Antixudaísmu cristianu

L'antixudaísmu cristianu ye la discriminación y la hostilidá de los cristianos y de les sos ilesies escontra los xudíos basada fundamentalmente n'argumentos relixosos. Na segunda metá del sieglu XIX l'antixudaísmu cristianu enllaza col antisemitismu contemporaneu, que s'alimenta de la mesma de los mitos y libelos antixudíos ellaboraos mientres los sieglos anteriores. Nel catolicismu'l antixudaísmu caltúvose como doctrina hasta'l pontificáu de Xuan XXIII (1958-1963) y el Conceyu Vaticanu II (1962-1965).

La predicación de Jesús y l'empiezu de la Ilesia tuvieron llugar en Palestina. Los trés mil persones que recibieron el bautismu como resultancia del sermón de Pedro del día de Pentecostés, según rellaten los Fechos de los Apóstoles, veníen de Xudea o d'otros llugares alloñaos, pero toos yeren xudíos o simpatizantes que s'atopaben en Xerusalén por cuenta de la fiesta.

La mesma predicación de San Pablo, que la so notable actividá apostólica ente los que nun yeren xudíos valdría-y el nome de apóstol de los xentiles, desenvolvióse cuasi siempres nos llugares onde había comunidaes xudíes. Tal como nos informen les sos cartes y los Fechos, solía ser ellí onde, dempués de dirixise a los xudíos, de cutiu na sinagoga, empezaba a predicar a los xentiles.

Estes primeres rellaciones coles comunidaes xudíes son tan evidentes que les más antigües noticies que los autores paganos dannos sobre los cristianos estremar con dificultá de los xudíos. Per otra parte, tantu los Fechos como les cartes dexen entever que los mesmos xudíos miraben de primeres a los cristianos como un grupu, biforcáu y cada vez más heréticu, del propiu xudaísmu.

La espansión del cristianismu sigue de primeres bien de cerca la esistencia de comunidaes xudíes.^[4]

Dende los sos oríxenes el cristianismu presentar a sigo mesmu como'l "Nuevu Israel" y escupulicióse porque los xudíos persistieren nel so "ceguera" de siguir esperando la venida del Mesíes, pa cumplir la Promesa que Dios fixéra-y a Abraham, cuando'l Mesíes yá había llegáu: yera Xesucristu —por eso "mientres sieglos, la iconografía cristiana representó a la sinagoga por una muyer colos güeyos vendados, dando a entender que nun vía nin quería ver la Verdá"—.^[6] La Ilesia católica nun podía dexar que los xudíos negaren a Xesucristu como'l Mesíes porque eso ponía en cuestión la esistencia mesma del cristianismu. Asina surdió l'acusación contra los xudíos de que yeren el pueblu deicida, el responsable de la muerte de Xesucristu na cruz, y mientres sieglos, nes ceremonies del Vienres Santu, se invitana a los fieles cristianos a rezar pro perfidis Judaeis. La frase significaba testualmente oremos polos xudíos que tán estremaos de la fe verdadera, pero siempres se-y dio otru sentíu, el de la perfidia que caracterizaba al pueblu xudíu nel so conxuntu. Hubo qu'esperar cuasi dos mil años por que'l papa Xuan XXIII en 1959 ordenara que yá non se rezara'l Oremus pro perfidis Judaeis nes ilesies católiques.^[7]

Cuando nel sieglu IV d.C. el cristianismu convertir na relixón oficial del Imperiu Romanu, los xudíos perdieron bona parte de los sos derechos de ciudadanía dada pol emperador Caracalla a principios del sieglu III a tolos habitantes del Imperiu. Pero los xudíos, siguiendo la doctrina del padre de la Ilesia San Agustín, nun fueron escorríos, sinón "toleraos" na acepción orixinal —negativa— del términu "tolerar", que significaba aguantar, azorronar, dexar lo que nun ye lícitu. Como señaló Joseph Pérez, "hasta nel nuesu tiempu [nel qu'a la pallabra tolerancia dióse-y una significación nuevo y positivo] tolerar vinu ser resignase a una situación que se debería censurar, a un mal que convendría prohibir, pero que, por motivos varios, nun hai más remediu que consentir y aguantar".^[8]

