero esiste ciertu escepticismu per parte de Kristó porque pocos reis d'esta dómina fueron capaces d'escribir.[7] Les otres dos haxografíes del sieglu|XI||s}} nun falen sobre dalgún estudiu de la gramática y solo indiquen que «foi criáu con una educación apropiada pa un pequeñu príncipe».[7] Kristó menta qu'eso postreru solo refierse al entrenamientu físicu, como la participación en caceríes y aiciones militares.[7] Según la Crónica allumada (Chronicon Pictum), unu de los sos tutores foi'l conde Deodatus», proveniente d'Italia y qu'años más tarde fundó un monesteriu en Tata.[30]
Acordies coles lleendes escrites sobre Esteban, el gran príncipe Géza convocó a una asamblea de los xefes y guerreros maxares cuando'l mozu «avanzó a la primer etapa de l'adolescencia»[29] o la edá de 14 o 15.[31][32] Géza nomó a Esteban como'l so socesor y los presentes xuraron llealtá al herederu.[32] Györffy tamién afirma, ensin identificar fontes, que Géza designó al so fíu pa gobernar el «ducáu de Nyitra» nesa mesma dómina.[24] Los historiadores eslovacos —ente ellos Ján Steinhübel y Ján Lukačka— coinciden cola opinión de Györffy y especulen qu'Esteban alministró Nyitra (agora Nitra) dende l'añu 995, aproximao.[33][34]
Géza iguó'l matrimoniu del so fíu con Gisela —fía d'Enrique II, duque de Baviera— n'o dempués de 995.[11][35] Esta alianza estableció'l primer venceyu familiar ente un gobernante húngaru y una casa gobernante d'Europa Occidental,[36] yá que Gisela taba rellacionada estrechamente cola dinastía imperial otoniana.[28] Según la tradición oral caltenida na abadía de Scheyern en Baviera, la ceremonia tuvo llugar nel castiellu de Scheyern y foi oficiada pol obispu Adalberto.[32] Gisela foi acompañada al so nuevu llar por caballeros bávaros. Munchos d'ellos recibieron concesiones de tierres del so home, establecer n'Hungría[37] y ayudaron a fortalecer la posición militar d'Esteban.[38] Györffy indica que'l príncipe y la so esposa «presumiblemente» establecer en Nyitra dempués del so matrimoniu.[37]
Reináu (997-1038)
[editar | editar la fonte]Gran príncipe (997-1000)
[editar | editar la fonte]Géza morrió en 997[23][39] y Esteban convocó una asamblea en Esztergom onde'l so participantes declarar gran príncipe.[40] Primeramente, solo controlaba les rexones noroccidentales de la cuenca cárpata; el restu del territoriu inda siguía sol control d'otros líderes tribales.[41] L'ascensu d'Esteban al tronu foi d'acordies col principiu de primogenitura, qu'ordena qu'un home solo podía ser asocedíu pol so fíu,[38][9] contradiciendo una antigua tradición según la cual Géza tuvo que ser asocedíu pol miembru más antiguu de la dinastía Árpad, que yera Cupan (nome llatín de Koppány) nesi momentu.[38][42][9] Cupan, quien ostentaba'l títulu de duque de Somogy, alministrara mientres munchos años les rexones de Transdanubia al sur del llagu Balatón.[36][39][43]
Cupan reclamó a la vilba de Géza, Sarolta, pa cumplir con el costume pagana del matrimoniu levirato[40][44][45] y anunció la so pretensión al tronu.[40] Anque nun ye imposible que Cupan tamién se bautizara,[40][lower-alpha 4] en 972 la mayoría de los sos partidarios yeren paganos y opositores del cristianismu practicáu por Esteban y el so séquitu predominantemente alemán.[47][9][48] Una carta de 1002 dirixida a l'abadía de Pannonhalma menta una guerra ente «los alemanes y los húngaros» al referise a los conflictos armaos ente Esteban y Cupan.[47][49] Aun así, Györffy menta que Oszlar («alanos»), Besenyő («pechenegos»), Kér y otros nomes de llugares —qu'en realidá se refieren a grupos étnicos o tribus húngares en Transdanubia alredor de supuestes fronteres del ducáu de Cupan y que s'asitiaren ellí col beneplácito el gran príncipe Géza— integraron unidaes auxiliares significatives y grupos de guerreros húngaros que llucharon nel exércitu d'Esteban.[50]
Kristó afirmó que tol conflictu ente Esteban y Cupan foi solo una disputa ente dos miembros de la dinastía Árpad, ensin consecuencies sobre otros líderes tribales húngaros.[41] Cupan y les sos tropes invadieron les rexones septentrionales de Transdanubia, tomaron delles fortaleces d'Esteban y escalaron les sos tierres.[47] Según la Crónica allumada, Esteban «se ciñó per primer vegada cola so espada»,[51] unviando a los hermanos Hont y Pázmány al mandu del so guardia personal (como líderes militares o duces)[52] yá Vencelino —caballeru alemán que llegara a Hungría nel reináu de Géza—[53] al frente del exércitu real.[47][54][55] Los Fechos de los hunos y los húngaros (Gesta Hunnorum et Hungarorum) de Simón de Kéza y la Crónica allumada rellaten que Hont y Pázmány yeren «caballeros d'orixe suabu» que s'establecieron n'Hungría[56] na dómina de Géza o nos primeros años del reináu d'Esteban.[41] Per otra parte, Lukačka y otros historiadores eslovacos aseguren que Hont y Pázmány fueron nobles «eslovacos» que se xunieren a Esteban cuando gobernaba en Nyitra.[57]
Cupan asediaba Veszprém cuando lu informaron de la llegada del exércitu d'Esteban.[50] Na batalla subsiguiente, Esteban llogró una victoria decisiva sobre los sos enemigos.[45] Cupan foi asesináu nel campu de batalla[36] (posiblemente por Vencelino)[lower-alpha 5].[41] }} y el so cuerpu foi estazáu y les sos estremidaes fueron exhibíes nes puertes de los fuertes de Esztergom, Győr, Gyulafehérvár (Alba Iulia) y Veszprém p'apavoriar a los que conspiraben contra'l monarca.[45][58][59][9]
Esteban invadió'l ducáu de Cupan y concedió grandes propiedaes a los sos propios siguidores.[39][60] Tamién ordenó que los antiguos súbditos de Cupan teníen de pagar diezmos a l'abadía de Pannonhalma, un sucesu documentáu na acta de fundación d'esi monesteriu, anque contién interpolaciones.[47][61] Esi mesmu documentu declara que nesi momentu «nun había otros obispaos y monesterios n'Hungría»;[62] pero'l cuasi contemporaneu obispu Tietmaro de Merseburgo escribió qu'Esteban «estableció obispaos nel so reinu»[63] antes de ser coronáu rei.[62] Si esti últimu informe ye válidu, les diócesis de Veszprém y Győr son les candidates más probables, según l'historiador Gábor Thoroczkay.[64]
Coronación (1000-1001)
[editar | editar la fonte]Al ordenar la exhibición d'una parte del cadabre de Cupan en Gyulafehérvár —la sede del so tíu maternu, Gyula III «el Mozu»—, Esteban impunxo la so pretensión de reinar les tierres apoderaes polos líderes húngaros[65] y tamién decidió fortalecer el so estatus internacional al adoptar el títulu de rei.[66] Sicasí, les circunstancies exactes de la so coronación y les sos consecuencies polítiques son puntu de discutiniu de los académicos.[67]
Según Tietmaro de Merseburgo, Esteban recibió la corona «col favor y la insistencia/encamientu»[63] del emperador Otón III (r. 996-1002),[68] lo qu'implica qu'Esteban aceptó la suzeranía imperial antes de la so coronación.[67] Sicasí, les lleendes d'Esteban destaquen que'l papa Silvestre II (r. 999-1003) regaló-y el so corona.[67] Kristó y otros historiadores señalen que'l papa y l'emperador yeren aliaos cercanos y que les lleendes son fiables:[69][70] Esteban «recibió la corona y la consagración»[63] del romanu pontífiz, pero non ensin el consentimientu del emperador.[9] Aproximao 75 años dempués de la coronación, el papa Gregorio VII (r. 1075-1085) —nos sos planes pa reclamar la suzeranía d'Hungría— declaró qu'Esteban ufiertara y apurriera « con devoción» esi país «a san Pedro» (esto ye, a la Santa Sede).[68][70][71] Nun testimoniu contrastante, la Lleenda mayor del rei Esteban afirma que'l monarca en realidá agasayó Hungría «a la Virxe María».[70] Los historiadores modernos —Pál Engel, Miklós Molnár, ente otros— sostienen qu'Esteban siempres repitió la so soberanía y nunca aceptó la suzeranía papal o imperial.[67][36] Como prueba, les feches de les sos cartes nun coinciden colos años de reináu d'emperadores contemporáneos, lo qu'en casu contrariu demostraría que sería vasallu d'ellos.[72] Amás, Esteban declaró nel preámbulu del so Primer llibru de lleis que gobernó'l so reinu «pola voluntá de Dios».[72][73]
La fecha exacta de la coronación ye desconocida.[69] Según la tradición húngara posterior, Esteban foi coronáu'l primer día del segundu mileniu, que puede referise al 25 d'avientu de 1000 o al 1 de xineru de 1001.[23][74][9] Los detalles de la coronación d'Esteban —documentaos na so Lleenda mayor— suxeren que la ceremonia, que posiblemente tuvo llugar en Esztergom o Székesfehérvár,[75] siguió'l ritu de de los reis alemanes;[76] esto ye, Esteban foi unxíu con aceite consagráu mientres la ceremonia.[77] La semeya del rei calteníu na so capa real de 1031— amuesa que la so corona cuntaba con un aru afatáu de piedres precioses, similar a la diadema del emperador teutón.[78]
Al igual que la so corona, Esteban consideraba l'estil con estandarte como símbolu importante de la so soberanía.[78] Por casu, les primeres monedes llevaben la inscripción LANCEA REGIS («l'estil del rei») y representen un brazu sosteniendo un estil col estandarte.[78] Según el cronista contemporaneu Adémar de Chabannes, l'emperador Otón III apurrió un estil a Géza como amuesa del so derechu a «esfrutar la posesión del so país cola máxima llibertá».[79] Esteban usó dellos títulos nes sos cartes: Ungarorum rex («rei de los húngaros»), Pannoniorum rex («rei de los panonianos») o Hungarie rex («rei d'Hungría»).[68]
