Dinastía ziyárida

	dinastía
Alministración
Capital	Isfahán ; Hircania (es) ; Amol (es) ; Rayy (es)
Xeografía

La dinastía ziyárida (en persa: زیاریان o آل زیار ) foi una dinastía dailamita^[1] d'Irán, que duró dende 928 hasta 1043.

Historia

La dinastía ziyárida toma'l nome de Mardavich ibn Ziar, qu'asumió'l control del Irán septentrional como vasallu de la dinastía Samánida, gobernando les provincies de Gorgán y Mazandarán. Independizáronse gracies a una rebelión del exércitu samánida. Darréu, nel 931, espulsaron a los abasíes del Irán central, conquistaron les ciudaes de Hamadán, Kashán y Isfahán y tomaron el títulu d'emir (gobernador) de Persia. Dempués del so asesinatu nel 935, el poder ziyarí empezó a tornar rápido, col ascensu del Imperiu gaznávida; los ziyaríes reconocieron la so supremacía y empezaron con ellos una política d'aliances matrimoniales. Cuando los turcos selyúcides presentar en Mazandarán en 1077, los ziyaríes retirar a les zones montascoses de mal accesu al sur del mar Caspiu, onde gobernaron hasta cerca del 1090.

Fueron proteutores de les artes y les ciencies; el científicu y xeógrafu al-Biruni allegó de cutiu a la corte de Qâbûs ibn Voshmgir, al que dedicó'l so Cronoloxía del añu 1000, onde se rexistren eclises de lluna de la zona. Keykavús, que reinó del 1049 al 1090, foi l'autor del Qabus-name, unu de los primeros «espeyos de príncipes» de la lliteratura persa islámica.

Arquiteutura

Una de les construcciones más interesantes d'esta dinastía ye la torre de Gonbad-y Qabús. Esti mausoléu ye unu de los monumentos arquiteutónicos más antiguos, con una inscripción que sobrevivió na actualidá que diz:.

Nel nome de Dios, el clemente y misericordiosu esta torre foi construyida pol emir al-Ma`Âlî fíu del emir Qâbûr, fíu de Vushmagîr, quien ordenó la so construcción mientres l'añu llunar 397 y l'añu solar 375 (equival al añu 1007).

La torre construyida con lladriyos cocíos ye un enorme cilindru coronáu por un techu cónicu. La planta circular esta ventilada por 10 accesos, tien 17 metros de diámetru y les parés tienen 5 metros d'espesura, la torre llega a los 49 metros d'altor. Según la lleenda, el cuerpu de Qabús tando enfermu foi asitiáu dientro d'un círculu de vasos de café suspendíu nuna de les cámares del interior de la torre.

Cronoloxía de gobernantes ziyáridas

Mardavich ibn Ziar 927-935
Zahîr ad-Dawla Vushmagîr 935-967 (hermanu)
Zahîr ad-Dawla Bîsutûn 967-978 (fíu)
Qabus ibn Voshmgir 978-1012 (hermanu)
Falak al-Ma`âlî Manuchir 1012-1030 (fíu , recuperó Ravy y reconoció la soberanía de los Búyidos)
Anûchirvân 1030-1049 (dende'l 1041 los Selyúcida controlen Gurgan)
Dârâ 1035-1049 (gobernador d'Isfahán pol Imperiu gaznavida)
`Unsur al-Ma`âlî Kay Kâ´ûs 1049-1069 (fíu d'un hermanu de Manuchir llamáu Va Dar Iskendar)
Gilan Ben Kabus al-Ziyari 1069-1077

En 1077 los Selyúcida prinden la provincia de Mazandarán y espulsen a los ziyadires a zones montascoses de mal accesu:

Keykabus 1049-1090
Gilân Shâh ?-1090

Referencies

↑ Ziyarids, C.Y. Bosworth, The Encyclopaedia of Islam, Vol.XI, Ed. P.J.Bearman, T.Bianquis, C.Y.Bosworth, Y. van Donzel and W.P.Heinrichs, (Brill, 2002), 539.

Enllaces esternos

Arquiteutura de Ziyárida (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).

[1] Ziyarids, C.Y. Bosworth, The Encyclopaedia of Islam, Vol.XI, Ed. P.J.Bearman, T.Bianquis, C.Y.Bosworth, Y. van Donzel and W.P.Heinrichs, (Brill, 2002), 539.

[1]