A los xudíos aplicábase-yos el tratu que se daba a los creyentes de les falses relixones —"na Edá Media, cristianos, moros y xudíos taben toos convencíos de que la so relixón yera la única verdadera, cola esclusión de les otres, que yeren, poro, consideraes como falses", recuerda Joseph Pérez, polo que nun se-yos respetaba nin se-yos reconocíen derechos, namái se -yos "toleraba". Nos documentos medievales castellanos atópase dacuando la espresión referida a los xudíos: «tienen de ser toleraos y sufiertos»—.^[9] "Nun se-yos escorría nin se-yos espulsaba porque se pensaba que la so presencia podía ser útil", afirma Joseph Pérez.^[10]

Dende'l puntu de vista doctrinal, la "utilidá" de la presencia de los xudíos nel senu de la sociedá cristiana foi defendida por Agustín d'Hipona, frente a otros padres de la Ilesia consideraos por Romero y Macías muncho más batalloses contra los xudíos, como Juan Crisóstomo, quien nos sos sermones -yos adscribía tou tipu de perversiones y oldear col demoniu.^[11] Con tou, esa interpretación de Juan Crisóstomo como «antixudíu» ye considerada anacrónica por estudiosos modernos de la Padres de la Ilesia Patrística.^[12][13] Pa san Agustín, la coesistencia colos xudíos yera deseable pa facilitar la so conversión, porque l'exemplu de los cristianos convencería-yos del so error de nun reconocer a Xesucristu como'l Mesíes.^[14] Per otru llau, a los xudíos tamién había qu'almitilos porque yeren los depositarios de la «hebraica veritas» —l'Antiguu Testamentu, la Torá, que namái ellos podíen lleer na so llingua orixinal porque taba escrita n'hebréu y n'araméu— y que los cristianos tamién consideraben materia de fe porque d'ella derivaba la "Verdá cristiana" y de esta manera calteníase'l mensaxe de Dios.^[15] Pero que los xudíos tuvieren que ser calteníos "nun significaba que nun tuvieren sometíos a un tarrecible castigu divín como autores de la muerte del Salvador; por eso teníen que vivir esvalixaos y primíos. [...] Tratábase tan solo d'una sobrevivencia nel tiempu, restu d'un pasáu condergáu a escastase, nel tramu final, reconociendo que'l Mesíes viniera yá y que yera precisamente aquel Jesús a quien el Sanedrín condergó".^[16]

La doctrina agustiniana foi la que determinó les normes que teníen de rexir la "tolerancia" colos xudíos —nel sentíu orixinariu y negativu del términu—, que quedaron afiguraes na Constitutio pro iudaeis promulgada pol papa Inocencio III en 1199, nun momentu en que la violencia antixudía, qu'empezara cola persecución de los xudíos mientres la Primer Cruzada cien años antes, estender por Europa. Na Constitutio encamentar a los príncipes cristianos a protexer a los xudíos y los sos bienes, y espresamente a evitar los saqueos de los sos campusantos y l'interrupción violenta de los sos ritos y celebraciones. Coles mesmes amosábase contraria a la conversión forzosa de los xudíos.^[17] Pero esti mesmu papa, Inocencio III, sería los que favorecería los cambéu de doctrina respeuto de los xudíos afigurada nel Cuartu Conceyu de Laterano celebráu namái dieciséis años dempués.

A partir del sieglu XI empezó a camudar fondamente la relativa benevolencia so la que los xudíos vivieren hasta entós nel Occidente cristianu, cola esceición de la etapa final del reinu de los visigodos de Hispania, onde'l xudaísmu tuvo a puntu de sumir. La primer muestra fueron les masacres de xudíos per parte de los cruzaos que se dirixíen a Tierra Santa. Joseph Pérez rellacionar colos motivos escatolóxicos de la primer cruzada: "Les meyores de los turcos paecíen anunciar la venida del Anticristu y el fin del mundu; agora bien, San Pablo (Rom., XI, 15) diera a entender que los xudíos convertiríense cuando llegara'l fin de los tiempos; d'ende pudo surdir la idea de que yera oportunu acelerar aquel procesu, forzando a los xudíos a convertise, arrequexando y maltratando a los que s'aguantaben".^[18]