Afitamientu (1001-c. 1009)
[editar | editar la fonte]Anque l'autoridá d'Esteban nun provenía de la coronación,[68] la ceremonia concedió-y llexitimidá a nivel internacional porque se autodenominaba como un monarca cristianu que gobernaba'l so reinu «pola Gracia de Dios».[80] Les lleendes menten que'l rei estableció una sede arzobispal en Esztergom pocu dempués de la so coronación.[81] Esti actu dexó que la Ilesia católica húngara independizar de los prelaos del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu.[82][83] La primer referencia a un arzobispu de Esztergom, llamáu Domingo (Domokos), caltener na acta de fundación de l'abadía de Pannonhalma de 1002.[81] Según l'historiador Gábor Thoroczkay, Esteban tamién creó la diócesis de Kalocsa en 1001.[84] Nos primeros años del so reináu, el monarca convidó a sacerdotes estranxeros a evanxelizar los sos dominios[83] y llegaron misioneros simpatizantes del difuntu Adalberto de Praga, Radla y Anastasio.[85][86] La presencia d'un arzobispu de los húngaros ensin identificar nel sínodu de Frankfurt de 1007 y la consagración d'un altar en Bamberg en 1012 pol arzobispu Anastasio demuestren que los prelaos del rei calteníen una bona rellación col cleru del Sacru Imperiu.[14]
El tresformamientu d'Hungría nun Estáu cristianu foi una de les principales esmoliciones d'Esteban mientres el so reináu.[87] Anque la conversión de los húngaros empezara na dómina del so padre, solo Esteban forzó sistemáticamente a los sos súbditos a abandonar los rituales paganos.[88] La so actividá llexislativa taba bien rellacionada coles costumes cristianes estranxeres.[89] Por casu, el so Primer llibru de lleis —redactáu nos primeros años del so reináu y consideráu'l primer testu llegal d'Hungría—[76] inclúi delles disposiciones que decreten la observancia de los díes festivos y la confesión antes de morrer.[90][91] Otres lleis protexíen los derechos de propiedá,[92] los intereses de les vilbes y los güérfanos y regulaben la situación de los siervos.[91]
Si daquién tien un corazón tan endurecíu —daqué que Dios prohibe a cualquier cristianu— que nun quier confesar les sos faltes como aconseya'l sacerdote, va xacer ensin serviciu divín nin caridá como un infiel. Si los sos parientes y vecinos nun convoquen al sacerdote —y polo tanto dexen morrer al inconfeso—, tienen de faer oraciones y ufiertar apurríes [a la ilesia], pero los sos parientes van llimpiar la so neglixencia con ayunu según el criteriu de los sacerdotes. Los que perezan de muerte repentina van ser soterraos con honores eclesiásticos; porque'l xuiciu divín ta escondíu de nós y [permanez] desconocíu.Lleis del rei Esteban I.[93]
Munchos líderes húngaros nun reconocieron la suzeranía d'Esteban inclusive dempués de la coronación.[58] El nuevu rei empezó atacando los dominios del so tíu, Gyula III «el Mozu», que'l so reinu «yera más ampliu y ricu»,[94] según la Crónica allumada.[95] Asina, invadió Transilvania y prindó a Gyula y la so familia ente 1002[96][97] y 1003.[23][95][48] Los Añales de Hildesheim (escritos na mesma dómina)[97] añaden que, dempués de la conquista, Esteban convirtió'l país del so tíu «a la fe cristiana pola fuercia».[95] Arriendes d'ello, los historiadores daten la creación de la diócesis de Transilvania nesti periodu.[97][84] Kristó, Györffy y otros historiadores húngaros planteguen que la vida de Gyula ye similar a un home llamáu Prokui —quien tamién yera tíu d'Esteban, según Tietmaro de Merseburgo—[98] y, por tanto, posiblemente Gyula escapó dempués del cautiverio y buscó abellugu nos dominios del duque de Polonia, Boleslao I «el Bravo» (r. 992-1025).[95]
El territoriu [del duque Boleslao I] incluyía un ciertu burgu [aldega], asitiáu cerca de la frontera colos húngaros. El so guardián yera'l señor Prokui, un tíu del rei húngaru. Tanto nel pasáu como más apocayá, Prokui fuera espulsáu de les sos tierres pol rei, la so esposa foi tomada cautiva. Cuando nun pudo lliberar, el so sobrín iguó la so lliberación incondicional, anque él yera enemigu de Prokui. Nunca oyí falar de daquién qu'amosó tal moderación escontra un enemigu derrotáu. Por cuenta de esto, Dios concediólu repetidamente la victoria, non solo nel burgu mentáu enriba, sinón n'otros tamién.Chronicon de Tietmaro de Merseburgo.[99]
Alredor de cien años más tarde, el cronista «Galu Anónimu» tamién mentó los conflictos armaos ente Esteban y Boleslao y documentó qu'esi postreru «ganó a los húngaros na batalla y apoderó de toles sos tierres hasta'l Danubiu».[33][100][101] Györffy indica que l'informe del cronista referir a la ocupación polaca del valle del ríu Morava —un afluente del Danubiu— nos años 1010.[101] Per otra parte, la Crónica húngaru-polaca afirma que Boleslao ocupó grandes territorios al norte del Danubiu y al este del Morava hasta Esztergom a principios del sieglu|XI||s}}.[101][102] Según Steinhübel, esta última fonte demuestra qu'una parte significativa de les zones qu'agora formen Eslovaquia taben baxu dominiu polacu ente 1002 y 1030.[102] N'oposición a la hipótesis del historiador eslovacu, Györffy menta qu'esa crónica tardida «na qu'un fechu absurdu asocede a otru» contradiz cualquier acontecimientu documentáu n'otres fontes del sieglu|XI||s}}.[103]
La Crónica allumada narra qu'Esteban «dirixó al so exércitu contra Kean, duque de los búlgaros y eslavos, que les sos tierres tán fuertemente fortificaes pol so allugamientu natural»[104] dempués de la ocupación del país de Gyula.[105] Según dellos historiadores —Zoltán Lenkey, Gábor Thoroczkay, ente otros—, Kean yera'l xefe d'un pequeñu Estáu asitiáu nos territorios meridionales de Transilvania y en 1003 aproximao Esteban ocupó'l so país.[105][84] Györffy y otros historiadores indiquen que la crónica caltuvo la memoria de campaña d'Esteban contra Bulgaria a la fin de los años 1010.[106]
Coles mesmes, la identidá de los «maxares negros» —mentaos por Bruno de Querfurt[107] y Adémar de Chabannes como parte de los oponentes de les polítiques proselitistes d'Esteban— ye incierta.[108] Györffy alcuentra los sos dominios al este del ríu Tisza,[109] pero Thoroczkay indica qu'ellos vivieron nes zones meridionales de Transdanubia.[84] La crónica de Bruno de Querfurt sobre la conversión forzosa de los maxares negros demuestra qu'Esteban conquistó les sos tierres alredor de 1009, antes de la llegada a Hungría de «la primer misión de san Pedro»[110] —el cardenal Azo, nuevu legáu apostólicu—.[111] Esti postreru asistió a una xunta en Győr onde se sancionó la cédula real que determinaba les fronteres del obispáu apocayá establecíu en Pécs el 23 d'agostu de 1009.[110]
La diócesis d'Eger tamién s'estableció nesi añu.[110][112] Según Thoroczkay, «ye bien probable» que la creación del obispáu tuviera rellacionada cola conversión de los kabar —grupu étnicu d'orixe jazar—[113] y el so líder.[114] Pocu dempués d'esti sucesu, el xefe de los kabar —Samuel Aba o'l so padre—[115] casóse con una hermana menor (ensin nome documentáu) del rei.[114][116] El clan Aba yera'l más poderosu de les families maxares que se xunieron a Esteban y sofitar nos sos esfuercios por establecer una monarquía cristiana.[117] Los manuscritos del «notariu del rei Bela», Simón de Kéza y cronistes húngaros de Bár-Kalán, Csák y otres families nobles del sieglu|XIII||s}} descendientes de líderes tribales húngaros indiquen que distintes families maxares tamién tuvieron arreyaes nel procesu.[117]
Esteban estableció un sistema alministrativu basáu nes carauterístiques territoriales[95] cola creación de condaos.[118][48] Cada unu d'esos yera dirixíu por un funcionariu real conocíu como conde (ispán) y la so unidá alministrativa entamábase alredor d'una fortaleza real.[118][76] Nesa dómina, la mayoría de les fortificaciones yeren terremplénes,[119] pero los castiellos en Esztergom, Székesfehérvár y Veszprém yeren construcciones en piedra.[120] Los fuertes que sirvíen como sedes alministratives del condáu tamién se convirtieron nel nucleu de la organización eclesiástica.[119] Los asentamientos que se desenvolvieron al so alredor y los mercaos que celebraben cada domingu yeren importantes centros económicos locales.[119] Dos tercios de cada condáu pertenecíen en manes de los sos antiguos propietarios (especialmente la nobleza) y el restu a nome'l rei.[76]
Conflictos con Polonia y Bulgaria (c. 1009-1018)
