Covaleda

Covaleda
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella y Lleón
Provincia	provincia de Soria
Comarca (es)	Comarca de Pinares (es)
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Nome oficial	Covaleda (es)[1]
Códigu postal	42157
Xeografía
Coordenaes	41°56′03″N 2°52′59″W / 41.934166666667°N 2.8830555555556°O / 41.934166666667; -2.8830555555556
Covaleda Covaleda (España)
Superficie	104.36 km²
Altitú	1202 m
Llenda con	Vinuesa, Salduero, Molinos de Duero, Soria, Duruelo de la Sierra y Viniegra de Abajo
Demografía
Población	1582 hab. (2023) - 868 homes (2019) - 812 muyeres (2019)
Porcentaxe	100% de Comarca de Pinares (es)
Densidá	15,16 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00 (horariu estándar) UTC+02:00 (horariu de branu)
covaleda.org

Covaleda ye una llocalidá y tamién un conceyu de la provincia de Soria, partíu xudicial de Soria, Comunidá Autónoma de Castiella y Lleón, España. Pueblu de la contorna de Pinares..

Atopar ente la sierra de Urbión, al norte, y la Sierra del Resomo, al sur.

El términu municipal de Covaleda atopar ente les estribaciones de la Sierra de Urbión y les de la Sierra de Resomo, na provincia de Soria. Dientro de les zones que se definen na provincia, Covaleda pertenez a la Subzona de Pinares de la Zona Norte. L'altor sobre'l nivel del mar ye de 1.214 metros y la distancia a la capital de provincia ye de 41 quilómetros. La topografía del conceyu ye bien irregular, por cuenta de que s'atopa ente dos sierres y al fechu de que lo traviesa'l ríu Duero de Noroeste a Sureste. Tocantes a la altimetría, l'altitú media del términu ta alredor de los 1.500 metros, y los sos altores estremos son les siguientes:

- La cota más alta correspuende al pie del Picu de Urbión, a aproximadamenete 2.228 metros d'altitú, en que la so divisoria atópense les llendes de les provincies de La Rioxa y Soria.

- El puntu más baxu correspuende a la Cuenca del Duero, con 1.183 metros y "Congosto", con 1.824 metros y "Picu Marañón", de 1.474 metros d'altitú.

La superficie del términu municipal ye de 10.566 hectárees y supón casi'l 6,9% de la total de la Subzona de Pinares, qu'algama les 152.000 hectárees. Les llendes xeográfiques del términu de Covaleda son los siguientes:

Al Norte, la provincia de La Rioxa. Al Sur, los términos de Salduero y Molinos de Duero. Al este, el términu de Vinuesa. Al oeste, el términu de Duruelo de la Sierra. La llocalización xeográfica del citáu nucleu ye la siguiente: Llatitú: 41º 56' 08 Llargor: 0º 48' 21 respectu al meridianu de Madrid.

Estensu términu municipal (105 km²), na que'l pinu albar amuesa una indiscutible soberanía sobre pinos negros, hayas, carbayos y demás especies vexetales arbóreas, atópense incluyíos na Rede Natura 2000 los siguientes llugares:

• Llugar d'Interés Comuñal conocíu como Riberes del Ríu Duero y afluentes, ocupando 86 hectárees, el 1 % del so términu.^[2]
• Llugar d'Interés Comuñal conocíu como Sierres de Urbión y Cebollera ocupando 2282 hectárees, el 22% del so términu.^[3]

• Zona Especial Proteición d'Aves conocida como Sierra de Urbión ocupando 2257 hectárees, el 22% del so términu.^[4]

El conceyu ye travesáu pel ríu Duero de Noroeste a Sureste.

Covaleda, como bona parte del sector septentrional del Sistema Ibéricu, tien un clima Cfb según la clasificación climática de Köppen (templáu ensin estación seca con branu templáu).^[5]

Parámetros climáticos permediu de Covaleda nel periodu 1968-2003
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Fonte: Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente. Datos de precipitación pal periodu 1968-2003 en Covaleda[6] 2 d'ochobre de 2012

Covaleda remonta los sos oríxenes a la Edá del Bronce, dalgunos de que los sos restos cabo rastrexar güei nel Pasu de los Arrieros o'l Pozu San Millán. Los testimonios históricos aseguren qu'en territoriu de l'actual Covaleda habitaron les tribus celtíberes de pelendones y duracos, a les cualos enfrentáronse, y non siempres con ésitu, los conquistadores romanos. Delles tradiciones menten tamién una fundación al cargu de pueblos bretonos, de quien al paecer procede'l nomatu de "bretos" que reciben los covaledenses.

El Censu de Pecheros de 1528, nel que nun se cuntaben eclesiásticos, fidalgos y nobles, rexistraba la esistencia 62 pecheros, ye dicir unidaes familiares que pagaben impuestos.^[7]

A la cayida del Antiguu Réxime la llocalidá constituyir en conceyu constitucional na rexón de Castiella la Vieya, partíu de Soria^[8] que nel censu de 1842 cuntaba con 144 llares y 574 vecinos.