Nel cambéu de perceición del llugar qu'ocupaben los xudíos nel senu de les sociedaes cristianes tuvieron un especial protagonismu varios eruditos xudíos que se convirtieron al cristianismu, ente los que destacó Moisé Sefardín, que cuando se convirtió en 1106, camudó'l so nome pol de Pedro Alfonso. Alfonso escribió Dialogus contra judeos (Diálogos contra los xudíos), onde per primer vegada utilícense los argumentos de la lliteratura rabínica, que Pedro Alfonso conocía perbién, pa combatir el xudaísmu. Na obra Pedro Alfonso llanza una acusación d'enorme trescendencia: los dirixentes xudíos sabíen que Jesús yera Fíu de Dios y la prueba podía atopase nel Talmud, el llibru sagráu de los hebreos. Pedro Alfonso, pos, demostraba que los xudíos yeren verdaderamente culpables de deicidio porque cuando condergaron a muerte a Jesús, sabíen que yera Dios. Con esta acusación cuestionábase la opinión d'Agustín d'Hipona de que los xudíos de Xerusalén actuaron por inorancia, creencia na que se basara la política de "tolerancia" caltenida hasta entós y que'l so oxetivu postreru yera convertir a los xudíos en cristianos al amosa-yos la Verdá de Xesucristu. Si los xudíos yá conocíen esa Verdá, entós nun yera posible la conversión y, por tanto, yá nun tenía sentíu la "tolerancia" escontra ellos.^[19]

El pasu decisivu escontra una postura muncho más intransixente escontra los xudíos producir nel Cuartu Conceyu de Laterano convocáu pol papa Inocencio III y celebráu en 1215. En repitiendo la condena escontra los xudíos como pueblu deicida, alcordáronse ellí una serie de midíes discriminatories p'aisllalos de la población cristiana: la obligación de vivir en barrios separaos y de portar una señal pa poder ser reconocíos darréu; la prohibición absoluta de caltener rellaciones sexuales ente xudíos y cristianos; la prohibición de que pudieren tener criaos o emplegaos cristianos, según la d'exercer determinaos oficios —como la de médicu d'un cristianu— o ocupar puestos que-yos dieren autoridá sobre cristianos; la prohibición de construyir nueves sinagogues. "L'oxetivu yera acabar cuanto antes cola perfidia de los xudíos que s'empeñaben en negar lo evidente: que Xesucristu yera'l Mesíes anunciáu. Unu de los papeles asignaos a les órdenes mendicantes [acabante fundar] foi precisamente la predicación pa convencer y convertir a los xudíos", afirma Joseph Pérez.^[20]

L'aplicación d'estes midíes nun se fixo esperar. San Luis, rei de Francia, obligó a los xudíos a llevar una rodela mariella nel vistíu y en 1254 espulsar de los sos dominios, anque más tarde volver a almitir en cuenta de una fuerte suma de dineru. Nel sieglu siguiente, volvieron ser espulsaos y readmitidos, hasta qu'en 1394 fueron espulsaos definitivamente de los territorios so soberanía del monarca francés. Nel Sacru Imperiu Romanu Xermánicu'l Conceyu de Viena de 1267 repitió lo alcordao nel Conceyu de Laterano y obligó a los xudíos a que llevaren un sombreru carauterísticu, el Judenhut. En 1290 yeren espulsaos del reinu d'Inglaterra. Sicasí, los encamientos de Laterano nun fueron dafechu aplicaes nos reinos cristianos ibéricos porque los monarques precisaben la collaboración de la población xudía pa la repoblación y el desarrollu de los territorios conquistaos a los musulmanes d'Al-Ándalus. Sicasí, en Castiella fueron recoyíes nes Partíes d'Alfonsu X el Sabiu, nes que se xustificaba la presencia de los xudíos «por que ellos vivieren como en cautiverio pa siempres y fueren alcordanza a los homes qu'ellos vienen del llinaxe d'aquellos que crucificaron a El nuesu Señor Xesucristu».^[21]

Un episodiu que tuvo una gran trescendencia foi promovíu pola afirmación d'un xudíu recién convertíu, Nicolás Donin, de que'l Talmud contenía inxuries y blasfemies contra la relixón cristiana. Asina s'entamó en París una disputa ente cuatro prelados católicos que fadríen d'acusadores y cuatro rabinos xudíos que defenderíen el Talmud. La resultancia foi favorable a l'acusación, y el rei San Luis ordenó en 1242 executar la sentencia y dellos miles de llibros y manuscritos hebreos fueron quemaos na foguera.^[22] Venti años dempués tuvo llugar una disputa similar en Barcelona presidida pol rei d'Aragón y conde de Barcelona Xaime I d'Aragón, na que participaron un xudíu convertíu, el dominicu Pablo Cristianu y el rabín de Girona y gran filósofu Moisés Ben Nahmán, tamién conocíu como Nahmánides. La tema central del alderique celebráu en xunetu de 1263 foi la cuestión del Mesíes y de la Trinidá, y tres la celebración del mesmu Nahmánides foi acusáu polos dominicos de blasfemu, polo que tuvo qu'emigrar a Palestina pa evitar la condena.^[23]