[editar | editar la fonte]Enrique II —hermanu mayor de Gisela y cuñáu d'Esteban— convertir en rei d'Alemaña en 1002 y emperador en 1013.[72] La rellación amistosa ente Enrique II y Esteban dexó que les zones fronterices occidentales d'Hungría esperimentaren un periodu de paz nes primeres décades del sieglu|XI||s}}.[72][121] Cuando Bruno de Augsburgu —inconforme cola eleición del so hermanu Enrique— buscó abellugu n'Hungría en 1004,[122] Esteban pudo caltener la paz con Alemaña y convenció a los sos cuñaos qu'axustaren un alcuerdu.[72][123] Aproximao en 1009, apurrió a la so hermana menor en matrimoniu al dogo de Venecia Ottone Orseolo (r. 1008-1026), un aliáu cercanu del emperador bizantín Basilio II (r. 976-1025), lo que suxer que la rellación d'Hungría col Imperiu bizantín tamién yera pacífica.[124] Per otra parte, l'alianza ente Hungría y el Sacru Imperiu provocó una guerra con Polonia que duró dende c. 1014[125] hasta 1018.[126] Los polacos invadieron los puestos avanzaos húngaros a lo llargo del ríu Morava.[127] Györffy y Kristó menten que nesti periodu tamién asocedió una incursión pechenega en Transilvania —que'l so rexistru caltener nes lleendes d'Esteban—, por cuenta de que los pechenegos yeren aliaos del cuñáu del duque polacu, el gran príncipe Sviatopolk I de Kiev (r. 1015-1019).[125][128]
Les hostilidaes ente Polonia y el Sacru Imperiu terminaron cola Paz de Bautzen el 30 de xineru de 1018.[128] Meses dempués, 500 caballeros húngaros acompañaron al duque Boleslao a Kiev, lo qu'indica qu'Hungría posiblemente foi incluyida nel tratáu de paz.[128] L'historiador Ferenc Makk afirmó que la Paz de Bautzen obligó a Boleslao a apurrir los territorios qu'ocupara nel valle de Morava a Esteban.[127] Según los documentos de Leodovino (Leodvin), primer obispu conocíu de Bihar (r. c. 1050-c. 1060), Esteban aliar colos bizantinos y encabezó una espedición militar contra los «bárbaros» na península balcánica.[129] Les tropes bizantín y húngaru ocuparon «Cesarios», que Györffy identifica como l'actual ciudá macedonia d'Ohrid.[130] L'informe de Leodovino suxer qu'Esteban se xunió a los bizantinos a la fin de la guerra de conquista de Bulgaria en 1018.[131] Sicasí, la fecha exacta de la so espedición ye incierta.[130] Györffy sostién que, solo nel últimu añu d'esa guerra, Esteban dirixó les sos tropes contra los búlgaros.[130]
Polítiques internes (1018-1024)
[editar | editar la fonte]L'obispu Leodovino testificó que'l rei furtió les reliquies de dellos santos en «Cesarios» mientres la so campaña nos Balcanes, ente ellos Jorge de Capadocia y Nicolás de Mira.[131] Donar a una nueva basílica de tres naves dedicada a la Virxe María[132] en Székesfehérvár,[133] onde tamién estableció un cabildru catedraliciu y la nueva capital del país.[134] La so decisión tuvo influyida pola apertura, en 1018 o 1019, d'una nueva ruta de pelegrinación qu'evitaba Esztergom, l'anterior capital.[48] La nueva ruta conectó Europa Occidental y la Tierra Santa al traviés d'Hungría.[135][136] Con frecuencia, el monarca axuntar colos pelegrinos y esto contribuyó al espardimientu de la so fama en toa Europa.[137] Por casu, l'abá Odilón de Cluny escribió nuna carta a Esteban que «los que tornaron del santuariu del nuesu Señor» atestiguaron la so «pasión» pol honor de la nuesa relixón divina».[138] El rei tamién creó cuatro allugues pa pelegrinos en Constantinopla, Xerusalén, Rávena y Roma.[139]
[Cuasi] tolos [pelegrinos provenientes] d'Italia y Galia que deseyaben dir al Sepulcru del Señor en Xerusalén abandonaron la ruta habitual, que yera per mar y fixeron el so camín al traviés del país del rei Esteban. Fixo'l camín seguru pa toos, recibió como hermanos tou aquel que vio y dio-yos grandes obsequios. Esta[s] acci[ones] permiti[eron] que munches persones, nobles y plebeyos, fueren a Xerusalén.Los cinco llibros d'hestories de Rodolfo «el Calvo».[140]
Amás de los pelegrinos, los comerciantes utilizaron la nueva ruta al traviés d'Hungría cuando se viaxaben ente Constantinopla y Europa Occidental.[135] Les lleendes d'Esteban falen sobre 60 pechenegos con importantes mercancíes que viaxaron a Hungría, pero fueron atacaos por guardias fronterizos húngaros.[141] El rei ordenó executar a esos soldaos pa demostrar la so «determinación por caltener la paz interna».[141] L'acuñamientu regular de monedes empezó n'Hungría nos años 1020.[142] Los dinares de plata cola efixe del monarca[135] y les inscripciones STEPHANUS REX («rey Esteban») y REGIA CIVITAS («ciudá real») yeren populares na Europa contemporánea, como lo demuestren les copies falsificadas desenterraes en Suecia.[142]
El rei convenció a dellos pelegrinos y comerciantes a establecese n'Hungría.[135][138] Gerardo —un monxu benedictín que llegó dende la República de Venecia ente 1020 y 1026— tenía pensáu siguir el so viaxe a Tierra Santa, pero decidió quedase nel país dempués del so alcuentru con Esteban.[137] Nesa dómina, el monarca tamién ordenó la construcción d'una serie de monesterios benedictinos,[143] ente ellos les abadíes de Pécsvárad, Zalavár y Bakonybél.[144]
L'haxografía Pasión de san Gerardo (Legenda maior S. Gerardi) menta un enfrentamientu ente Esteban y Ahtum (Ajtony), un voivoda na rexón del ríu Maros.[145] Munchos historiadores daten l'eventu a finales de los años 1020, anque Györffy y otros eruditos envaloren qu'asocedió una década antes.[101][145] El conflictu surdió cuando Ahtum —quien «llograra'l so poder polos griegos», según la Pasión de san Gerardo— ordenó un impuestu al comerciu de sal escontra'l so llau del ríu.[146] El rei unvió un gran exércitu encabezáu por Csanád contra Ahtum, quien foi asesináu na batalla.[147][48] Los sos dominios tresformar nun condáu húngaru y el rei creó un nuevu obispáu en Csanád (Cenái), l'antigua capital de Ahtum que foi renombrada n'honor al comandante del exércitu vencedor.[147] Según los Añales de Presburgo (Annales Posonienses), el venecianu Gerardo foi consagráu como'l primer obispu de la nueva diócesis en 1030.[148]
Conflictos col Sacru Imperiu Romanu Gernánico (1024-1031)
[editar | editar la fonte]L'emperador Enrique II morrió'l 13 de xunetu de 1024[149] y foi asocedíu por un pariente alloñáu,[150] Conrado II (r. 1024-1039), quien adoptó una política esterior ofensiva.[151] En 1026, Conrado II espulsó de Venecia al dogo Otto Orseolo —home de la hermana d'Esteban—[137][151] y persuadió a los bávaros a proclamar al so fíu, Enrique, como duque d'esos dominios en 1027, anque'l fíu d'Esteban, Emerico, tenía derechos dinásticos sobre'l ducáu de Baviera per parte de la so madre.[150] Conrado II entamó una alianza matrimonial col Imperiu bizantín y unvió unu de los sos conseyeros, l'obispu Werner d'Estrasburgu, a Constantinopla.[132][152] Na seronda de 1027, l'obispu asonsañó viaxar como un pelegrín común, pero Esteban —quien fuera informáu de los sos propósitos— prohibió la so entrada al país.[132][152] El biógrafu de Conrado II, Wipo de Borgoña, escribió que los bávaros afalaron escaramuzas a lo llargo de les fronteres comunes d'Hungría y el Sacru Imperiu en 1029, lo que provocó un rápidu deterioru de les rellaciones ente dambos países.[153][154]
Conrado II comandó personalmente los sos exércitos escontra Hungría en xunu de 1030 y escaló les tierres al oeste del ríu Rába.[153][155] Sicasí, según los Añales de Niederalteich, tornó a Alemaña de resultes de la táctica de tierra esfarrapada emplegada polos húngaros[156][157] y «ensin tropes y ensin cumplir [colos sos oxetivos], porque l'exércitu viose amenaciáu pola fame y foi prindáu polos húngaros en Viena».[155] Les hostilidaes cesaron dempués de que Conrado II dexara les tierres ente los ríos Lajta y Fischa a Hungría nel branu de 1031.[158]
Coles mesmes, surdieron disensiones ente la nación panoniana [Hungría] y los bávaros, por culpa de los bávaros[,] y, como resultancia, el rei [Esteban] d'Hungría fixo munches incursiones y asaltos nel reinu de los nóricos [esto ye, de los bávaros]. Alteriáu por esti asuntu, l'emperador Conrado foi contra los húngaros con un gran exércitu. Pero'l rei [Esteban], que les sos fuercies yeren claramente insuficientes pa faer frente al emperador, confió solamente en tutelar del Señor, al que pidió con oraciones y ayunos proclamaos al traviés del so reinu enteru. Puesto que l'emperador nun podía entrar nun reinu tan fortificáu con ríos y montes, tornó [a Alemaña], dempués de vengar abondo la so firida con saqueos y quemes nes fronteres del reinu; y el so deséu yera —nun momentu más oportunu— completar les coses qu'empezara. Sicasí, el so fíu, el rei Enrique, inda un neñu confiáu al cuidu de Egilberto, obispu de Frisinga, [cuando] recibió un legáu del rei [Esteban] que solició la paz; y namái col conseyu de los príncipes del reinu, y ensin la conocencia del so padre, concedió'l favor de la reconciliación.Los fechos de Conrado II de Wipo de Borgoña.[159]
Últimos años (1031-1038)
[editar | editar la fonte]L'obispu Arduino —biógrafu d'Esteban— narró que'l rei, que los sos fíos morrieron na infancia, «contenía'l so dolor pola muerte [d'ellos] col consuelu de cuntar col amor del so fíu sobreviviente»,[160] Emerico.[161] Sicasí, esti príncipe cayó mancáu gravemente nun accidente de caza y morrió en 1031.[135][157] Dempués del decesu del so fíu, el rei nunca pudo «recuperar dafechu la so salú anterior»,[162] según la Crónica allumada.[161] Kristó esplica qu'esta anéudota caltenida nes lleendes d'Esteban —na que'l rei fixo vixilies y llavó los pies de probes— ta rellacionada colos sos últimos años depués de la perda del so fíu.[163]