A fecha 1 de xineru de 2011, Covaleda cuenta con 1.863 habitantes, de los cualos 967 son varones y 896 muyeres.

Gráfica d'evolución demográfica de Covaleda ente 1900 y 2010

Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.      Población según el padrón municipal de 2010 del INE.

Alcaldes dende les eleiciones de 1979

Llexislatura	Nome	Partíu
1979-1983	n/d	n/d
1983-1987	n/d	n/d
1987-1991		AP
1991-1995	Otilio De Vicente	CDS
1995-1999		PSOE
1999-2003	Concepción Martínez de Miguel	PSOE
2003-2007	Concepción Martínez de Miguel	PSOE
2007-2011	José Antonio de Miguel Camareru	PSOE
2011-2015	Hilario Rioja Sanz	PP
2015-2019	José Antonio de Miguel Camareru	PSOE
2019-2023	n/d	n/d
2023-	n/d	n/d

Actual distribución del Conceyu^[9]

Partíos políticos nel Conceyu de Covaleda
Partíu políticu	Conceyales
Partíu Socialista Obreru Español (PSOE)	6
Partíu Popular (PP)	3

La llocalidá de Covaleda, ye socialista na mayor parte de la democracia española, anque nun periodu foi gobernada pola AP col sofitu de sectores de dereches y centru-derecha sorianos. Tres el fraude que supunxo esta llexislatura pa les cuentes del consistoriu, la so representación menguó considerablemente nes últimes eleiciones.

Covaleda centra güei el so esfuerciu y les sos perspeutives de progresu na industria del tresformamientu de la madera, qu'empezó desenvolviéndose sobre la base de los pinares locales, magar na actualidá importa gran parte de la materia primo. La importancia d'esti sector granible queda reflexada na esistencia nel nuesu institutu del Ciclu Formativu de Grau Mediu de "Fabricación Industrial de Carpintería y Mueble", destináu a capacitar a los futuros trabayadores del sector.

• Ilesia de San Quirico y Santa Julita. Dientro del pueblu esisten delles xoyes arquiteutóniques, la primera ye la Ilesia Góticu-tardida, dedicada a San Quirico y Santa Julita, ye del s. XVII y ta construyida sobre una ilesia anterior de la cual solo queda l'arcu conopial del s. XV. La otra, ye la ermita de la Virxe del Campu construyida ente los sieglos XVII y XVIII que foi mercada polos covaledenses a los monxos Benitos d'Oña.

• D'especial relevancia ye la ponte Soria, sobre'l ríu Duero, d'estilu góticu, construyíu nel s. XVII y declaráu Bien d'Interés Cultural (BIC). Atopar al altor del km 43 de la carretera CL-117.

• Les Sierres d'Agua” tamién conocíes como “Sierres Verticales”, son rústiques obres hidráuliques, auténtiques maravíes de la imaxinación de los artesanos, convertíes en aserraderos de madera utilizando direutamente la fuercia de l'agua de ríos y regueros onde s'allugaben. Anguaño en desusu, sustituyíes por modernos aserraderos, quedaron integraes nel paisaxe del monte como testigu mudu de la tradicional actividá maderera y del trabayu de les sos xentes.^[10]

• Ponte de Santu Domingu. Foi declaráu Bien d'Interés Cultural na categoría de Monumentu el 29 de xunu de 2000.^[11]

• Ponte de Soria. Foi declaráu Bien d'Interés Cultural na categoría de Monumentu el 29 de xunu de 2000.^[11]

La llaguna Llarga, ye la más grande La llaguna Xelada, que forma pequeños charcos y una redolada pantanosa La llaguna del Hornillo, despinta pola alta morrena que la arrodia El picu de Urbión el puntu más altu de la sierra

• Fonte de los Apretaderos.

Una construcción en dos niveles conformen esta fonte. El cañu principal ta nel nivel cimeru, onde s'ensertó al tubu de PVC de la conducción un tacu de madera, qu'al pie de la forma de los "herrajes" de suxeción, asemeyen una cabeza de caballu; debita sobre una pila cuadrada con poza redonda dende la que se conduz l'agua al cañu de la parte inferior del conxuntu. Esti cañu inferior ta adosáu al muriu de les escaleres d'accesu al principal, y debita sobre una pila rectangular. Nel rellanu cimeru de la cortil, so les roques que la abriguen, hai un rótulu de fierro que reza "Añu 1994"; dichu recintu ta protexíu con barandes de madera. La fonte allugar nun merenderu con meses y asadores nuna redolada de pinos. Arribación bien alta.

• Fonte de Bocalprao.

Fonte con dos caños en pantalla de piedra con forma curvu-convexa; los caños debitan sobre una pila d'un solu bloque de piedra, dende onde s'enría a otra pila asitiada en cantu el camín. A los llaterales de los caños hai dos tales bancaes. L'agua d'esta fonte ye captada nel regueru que baxa del "Rasu del Pinu Secu". Allugar en redolada de pinos, nun merenderu con abellugu, meses y asadores. Arribación bien alta.