La muerte de Emerico punxo en peligru les meyores del so padre pa establecer un Estáu cristianu n'Hungría,[164] porque s'abarruntaba que'l primu d'Esteban, el duque Basilio (Vazul) —quien amás yera'l principal pretendiente a la socesión—, inclinar escontra'l paganismu.[165][166] Según los Añales d'Altaich (Annales Altahenses), Esteban ignoró les demandes del so primu y nomó al fíu de la so hermana, el venecianu Pedro Orseolo, como'l so herederu.[167][157] La mesma fonte añade que Basilio foi prindáu y cegáu y los sos trés fíos —Levente, Andrés (András) y Bela (Béla)— fueron espulsaos del país.[167][168] Les lleendes d'Esteban falen qu'unos miembros de la corte intentaron asesinar al rei.[163] Según Kristó, estos documentos indiquen la participación activa de Basilio y menten la so sentencia de mutilación.[163] Solo fontes posteriores (como la Crónica allumada) añaden que les oreyes de Basilio fueron enllenaes con plomu fundíu.[163]
A xuiciu de dellos historiadores, les disposiciones del Segundu llibru de lleis sobre la combalechadura contra'l rei y el reinu» impliquen que'l testu foi promulgáu dempués de la intriga infructuosa de Basilio contra Esteban.[91][169] Sicasí, esti razonamientu nun foi aceptáu pol restu d'investigadores.[91] Györffy afirmó que'l llibru foi publicáu aproximao en 1009 y non dempués de 1031.[170] Coles mesmes, cuestiónase l'autenticidá del decretu sobre los diezmos: según Györffy, foi aprobáu mientres el reináu d'Esteban, pero Berend, Laszlovszky y Szakács dicen que «podría ser una adición posterior».[61][170]
Esteban morrió'l 15 d'agostu de 1038[171] y foi soterráu na basílica de Székesfehérvár.[167] El so reináu foi siguíu por un llargu periodu de guerres civiles, enfrentamientos relixosos ya invasiones estranxeres.[172][173] La inestabilidá política terminó en 1077 cuando Ladislao, nietu de Basilio, xubió al tronu.[174]
Familia
[editar | editar la fonte]Esteban casóse con Gisela de Baviera, una fía del duque Enrique «l'Amarradiegu», sobrín del emperador Otón I.[175] La suegra d'Esteban yera Gisela de Borgoña, miembru de la dinastía güelfa.[32][176] Nacida alredor de 985, Gisela yera más nuevu que'l so home y sobrevivió-y 26 años dempués de la so muerte.[32][176] Abandonó Hungría en 1045 y terminó los sos díes como abadesa de l'abadía de Niedernburg en Passau en 1065.[176]
Anque la Crónica allumada afirma qu'Esteban «nició munchos fíos»,[177][178] solu dos d'ellos —Otón y Emerico— son identificaos pol so nome.[80]
- Otón —llamáu asina pa conmemorar a Otón III— nació posiblemente antes de 1002,[80] pero morrió cuando yera neñu.[178]
- Emerico —quien recibió'l nome del so tíu maternu, l'emperador Enrique II— nació aproximao en 1007.[80] El so Lleenda escrita a principios del sieglu|XII||s}} describir como un príncipe piadosu que caltuvo'l so castidá inclusive mientres el so matrimoniu.[178] Según Györffy, la esposa de Emerico yera pariente del emperador bizantín Basilio II.[130] La so muerte prematura provocó a la serie de conflictos internos que conducieron al castigu de ceguera del duque Basilio y les guerres civiles.[135][179]
Sé obediente conmigo, fíu mio. Yes un neñu, descendiente de padres fanegueros, vives ente almaes nidies, fuisti afalagáu y educáu en tou tipu de comodidaes; nun tuvisti parte nin nos problemes de les campañes [militares] nin nos diversos ataques de los paganos nos que cuasi tola mio vida asocedieron.
Mientres sieglos aldericóse l'orixe d'Ágata —esposa d'Eduardo «el Exiliáu»— y se hipotetizó que tamién yera fía d'Esteban.[180] Dellos llibros renacentistes aseguraben que yera fía o hermana d'un emperador Enrique» (probablemente Enrique II o Enrique III), pero los historiadores consideren pocu probable que les cróniques medievales ignoraren esta información.[181] Los historiadores modernos Georgio Pray (Annales Regum Hungariae, 1764), Peter Frederik Suhm (Geschichte Dänmarks, Norwegen und Holsteins, 1777) y István Katona (Historia Critica Regum Hungariae, 1779) suxeren que yera fía d'un hermanu d'Enrique II, Bruno de Augsburgu —un eclesiásticu descritu como beatae memoriae, pero ensin descendencia conocida—; ente que Dániel Cornides (Regum Hungariae, 1778) intentó harmonizar les teoríes alemán y húngaru y allugó a Ágata como fía de Gisela de Baviera, hermana d'Enrique II y esposa d'Esteban.[182] Esta solución siguió siendo popular ente los eruditos en bona parte del sieglu|XX||s}}.[180][183][184] Gabriel Ronay argumenta que la tentadora idea de rellacionar a Margarita d'Escocia (fía d'Ágata) como la nieta d'Esteban (dambos canonizaos pola Ilesia católica) nun esplica por qué la muerte del rei desencadenó una crisis dinástica n'Hungría o, siquier, por qué la familia d'Ágata nun participó nesa disputa.[182] Si Esteban y Gisela fueren los padres, la descendencia d'Ágata tendría derechos sobre la Corona húngara, pero nun hai nicios en fontes húngares de que dalgún de los fíos del monarca sobreviviéra-y.[182] Coles mesmes, si les teoríes qu'impliquen a Enrique II fueren ciertes, Ágata tenía más años que'l so home Eduardo y, por tanto, yera vieya nel momentu de la nacencia del so últimu fíu, Edgar.[182] A última hora, la mayoría d'investigadores coinciden en nun incluyila nel árbol xenealóxicu de los dos emperadores teutonos y el rei húngaru.[185][186]
La siguiente xenealoxía presenta los antepasaos d'Esteban I d'Hungría y los sos familiares mentaos nel artículu:[176][187] Plantía:Familytree/start Plantía:Familytree Plantía:Familytree Plantía:Familytree Plantía:Familytree Plantía:Familytree Plantía:Familytree, magar que'l fíu de Basilio, Andrés, llegó'l poder gracies a una rebelión sofitada polos infieles, decidió prohibir los ritos paganos y declaró que los sos súbditos «tendríen de vivir en toles coses que la llei del santu rei Esteban dixéra-yos».[188][189] Na Hungría medieval, les comunidaes que reivindicaben un estatus privilexáu o intentaben caltener les sos propies «llibertaes» frecuentemente defendíen que l'orixe d'esi calter especial atribuyir a Esteban.[190] Por casu, una carta de 1347 proveniente del pueblu de Táp y empobinada al rei Lluis I menta delles quexes contra l'abadía de Pannonhalma, ente elles que los impuestos que l'abá pretendía cobra-yos contradicíen «la llibertá que se-yos concediera en tiempos del rei Esteban el Santu».[191]
Veneración
[editar | editar la fonte]El cultu a Esteban apaeció dempués del llargu periodu d'anarquía que caracterizó al gobiernu de los sos socesores inmediatos.[192][193] Sicasí, nun hai evidencia de la veneración a Esteban antes de la so canonización.[194] Por casu, el primer miembru de la familia real que lleva'l so nome, Esteban II, nació a principios del sieglu|XII||s}}.[195]
El procesu de canonización foi empecipiáu pol nietu del duque Basilio, el rei Ladislao I, que consolidó'l so poder al prindar y encarcelar al so primu Salomón.[196][197] Según l'obispu Arduino, la canonización foi «decretada nuna carta apostólica, por orde de la sede romana»,[198] lo que suxer que la ceremonia foi dexada pol papa Gregorio VII.[199] L'eventu empezó'l 15 d'agostu de 1083 na tumba d'Esteban, onde los creyentes realizaron tres díes d'ayunu y oración.[200] La lleenda diz que'l ataúd non pudo abrir hasta que Ladislao I lliberó a Salomón del so cautiverio en Visegrád.[200] Cuando esto asocedió, munchos de los presentes recibieron de milagros de sanación, acordies coles mesmes lleendes.[197] L'historiador Kristó atribúi los sanamientos a una psicosis de mases o la decepción.[197] Les lleendes d'Esteban tamién indiquen que'l 20 d'agostu los sos restos arumar y embalsamar» alzar de l'arca, que enllenóse con «agua rosada».[200] Esi mesmu día, Emerico y l'obispu de Csanád, Gerardo, tamién fueron canonizaos.[201]
Una vegada termináu l'oficiu de Víspores al tercer día, toos esperaben los favores de la misericordia divina al traviés de [los] méritu[s] del home benditu; de sópitu, con Cristu visitando a les sos mases, les señales de milagros salieron del cielu por tola casa santa. El so ensame, que [en] aquella nueche yera demasiao pa cuntar, traxo a la memoria la respuesta del Evanxeliu que'l Salvador del mundu confió a Juan, quien preguntó al traviés de mensaxeros si yera el que diba venir: los ciegos ven, los coxos anden, los malatos son llimpiaos, los lisiados endréchense, los paralizaos cúrense...La vida del santu rei Esteban d'Hungría por Arduino.[202]
La primer lleenda d'Esteban, la llamada Lleenda mayor, foi escrita ente 1077 y 1083.[10][203] Esti manuscritu apurrió una semeya idealizada del rei,[204] qu'en vida dedicó'l so reinu y a sigo mesmu a la Virxe María,[203] pero la Lleenda menor —compuesta alredor de 1100[204] mientres el reináu de Colomán— enfatizó la severidá d'Esteban.[203] Una tercer lleenda, tamién redactada na dómina de Colomán y pol obispu Arduino, basar nos dos lleendes mentaes y foi aprobada en 1201 pol papa Inocencio III como l'haxografía oficial del santu.[203] Gábor Klaniczay argumentó qu'estos documentos «abrieron un nuevu capítulu nes lleendes de los gobernantes veneraos como un xéneru [lliterariu]» y suxirió qu'un monarca podía algamar la santidá al traviés del usu activu» de los sos atributos reales.[205] Según los cánones de la Ilesia, Esteban foi'l primer miles Christi («soldáu de Cristu») triunfante ente los monarques canonizaos;[206] tamién el primeru «rei confesor» que nun sufrió nengún martiriu, en contraste colos monarques anteriores.[207]
El cultu a Esteban estendióse más allá de les fronteres d'Hungría.[193] Primeramente, yera veneráu principalmente en Scheyern y Bamberg, en Baviera, pero les sos reliquies tamién fueron llevaes a Aquisgrán, Colonia, Montecassino y Namur.[193] Tres la lliberación de Buda en manes de los turcos otomanos, el papa Inocencio XI espublizó'l cultu del rei Esteban a tola Ilesia católica romana en 1686 y declaró el 2 de setiembre'l so día de fiesta.[193][179] En 1969 la fiesta de Joaquín foi treslladada al 16 de xunetu[208] y el día festivu d'Esteban camudó a la fecha qu'ocupaba Joaquín, el 16 d'agostu, un día dempués del fallecimientu del rei.[209] Esteban ye veneráu como'l santu patrón d'Hungría[193] y consideráu como'l proteutor de reis, albañiles, picapredreros, canteros y los neños que sufren d'enfermedaes graves.[210] La so canonización foi reconocida por Bartolomé I, patriarca ecuménicu de Constantinopla, en 2000.[211] Nel calendariu de la Ilesia católica húngara, la fiesta d'Esteban repara'l 20 d'agostu, día en que les sos reliquies fueron treslladaes d'una llocalidá a otra.[193] Amás, un día de fiesta separáu (30 de mayu) ta dedicáu a la so Santa Diestra».[193]
La Santa Diestra»
[editar | editar la fonte]La diestra o mano derecha d'Esteban (n'húngaru, Szent Jobb) convertir nun oxetu de cultu.[201][212] Un clérigu llamáu Mercuriu robar, pero foi atopada'l 30 de mayu de 1184 nel condáu de Bihar.[200] El robu de reliquies sagraes (furta sacra) foi una tema bien mentada les biografíes de los santos.[213] L'obispu Arduino describió'l descubrimientu de la mano derecha acordies con esta tradición, incluyendo supuestes aventures y visiones.[213] Una abadía alzada nel condáu de Bihar (agora en Szentjobb/Sâniob) foi nomada dempués y dedicada a la veneración de la Santa Diestra.[201]
¿Por qué, hermanos, los sos otros miembros hanse desunido y, quedando la so carne amenorgada a polvu, totalmente separaos, solo la mano derecha, la so piel y tendones xuntaos a los güesos, caltuvieron la guapura [na so] totalidá? Supongo que la inescrutabilidad del xuiciu divín pretendía proclamar pola estraordinaria naturaleza d'esti fechu nada menos de que la obra d'amor y apurrida supera la midida de toles demás virtúes. [...] La mano derecha del bonaventuráu taba merecidamente exenta de podrizu, porque siempres resurdió de la flor de la bondá, nunca taba vacida pa dar regalos y alimentar a los probes.La vida del santu rei Esteban d'Hungría por Arduino.[214]
La reliquia tuvo abelluga mientres sieglos na abadía de Szentjobb, sacante mientres la invasión mongola de 1241 y 1242 cuando foi treslladada a Ragusa (Dubrovnik) y tornó a Székesfehérvár en c. 1420.[212] Dempués de la ocupación otomana de los territorios centrales del Reinu d'Hungría a mediaos del sieglu|XVI||s}}, foi curiada en munchos llugares —como Bosnia, Ragusa y Viena— y devuelta a Hungría en 1771 cuando la reina María Teresa donar al claustru de les hermanes de Loreto en Buda.[215] La reliquia tuvo na capiya de san Segismundo del castiellu de Buda ente 1900 y 1944, nuna cueva cerca de Salzburgu en 1944 y 1945 y, nuevamente, coles hermanes de Loreto ente 1945 y 1950. Finalmente, dende 1950, la Santa Diestra permanez na basílica de san Esteban en Budapest.[215] Una procesión añal qu'exhibía la reliquia se instituyó en 1938 y siguió hasta 1950 cuando foi prohibida pol gobierno comunista, anque se volver# a entamar en 1988.[215]
Conseyos
[editar | editar la fonte]Según la Lleenda mayor del rei Esteban, el rei «compiló pola so cuenta un llibru pal so fíu sobre la educación moral».[216] Esta obra, agora conocida como Conseyos o De institutione morum,[217] caltener en manuscritos copiaos a finales de la Edá Media.[68] Anque los estudiosos alderiquen si realmente puede atribuyise al rei o un clérigu, la mayoría ta d'alcuerdu en que se compunxo nes primeres décades del sieglu|XI||s}}.[68][218]
L'argumentu central de les Conseyos ye que la realeza ta «inseparablemente coneutada» cola fe católica.[68][218] El so autor enfatizó qu'un monarca ta na obligación de faer donaciones a la Ilesia y consultar regularmente a los sos prelaos, pero tamién d'aplicar castigos a los clérigos que «faen el mal».[68] Una de les sos idees básiques yera qu'un soberanu tien de cooperar coles pilastres del so gobiernu», esto ye, los prelaos, aristócrates, ispán y guerreros.[218]
La mio queridísimo fíu, si deseyes honrar a la corona real, te aconseyo, te encamiento, te encamiento sobremanera a [que] manten[gas] la fe católico y apostólico con tanta dilixencia y curiáu [para] que puedas ser un exemplu de Dios sobre toos aquellos baxu to, y que tol cleru te puede llamar con razón un home de verdaderu oficiu cristianu. Si nun lu faes, puedes tar seguru de que nun vas ser llamáu cristianu o fíu de la Ilesia. Ello ye que nel palaciu real, dempués de la fe mesma, la Ilesia ocupa'l segundu llugar, primero constituyida y espublizada per tol mundu polos sos miembros, los apóstoles y los santos padres. Y anque ella siempres produció nueva descendencia, [siempres se] considerada antigua. Sicasí, queríu fíu, inclusive agora nel nuesu reinu[,] la Ilesia ye proclamada como moza y recién plantada; y por eso ella precisa guardianes más prudentes y dignos d'enfotu pa [protexer] un beneficiu que la misericordia divina concediónos inmerecidamente [por culpa de la] destrucción y aniquilación al traviés del so refalfiu, indolencia o neglixencia.Conseyos del rei Esteban al so fíu, Emerico.[219]
Nes artes
[editar | editar la fonte]Dende finales del sieglu|XIII||s}} Esteban foi una tema popular na poesía húngara.[220] Les primeres composiciones fueron himnos relixosos que retrataron el retrataron como l'apóstol de los húngaros».[220] La poesía secular, especialmente los versos escritos pal so día de fiesta, siguió un patrón similar y enfatizaban el papel d'Esteban como'l primer rei d'Hungría.[220] Los poetes describiéronlu como'l símbolu de la identidá nacional, independencia y capacidá de la nación húngara pa sobrevivir al gobiernu comunista ente 1949 y 1989.[220]
Un himnu escritu a finales del sieglu|XVIII||s}} nel qu'empondera al rei como «estrella radiante de los húngaros» síguese cantáu nes ilesies.[220] Ludwig van Beethoven compunxo la obertura El rei Esteban, o'l Primer Benefactor d'Hungría (König Stephan oder Ungarns erster Wohhtäter) pa la inauguración d'un teatru en Pest en 1812.[221] Según el músicu James M. Keller, «[l]vos unísonos descendentes qu'empecipien la Obertura del rei Esteban paecíen prefigurar l'apertura de la Novena sinfonía [... y] depués una tema posterior, introducíu por flautes y clarinetes, paez cuasi una variación [...] de la famosa melodía “Oda a l'allegría” del final de la Novena sinfonía».[221] El compositor húngaru Ferenc Erkel nomó István király («Rey Esteban») a la so última ópera completa en 1885.[222] En 1938, Zoltán Kodály escribió una pieza coral llamada Ének Szent István Királyhoz («Himnu al rei Esteban»).[223] En 1983, los cantantes Levente Szörényi y János Bródy compunxeron una ópera rock —István, a király («Esteban, el rei»)— basada nos primeros años del so reináu. Diecisiete años más tarde, en 2000, Szörényi presentó una secuela llamada Veled, Uram! («¡Usté, señor!»).[224]
Notes
[editar | editar la fonte]- ↑ Štefan Veľký («Esteban el Grande») ye la denominación habitual de los eslovacos.
- ↑ 2,0 2,1 Nes federación de tribus húngares de los sieglos ix y x, el términu Gyula, Yula, Gula o Gila (dependiendo de la fonte) correspondía al títulu d'unu de los líderes tribules, el segundu n'orde de rangu, d'alcuerdu a la bibliografía musulmano y bizantino;[15] pero les fontes húngares utilicen esta pallabra como nome personal (Gyyla, Geula, Gyla, Iula) y menten que Transilvania foi gobernada por una serie de príncipes con esta nomenclatura hasta la llegada d'Esteban.[16]
- ↑ Según László, la clase dominante y la caballería armada del pueblu Árpad supuestamente yera turca, pero los habitantes de los asentamientos yeren na so mayoría húngaros.[25] Munchos estudiosos consideren que les teoríes de László fueron refutadas pola evidencia xenética[26] o cunten que solo reflexen la cultura d'un determináu periodu históricu.[24]
- ↑ Siguiendo les costumes húngares contemporánees, Cupan adoptó'l cristianismu bizantín, al igual que la mayoría de los pobladores de les árees meridionales d'Hungría.[46]
- ↑ Más tarde, Esteban compensó-y abondosamente. Vencelino foi antepasáu de la tribu de Rád, que tuvo gran poder n'Hungría hasta'l sieglu
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Identificador Encyclopædia Britannica Online: biography/Stephen-I-king-of-Hungary.