• Fonte de la Cagalera.

Manantial captáu y conducíu daqué más d'una docena de metros hasta'l cantu del camín. Trés pequeños caños nel frontal y los dos llaterales d'un tacu de madera, que paez asemeyar una tortúa, habiliten esta fonte en pantalla de piedra con murios llaterales de baxu altor a manera de bancaes. La fonte tien una pila trapezoidal con una lloseta de piedra, con un xabalín grabáu. La pantalla ta coronada con un motivu de base cuadrada termináu en forma piramidal, y na mesma hai un lletreru col nome de la fonte y la fecha "11-9-1996". A la derecha de la fonte, al otru llau d'una gran roca, hai una mesa de piedra con bancos y un pequeñu abellugu de madera. Redolada de pinos. Arribación bien alta. Les informaciones recoyíes dicen que'l nome de la fonte nun se debe a los efeutos de l'agua, bien apreciada polos paisanos, sinón que la forma del diedru predresu en que la so base ta'l manantial y el color mariellu-verdosu que-y da'l polen de los pinos fai-y asemeyar "un culu con cagalera".

• Fonte de la Canal.

Un conxuntu de medios tueros de pinu baleráu enríen l'agua de escorrentía hasta'l cantu del camín habilitando esta fonte. Redolada de pinos. Arribación media. Unos metros antes de llegar a esti puntu, a la derecha de la pista, allúgase'l Manantial de La Canal, anguaño non captáu nin habilitáu pero que d'antiguo lo tuvo en forma de cubillo.

• Fonte del Cubu.

Fonte con cañu de fierro, embutíu n'otru de mayor diámetru, nuna pequeña pantalla de piedra a que los sos estremos hai dos tales bancaes con forma curva y que sirven como contención del terrén. Sobre'l cañu ta grabáu l'escudu de la Guardería Forestal. La fonte allugar nun merenderu con meses y xuegos infantiles; la cortil ta zarráu y apuértase a él per una puerta xiratoria na que se llee'l nome de la fonte. Redolada de pinos. Arribación bien alta.

• Fonte Paso de los Arrieros.

Fonte con cañu de fierro inxertáu nuna llosa de piedra de forma circular; el cañu termina nun conu invertíu pal so usu como autovaso y debita sobre una pocilla tamién de piedra. Al otru llau de la pista hai una mesa de piedra y un asador. Redolada de pinos. Arribación bien alta.

• Fonte del Pozu de San Millán.

Manantial habilitáu como fonte nuna poza rectangular escavada nel terrén. Allúgase xunto al pequeñu merenderu formáu por dos meses (una d'elles ensin tables) y dos asadores. Redolada de pinos. Arribación media. Frente a esti merenderu, al otru llau del ríu que se puede vadear pel branu, ta la escampada del Pozu de San Millán onde hai unes tumbes antropomorfas. Arribación media. Una retención de lladriyu y cementu ente dos roques recueye l'agua de escorrentía habilitando esta fonte; tien un cañu de fierro orixinal que nun esquita por cuenta de un furacu na retención; en dichu furacu asitióse otru tubu metálicu actuando como cañu. La fonte allugar na base d'un pequeñu merenderu, un par de meses y asadores, construyíu enriba d'unos bloques predresos. Redolada de pinos. Arribación alta.

• San Quirico y Santa Julita (Titulares de la parroquia). Celébrase'l 15 y 16 de xunu.
• San Llorienzo (Patrón del pueblu). Celébrase los díes 9, 10, 11, 12 y 13 d'agostu.

Extrem Covaleda Desafío urbión Carrera de monte de nivel altu a lo llargo de 35 km con un desnivel acumuláu de 5200m

• I Desafío Urbión 2014 celebráu'l 28 de setiembre de 2014.
• II Desafío Urbión 2015 celebráu'l 27 de setiembre de 2015.
• III Desafío Urbión 2016 celebráu'l 11 de setiembre de 2016.

El platu típicu ye la caldereta de corderu o ayu arrieru, platu atayante que solíen comer los carreteros nos sos desplazamientos per España y los que trabayaben nel caltenimientu y curiáu de los montes de Covaleda. Otros productos carauterísticos son los embutíos caseros y les cecines de xabalín, corzu y venado, manxares esquisitos, curaos na sierra de Urbión.

Nun podíen faltar, como colofón, los duces y repostería realizaos con ingredientes naturales y ensin conservantes, de gran tradición nesti pueblu.^[12]

Dende'l puntu de vista xerárquicu de la Ilesia Católica forma parte de la Diócesis d'Osma-Soria la cual, de la mesma, ye sede sufragánea de l'Archidiócesis de Burgos.

• Bienes d'interés cultural de la provincia de Soria
• Conceyos de la provincia de Soria
• Llocalidaes d'entidá menor de la provincia de Soria
• Provincia de Soria

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Covaleda.
• Web oficial del conceyu