- ↑ Afirmao en: The Encyclopedia of Saints. Páxina: 136. Data d'espublización: 2001. Llingua de la obra o nome: inglés.
- ↑ Identificador de persona en The Peerage: p10241.htm#i102405. Data de consulta: 7 agostu 2020.
- ↑ Afirmao en: The Peerage. Llingua de la obra o nome: inglés. Autor: Darryl Lundy.
- ↑ Bak, János M (1997). «Stephan I. der Heilige», Stadt (Byzantinisches Reich) bis Werl. VIII (n'alemán). Múnich: Artemis/LexMA-Verlag, páx. 112-114. ISBN 3-89659-908-9.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Györffy, 1994, p. 64.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 Kristó, 2001, p. 15.
- ↑ Berend, 2001, «Cap. 5», p. 381.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 Gönz, 2004, p. 20.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Berend, Nora (2011). «Construcciones diverxentes de la memoria real nel reinu d'Hungría (997-1038) nes lleis, les cróniques y l'haxografía», La construcción medieval de la memoria regia. Valencia: Universitat de València, páx. 51-53. ISBN 978-8-437-08195-3.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 VV.AA.. «Stephen I» (inglés). Encyclopædia Britannica. Londres: Encyclopædia Britannica, Inc. Consultáu'l 29 de xunetu de 2008.
- ↑ Kontler, 1999, p. 51.
- ↑ 13,0 13,1 Berend, Laszlovszky y Szakács, 2007, p. 331.
- ↑ 14,0 14,1 Bakay, Kornél (1999). «Hungary», c. 900-c. 1024 III (n'inglés). Cambridge: Cambridge University Press, páx. 536-552. ISBN 978-0-521-36447-8.
- ↑ Márton, Alfréd (1994). «gyula», Korai Magyar történeti lexikon (9-14. század) (en húngaru). Budapest: Akadémiai Kiadó. ISBN 963-05-6722-9.
- ↑ Tóth, Sándor László; Szegfű, László (1994) «Gyula», Korai Magyar történeti lexikon (9-14. század) (en húngaru). Budapest: Akadémiai Kiadó. ISBN 963-05-6722-9.
- ↑ 17,0 17,1 Györffy, 1994, p. 44.
- ↑ Sălăgean, 2005, p. 147.
- ↑ Wortley, John (trad.) (2010). «Cap. 11.5», John Skylitzes: a synopsis of Byzantine history, 811–1057 (n'inglés). Cambridge: Cambridge University Press, páx. 231. ISBN 978-0-521-76705-7.
- ↑ Engel, 2001, p. 24.
- ↑ Kristó y Makk, 1996, p. 28.
- ↑ Györffy, 1994, p. 46.
- ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 Engel, 2001, p. 27.
- ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 24,5 Györffy, 1994, p. 78.
- ↑ László, Gyula (2005). Árpád népe (en húngaru). Budapest: Helikon, páx. 3. ISBN 978-9-632-08915-7.Árpád népének uralkodó osztálya és lovashadserege feltehetően török volt, szállásterületük helynevei nagyrészt magyarok.
- ↑ «Y-chromosome analysis of ancient Hungarian and two modern Hungarian-speaking populations from the Carpathian Basin» (n'inglés). Annals of Human Genetics (Cambridge University Press) 72 (4): páxs. 519-534. 1 de xunetu de 2008. doi: . ISSN 1469-1809. OCLC 438203811. PMID 18373723.
- ↑ 27,0 27,1 Berend, Laszlovszky y Szakács, 2007, p. 329.
- ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 Kristó, 2001, p. 16.
- ↑ 29,0 29,1 Berend, 2001, «Cap. 4», p. 381.
- ↑ Györffy, György (1983). István király és műve (en húngaru). Budapest: Gondolat Könyvkiadó, páx. 132. ISBN 978-9-632-80360-9.
- ↑ Györffy, 1994, páxs. 79-80.
- ↑ 32,0 32,1 32,2 32,3 32,4 Kristó, 2001, p. 17.
- ↑ 33,0 33,1 Steinhübel, 2011, p. 19.
- ↑ Lukačka, 2011, p. 31.
- ↑ Kristó, 2001, páxs. 16-17.
- ↑ 36,0 36,1 36,2 36,3 Molnár, 2001, p. 20.
- ↑ 37,0 37,1 Györffy, 1994, p. 81.
- ↑ 38,0 38,1 38,2 Kristó, 2001, p. 18.
- ↑ 39,0 39,1 39,2 Lukačka, 2011, p. 33.
- ↑ 40,0 40,1 40,2 40,3 Györffy, 1994, p. 83.
- ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 Kristó, Gyula. «Szent István király» (húngaru). Neumann Kht./Magyar Elektronikus Könyvtár. Consultáu'l 17 d'agostu de 2013.
- ↑ Kontler, 1999, páxs. 52-53.
- ↑ Engel, 2001, p. 30.
- ↑ Kristó, 2001, páxs. 18-19.
- ↑ 45,0 45,1 45,2 Cartledge, 2011, p. 11.
- ↑ Kristó, Gyula. «Szent István király» (húngaru). Neumann Kht./Magyar Elektronikus Könyvtár. Consultáu'l 23 de mayu de 2018.
- ↑ 47,0 47,1 47,2 47,3 47,4 Kristó, 2001, p. 19.
- ↑ 48,0 48,1 48,2 48,3 48,4 Hanák, Péter; Frank, Tibor; Sugar, Peter F (1994) A history of Hungary (n'inglés). Bloomington: Indiana University Press, páx. 17. ISBN 978-0-253-35578-2.
- ↑ Györffy, 1994, páxs. 83-84.
- ↑ 50,0 50,1 Györffy, 1994, p. 84.
- ↑ VV.AA., 1970, «Cap. 39.64», p. 105.
- ↑ Kristó, Gyula (1999). Az államalapítás korának írott forrásai (en húngaru). Szeged: Szegedi Középkortörténeti Könyvtár, páx. 37-41. ISBN 963-482-393-9.
- ↑ Györffy, 1994, p. 63.
- ↑ Györffy, 1994, páxs. 63, 83.
- ↑ Engel, 2001, p. 39.
- ↑ (1999) Simon of Kéza: the deeds of the Hungarians (n'inglés). Budapest: Central European University Press. ISBN 963-9116-31-9. Post hæc venit Hunt et Pazman, duo fratres carnales, milites coridati orti de Svevia. Hi enim passagium per Hungariam cum suis militibus facientes ultra mare ire intendebant. Qui detenti per ducem Geicham, tandem sanctum regem Stephanum in flumine Goron Teutonico more gladio militari accinxerunt.
- ↑ Lukačka, 2011, páxs. 32-33.
- ↑ 58,0 58,1 Kontler, 1999, p. 53.
- ↑ Györffy, 1994, p. 85.
- ↑ Györffy, 1994, páxs. 85-86.
- ↑ 61,0 61,1 Berend, Laszlovszky y Szakács, 2007, p. 351.
- ↑ 62,0 62,1 Thoroczkay, 2001, p. 52.
- ↑ 63,0 63,1 63,2 Warner, 2001, «Cap. 29», p. 193.
- ↑ Thoroczkay, 2001, páxs. 52-54.
- ↑ Kristó, 2001, p. 20.
- ↑ Kristó, 2001, p. 21.
- ↑ 67,0 67,1 67,2 67,3 Engel, 2001, p. 28.
- ↑ 68,0 68,1 68,2 68,3 68,4 68,5 68,6 68,7 Berend, Laszlovszky y Szakács, 2007, p. 343.
- ↑ 69,0 69,1 Kristó, 2001, p. 22.
- ↑ 70,0 70,1 70,2 Györffy, 1994, p. 96.
- ↑ Emerton, Ephraim (trad.) (1990). «Pope Gregory VII's letter to King Solomon of Hungary, claiming suzerainty over that kingdom», The correspondence of Pope Gregory: selected letters from the registrum (n'inglés). Nueva York: Columbia University Press, páx. 48-49. ISBN 978-0-231-09627-0.
- ↑ 72,0 72,1 72,2 72,3 72,4 Makk, 2001, p. 45.
- ↑ Bak et al., 1999, «Preface, by Stephen I», p. 1.
- ↑ Kristó, 2001, páxs. 22-23.
- ↑ Bertényi, Iván. «Királykoronázások és temetések Székesfehérváron» (húngaru) páx. 10. Árpád Rácz. Archiváu dende l'orixinal, el 12 de payares de 2016. Consultáu'l 26 de xineru de 2017.
- ↑ 76,0 76,1 76,2 76,3 Gönz, 2004, p. 21.
- ↑ Györffy, 1994, p. 98.
- ↑ 78,0 78,1 78,2 Györffy, 1994, p. 97.
- ↑ Makk, 2001, p. 41.
- ↑ 80,0 80,1 80,2 80,3 Kristó, 2001, p. 23.
- ↑ 81,0 81,1 Thoroczkay, 2001, p. 54.
- ↑ Thoroczkay, 2001, p. 53.
- ↑ 83,0 83,1 Kontler, 1999, p. 54.
- ↑ 84,0 84,1 84,2 84,3 Thoroczkay, 2001, p. 58.
- ↑ Berend, Laszlovszky y Szakács, 2007, p. 336.
- ↑ Thoroczkay, 2001, páxs. 55-57.
- ↑ Cartledge, 2011, p. 14.
- ↑ Berend, Laszlovszky y Szakács, 2007, páxs. 331, 333.
- ↑ Berend, Laszlovszky y Szakács, 2007, p. 333.
- ↑ Berend, Laszlovszky y Szakács, 2007, p. 334.
- ↑ 91,0 91,1 91,2 91,3 Györffy, 1994, p. 135.
- ↑ Cartledge, 2011, p. 15.
- ↑ Bak et al., 1999, «Title XII, by Stephen I», p. 4.
- ↑ VV.AA., 1970, «Cap. 40.65», p. 105.
- ↑ 95,0 95,1 95,2 95,3 95,4 Kristó, 2001, p. 24.
- ↑ Sălăgean, 2005, páxs. 150-151.
- ↑ 97,0 97,1 97,2 Curta, 2001, p. 145.
- ↑ Curta, 2001, p. 146.
- ↑ Warner, 2001, «Cap. 8.4», p. 363-364.
- ↑ Knoll, Paul W; Schaer, Frank (2003) The deeds of the Princes of the Poles (n'inglés). Budapest: Central European University Press. ISBN 963-9241-40-7.
- ↑ 101,0 101,1 101,2 101,3 Györffy, 1994, p. 142.
- ↑ 102,0 102,1 Steinhübel, 2011, páxs. 19-21.
- ↑ Györffy, 1994, páxs. 107-108, 142.
- ↑ VV.AA., 1970, «Cap. 41.66», p. 105.
- ↑ 105,0 105,1 Lenkey, 2003, p. 37.
- ↑ Györffy, 1994, p. 91.
- ↑ Miladinov, Marina (2013). «Life of the Five Brethren by Bruno of Querfurt», Saints of the Christianization age of Central Europe (Tenth-Eleventh Centuries) VI (n'inglés). Budapest: Central European University Press, páx. 183-314. ISBN 978-615-5225-20-8.
- ↑ Lenkey, 2003, páxs. 38-39.
- ↑ Györffy, 1994, p. 187.
- ↑ 110,0 110,1 110,2 Thoroczkay, 2001, p. 60.
- ↑ Lenkey, 2003, p. 39.
- ↑ Györffy, 1994, p. 108.
- ↑ Engel, 2001, p. 22.
- ↑ 114,0 114,1 Thoroczkay, 2001, p. 61.
- ↑ Engel, 2001, p. 29.
- ↑ Kristó y Makk, 1996, p. 63.
- ↑ 117,0 117,1 Engel, 2001, páxs. 40, 85.
- ↑ 118,0 118,1 Engel, 2001, páxs. 40-41.
- ↑ 119,0 119,1 119,2 Györffy, 1994, p. 119.
- ↑ Engel, 2001, p. 41.
- ↑ Györffy, 1994, p. 140.
- ↑ Tellenbach, Gerd; Reuter, Timothy (trad.) (1993) The Church in Western Europe from the Tenth to the early Twelfth Century (n'inglés). Cambridge: Cambridge University Press, páx. 55. ISBN 978-0-521-43105-7.
- ↑ Györffy, 1994, p. 133.
- ↑ Györffy, 1994, p. 144.
- ↑ 125,0 125,1 Kristó, 2003, p. 71.
- ↑ Lenkey, 2003, p. 88.
- ↑ 127,0 127,1 Makk, Ferenc (1993). Magyar külpolitika (896–1196) (en húngaru). Szeged: Szegedi Középkorász Műhely, páx. 48-49. ISBN 963-04-2913-6.
- ↑ 128,0 128,1 128,2 Györffy, 1994, p. 143.
- ↑ Györffy, 1994, páxs. 145-146.
- ↑ 130,0 130,1 130,2 130,3 Györffy, 1994, p. 146.
- ↑ 131,0 131,1 Kristó, 2003, p. 72.
- ↑ 132,0 132,1 132,2 Butler, Cumming y Burns, 1998, p. 159.
- ↑ Györffy, 1994, páxs. 146, 151.
- ↑ Engel, 2001, p. 43.
- ↑ 135,0 135,1 135,2 135,3 135,4 135,5 Cartledge, 2011, p. 16.
- ↑ Györffy, 1994, páxs. 147, 151.
- ↑ 137,0 137,1 137,2 Györffy, 1994, p. 148.
- ↑ 138,0 138,1 Györffy, 1994, p. 147.
- ↑ Györffy, 1994, p. 150.
- ↑ (2002) «Cap. 3.1.2», Rodulfus Glaber Opera: The Five Books of the Histories (n'inglés). Oxford: Oxford University Press, páx. 97. ISBN 0-19-822241-6.
- ↑ 141,0 141,1 141,2 Kristó, 2001, p. 28.
- ↑ 142,0 142,1 Györffy, 1994, p. 160.
- ↑ Györffy, 1994, p. 110.
- ↑ Berend, Laszlovszky y Szakács, 2007, p. 352.
- ↑ 145,0 145,1 Curta, 2001, p. 40.
- ↑ Györffy, 1994, p. 101.
- ↑ 147,0 147,1 Curta, 2001, p. 142.
- ↑ Thoroczkay, 2001, p. 62.
- ↑ Wolfram y Kaiser, 2006, p. 40.
- ↑ 150,0 150,1 Wolfram y Kaiser, 2006, p. 187.
- ↑ 151,0 151,1 Lenkey, 2003, p. 90.
- ↑ 152,0 152,1 Wolfram y Kaiser, 2006, páxs. 197-198.
- ↑ 153,0 153,1 Györffy, 1994, p. 149.
- ↑ Kristó, 2003, p. 74.
- ↑ 155,0 155,1 Wolfram y Kaiser, 2006, p. 231.
- ↑ Kristó, 2003, páxs. 74-75.
- ↑ 157,0 157,1 157,2 Gönz, 2004, p. 22.
- ↑ Györffy, 1994, páxs. 149-150.
- ↑ (2000) «Cap. XXVI», The Deeds of Conrad II (Wipo) (n'inglés). Nueva York: Columbia University Press, páx. 85-86. ISBN 978-0-231-12121-7.
- ↑ Berend, 2001, «Cap. 19», p. 390.
- ↑ 161,0 161,1 Kristó y Makk, 1996, p. 48.
- ↑ VV.AA., 1970, «Cap. 45.69», p. 107.
- ↑ 163,0 163,1 163,2 163,3 Kristó, 2001, p. 32.
- ↑ Györffy, 1994, p. 169.
- ↑ Kontler, 1999, páxs. 58-59.
- ↑ Gönz, 2004, páxs. 22-23.
- ↑ 167,0 167,1 167,2 Györffy, 1994, p. 170.
- ↑ Gönz, 2004, p. 23.
- ↑ Bak et al., 1999, «Title XIX, by Stephen II», p. 11.
- ↑ 170,0 170,1 Györffy, 1994, p. 136.
- ↑ Guiley, 2001, p. 136.
- ↑ Engel, 2001, páxs. 29-32.
- ↑ Molnár, 2001, páxs. 25-27.
- ↑ Molnár, 2001, p. 27.
- ↑ Engel, 2001, p. 26.
- ↑ 176,0 176,1 176,2 176,3 Veszprémy, László (1994). «Gizella», Korai Magyar történeti lexikon (9-14. század) (en húngaru). Budapest: Akadémiai Kiadó, páx. 236-237. ISBN 963-05-6722-9.
- ↑ VV.AA., 1970, «Cap. 38.63», p. 104.
- ↑ 178,0 178,1 178,2 Györffy, 1994, p. 168.
- ↑ 179,0 179,1 Butler, Cumming y Burns, 1998, p. 160.
- ↑ 180,0 180,1 Lauder-Frost, Gregory (setiembre de 2002). escritu n'Edimburgu. «Agatha - The Ancestry Apueste» (n'inglés). The Scottish Genealogist (Scottish Genealogy Society) XLIX (3): páxs. 71-72. ISSN 0300-337X.
- ↑ Freeman, EA (1877). The History of the Norman Conquest of England: its causes and its results, Tercer (n'inglés), Oxford: Clarendon Press, páx. 668-673.
- ↑ 182,0 182,1 182,2 182,3 Ronay, Gabriel (1989). The lost King of England: the East European adventures of Edward the Exile (n'inglés). Woodbridge: Boydell Press, páx. 109-121. ISBN 0-85115-541-3.
- ↑ Fest, Sándor (1938). escritu en Budapest. «The sons of Edmund Ironside Anglo-Saxon King at the Court of St. Stephen» (n'inglés). Archivum Europae Centro-Orientalis (Sárkány-nyomda) 4: páxs. 115-145. ISSN 0200-9080. http://epa.oszk.hu/02600/02625/00006/pdf/GUO02625_archivum_europae_1938_01-03_115-146.pdf.
- ↑ Andrews Moriarty, G (1952). escritu en Boston. «Agatha, wife of the Atheling Eadward» (n'inglés). The New England Historical and Genealogical Register (New England Historic Genealogical Society) 106: páxs. 52-60. ISSN 0028-4785.
- ↑ Jetté, R (1996). escritu en Boston. «Is the mystery of the origin of Agatha, wife of Edward the Exile finally solved?» (n'inglés). The New England Historical and Genealogical Register (New England Historic Genealogical Society) 150: páxs. 417-432. ISSN 0028-4785.
- ↑ «From Theophanu to St. Margaret of Scotland: a study of Agatha's ancestry» (n'inglés). Foundations (Foundation for Medieval Genealogy) 4: páxs. 81-121. 2012. ISSN 1479-5078.
- ↑ Kristó y Makk, 1996, páxs. 17, Appendices 1–2.
- ↑ Lenkey, 2003, p. 106.
- ↑ VV.AA., 1970, «Cap. 60.86», p. 113.
- ↑ Tringli, 2001, p. 129.
- ↑ Tringli, 2001, p. 139.
- ↑ Magyar, Zoltán (1996). Szent István a magyar kultúrtörténetben (en húngaru). Budapest: Helikon Kiadó, páx. 24. ISBN 963-208-401-2.
- ↑ 193,0 193,1 193,2 193,3 193,4 193,5 193,6 Diós, István. «Szent István király» (húngaru). A szentek élete. Szent István Társulat. Consultáu'l 18 d'agostu de 2013.
- ↑ Klaniczay y Pálmai, 2002, p. 127.
- ↑ Klaniczay y Pálmai, 2002, p. 129.
- ↑ Engel, 2001, páxs. 32-33.
- ↑ 197,0 197,1 197,2 Kristó, 2001, p. 35.
- ↑ Berend, 2001, «Cap. 24», p. 393.
- ↑ Klaniczay, 2002, p. 125.
- ↑ 200,0 200,1 200,2 200,3 Klaniczay, 2002, p. 124.
- ↑ 201,0 201,1 201,2 Engel, 2001, p. 33.
- ↑ Berend, 2001, «Cap. 24», páxs. 393-394.
- ↑ 203,0 203,1 203,2 203,3 Berend, Nora (2001). «Introduction to Hartvic, Life of King Stephen of Hungary», Medieval hagiography: an anthology (n'inglés). Nueva York: Routledge, páx. 375-377. ISBN 0-415-93753-1.
- ↑ 204,0 204,1 Györffy, 1994, p. 90.
- ↑ Klaniczay, 2002, p. 136.
- ↑ Klaniczay, 2002, p. 134.
- ↑ Klaniczay, 2002, p. 16.
- ↑ Congregatio Sacrorum Rituum, 1969, páxs. 98, 135.
- ↑ Congregatio Sacrorum Rituum, 1969, páxs. 100, 137.
- ↑ Guiley, 2001, p. 314.
- ↑ Papp, Tamás (21 d'agostu de 2005). escritu en Budapest. «Az ortodox egyház is szentként tiszteli: Országalapító királyunk és a keleti hagyományok kapcsolatáról [Venerated also by the Orthodox Church: on the connections between our king founding our state and the Oriental traditions]» (en húngaru). Új Ember (Magyar Katolikus Egyház) (LXI): páxs. 34-35. ISSN 1418-1657. http://ujember.katolikus.hu/Archivum/2005.08.21/0201.html. Consultáu'l 19 d'agostu de 2013.
- ↑ 212,0 212,1 Csorba, Csaba (2004). Szentjobb vára (en húngaru). Bihor: A Hajdú-Bihar Megyei Önkormányzat Hajdú-Bihar Megyei Múzeumok Igazgatósága, páx. 7. ISBN 963-7194-15-0.
- ↑ 213,0 213,1 Klaniczay, 2002, p. 146.
- ↑ Berend, 2001, «Cap. 27», p. 396.
- ↑ 215,0 215,1 215,2 «A Szent Jobb története» (húngaru). Szent István Bazilika: Történet. Szent István Bazilika. Archiváu dende l'orixinal, el 2013-08-15. Consultáu'l 19 d'agostu de 2013.
- ↑ Györffy, 1994, páxs. 166-167.
- ↑ Györffy, 1994, p. 166.
- ↑ 218,0 218,1 218,2 Györffy, 1994, p. 167.
- ↑ O'Malley, Vincent J (1995) Saintly companions: a cross-reference of sainted relationships (n'inglés). Nueva York: Alba House, páx. 46-47. ISBN 0-8189-0693-6.
- ↑ 220,0 220,1 220,2 220,3 220,4 Pomogáts, Béla (2000). escritu en Budapest. «St. Stephen in Hungarian poetry» (n'inglés). Kisebbségkutatás/Minorities' research (Lucidus Kiadó) 9 (3). Archivado del original el 2014-10-03. https://web.archive.org/web/20141003225533/http://www.hhrf.org/kisebbsegkutatas/mr_03/cikk.php?id=1233. Consultáu'l 13 de febreru de 2015.
- ↑ 221,0 221,1 Keller, James M. «Beethoven: Overture to King Stephen, Opus 117» (inglés). San Francisco Symphony. San Francisco: autopublicada. Archiváu dende l'orixinal, el 21 de xineru de 2014. Consultáu'l 13 de febreru de 2015.
- ↑ Bóka, Gábor (13 d'agostu de 2013). «István király – a kottától az operáig�� (inglés). Opera-Világ. autopublicada. Consultáu'l 17 de febreru de 2015.
- ↑ Breuer, János (1982). Kodály-kalauz (en húngaru). Budapest: Zeneműkiadó, páx. 293, 318. ISBN 0-328-47359-6.
- ↑ Rechtenwald, Christopher (18 d'abril de 2012). «Veled, Uram! Izgalmas királydráma a Tháliában» (húngaru). Viva'l Musical. autopublicada. Consultáu'l 17 de febreru de 2015.
Bibliografía consultada
[editar | editar la fonte]Fontes primaries
[editar | editar la fonte]- Bak, János M (trad.); Bónis, György (trad.); Ross Sweeney, James (trad.); Czizmadia, Andor; Domonkos, Leslie S, eds. (1999) «The laws of King Stephen I (1000–1038)», 1000–1301, Segunda I (n'inglés), Idyllwild: Charles Schlacks, Jr. Publishers, páx. 1-11. LCC 8910492. ISBN 1-884445-29-2.
- Berend, Nora (trad.) (2001). «Hartvic, life of King Stephen of Hungary», Medieval hagiography: an anthology (n'inglés). Nueva York: Routledge, páx. 378-398. ISBN 0-415-93753-1.
- (1969) Calendarium Romanum (en l'editor=Congregatio Sacrorum Rituum). Ciudá del Vaticanu: Libreria Editrice Vaticanu.
- Warner, David A (trad.) (2001). Ottonian Germany: The Chronicon of Thietmar of Merseburg (n'inglés). Manchester: Manchester University Press. ISBN 0-7190-4926-1.
- VV.AA. (1970). The Hungarian Illuminated Chronicle: Chronica de Gestis Hungarorum (n'inglés). Corvina: Taplinger Publishing. ISBN 0-8008-4015-1.
Fontes secundaries
[editar | editar la fonte]- Berend, Nora; Laszlovszky, József; Szakács, Béla Zsolt (2007) «The kingdom of Hungary», Christianization and the rise of Christian monarchy: Scandinavia, Central Europe and Rus', c. 900–1200 (n'inglés). Cambridge: Cambridge University Press, páx. 319-368. ISBN 978-0-521-87616-2.
- Butler, Alban; Cumming, John; Burns, Paul (1998) August VIII (n'inglés). Tunbridge Wells: Burns and Oates. ISBN 0-86012-257-3.
- Cartledge, Bryan (2011). The will to survive: a history of Hungary (n'inglés). Londres: C. Hurst. ISBN 978-1-84904-112-6.
- Curta, Florin (2001). «Transylvania around AD 1000», Europe around the year 1000 (n'inglés). Varsovia: Wydawnictwo DIG/Instytut Archeologii i Etnologii (Polska Akademia Nauk), páx. 141-165. ISBN 83-7181-211-6.
- Engel, Pál (2001). The realm of St Stephen: a history of medieval Hungary, 895–1526 (n'inglés). Nueva York: I.B. Tauris Publishers. ISBN 1-86064-061-3.
- Guiley, Rosemary Ellen (2001). The Encyclopedia of Saints (n'inglés). Nueva York: Infobase Publishing. ISBN 1-4381-3026-0.
- Gönz, László (2004). Madžari: kratka zgodovina Madžarov (n'eslovenu). Murska Sobota: Franc-Franc. ISBN 961-219-077-1.
- Györffy, György (1994). King Saint Stephen of Hungary (n'inglés). Highland Lakes: Atlantic Research and Publications. ISBN 0-88033-300-6.
- Klaniczay, Gábor; Pálmai, Eva (trad.) (2002) Holy rulers and blessed princes: dynastic cults in medieval Central Europe (n'inglés). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-42018-0.
- Kontler, László (1999). Millennium in Central Europe: a history of Hungary (n'inglés). Budapest: Atlantisz Publishing House. ISBN 963-9165-37-9.
- Kristó, Gyula; Makk, Ferenc (1996) Az Árpád-ház uralkodói (en húngaru). Budapest: I.P.C. Könyvek. ISBN 963-7930-97-3.
- Kristó, Gyula (2001). «The life of King Stephen the Saint», Saint Stephen and his country: a newborn kingdom in Central Europe – Hungary (n'inglés). Budapest: Lucidus Kiadó, páx. 15-36. ISBN 963-86163-9-3.
- Kristó, Gyula (2003). Háborúk és hadviselés az Árpádok korában (en húngaru). Szeged: Szukits Könyvkiadó. ISBN 963-9441-87-2.
- Lenkey, Zoltán (2003). «Szent István», Szent István és III. András (en húngaru). Budapest: Kossuth Kiadó, páx. 5-118. ISBN 963-09-4461-8.
- Lukačka, Ján (2011). «The beginnings of the nobility in Slovakia», Slovakia in history (n'inglés). Cambridge: Cambridge University Press, páx. 30-37. ISBN 978-0-521-80253-6.
- Makk, Ferenc (2001). «On the foreign policy of Saint Stephen», Saint Stephen and his country: a newborn kingdom in Central Europe – Hungary (n'inglés). Budapest: Lucidus Kiadó, páx. 37-48. ISBN 963-86163-9-3.
- Molnár, Miklós (2001). A concise history of Hungary (n'inglés). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-66736-4.
- Sălăgean, Tudor (2005). «Romanian society in the Early Middle Ages (9th–14th Centuries AD)», History of Romania: compendium (n'inglés). Cluj-Napoca: Romanian Cultural Institute (Center for Transylvanian Studies), páx. 133-207. ISBN 978-973-7784-12-4.
- Steinhübel, Ján (2011). «The Duchy of Nitra», Slovakia in history (n'inglés). Cambridge: Cambridge University Press, páx. 15-29. ISBN 978-0-521-80253-6.
- Thoroczkay, Gábor (2001). «The dioceses and bishops of Saint Stephen», Saint Stephen and his country: a newborn kingdom in Central Europe – Hungary (n'inglés). Budapest: Lucidus Kiadó, páx. 49-68. ISBN 963-86163-9-3.
- Tringli, István (2001). «The liberty of the Holy King: Saint Stephen and the holy kings in the Hungarian llegal heritaga», Saint Stephen and his country: a newborn kingdom in Central Europe – Hungary (n'inglés). Budapest: Lucidus Kiadó, páx. 127-179. ISBN 963-86163-9-3.
- Wolfram, Herwig; Kaiser, Denise A (2006) Conrad II, 990–1039: emperor of three kingdoms (n'inglés). State College: The Pennsylvania State University Press. ISBN 0-271-02738-X.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]- Celebración del día de san Esteban n'Hungría. BBC (inglés).
- Ott, Michael (1913). «St. Stephen (2)», Catholic Encyclopedia (n'inglés). Nueva York: Robert Appleton Company.