A los xudíos obligábase-yos a asistir a les disputes "por que guardaren la derrota de les sos rabinos ante los argumentos de los teólogos cristianos y quedaren asina convencíos de que taben engañaos".^[24] Coles mesmes forzábase-yos a asistir a los sermones de los flaires dominicos que taben autorizaos a dalos nes mesmes sinagogues y nos qu'acometíen contra'l xudaísmu col fin de convertir a los sos oyentes. Pero estos métodos dieron escases resultaos porque la inmensa mayoría de los xudíos siguieron fieles a la Llei Mosaica.^[25]

Poco dempués de la disputa de Barcelona, el dominicu catalán Raimundo Martí, que tenía amplies conocencies d'árabe y hebréu, publicó un llibru que tendría una gran trescendencia sobre la forma como encetaron los cristianos la presencia de los xudíos xunto a ellos. El so títulu yera Pugio fidei adversos Mauros et Judaeos, que la so intención esclariar el mesmu Martí nel prólogu: «Colos llibros del Antiguu Testamentu que recibieron los xudíos, amás del Talmud y otros de los sos testos auténticos, voi componer una obra tal que seya capaz, cuasi como un puñal, de resgar a los persiguidores de la fe cristiana y del cultu». Como'l llibru taba llenu de cites sacaes del Talmud y de los midrachim —interpretaciones y comentarios tradicionales— cola so correspondiente traducción al llatín,^[26] foi profusamente utilizáu por tolos autores cristianos que queríen amosar los "errores" del xudaísmu.^[27] El dominicu esplicaba nel so llibru que, tres la destrucción del Templu de Xerusalén, un rabín apautara col diañu'l fin de los cristianos, polo que los xudíos dexaren de ser el pueblu escoyíu por Dios pa pasar a ser el pueblu escoyíu por Lucifer. Con esta conclusión cerraba'l ciclu de coesistencia colos xudíos. Estos agora "yeren tan solo servidores de Satán, que los emplegaba pa destruyir la fe cristiana".^[28]

La creciente roxura del antixudaísmu doctrinal alimentó y xustificó los estereotipos antixudíos surdíos nos ámbitos non eruditos. Nes predicaciones de les órdenes mendicantes, sobromanera de los dominicos, pasar de la imaxe "más bien neutra del xudíu, víctima del demoniu más que ser endemoniado" —susceptible por tanto de ser salváu— a la del "xudíu como ser abyecto y miserable, personificación de toa clase de vicios y maldaes". Nesti contestu ye nel que surden una serie de lleendes y mitos antixudíos que van tener una llarga pervivencia y que van contribuyir a crear "un ambiente qu'acabó per provocar y xustificar la violencia de les mases cristianes contra los xudíos", especialmente en momentos de crisis, como les que se producieron nel sieglu XIV de resultes del tarrecible impautu de la Peste Negro. "Los fieles víense convidaos a entrar en sí mesmos y a ver nes catástrofes que se-yos veníen enriba otres tantes señales de la roxura de Dios que los castigaba polos sos pecaos y ¿qué mayor pecáu había que'l convivir colos descendientes d'aquellos que dieren muerte a Cristu?".^[25]

La traza más antigua del estereotipu del xudíu creáu na Edá Media foi que los xudíos yeren puercos, cuando en realidá la so esmolición pola llimpieza yera mayor que la de los sos vecinos cristianos. Lo qu'asocedía ye que los xudíos solíen vivir atarraquitaos nos barrios que se-yos asignaben nes ciudaes y que la so densidá de población yera bien cimera a los espacios cristianos, polo qu'ellí yera difícil consiguir una hixene aceptable. Acomuñada a la suciedá taba'l prexuiciu sobre'l mal golor qu'esprendíen, que tenía enforma que ver colos sos vezos culinarios como l'usu del ayu.^[29]

Otru prexuiciu consistía en que los xudíos tamién yeren malvaos y cómplices de los criminales. Lo qu'asocedía munches vegaes yera que los lladrones allegaben a los emprestadores xudíos apurriendo'l botín como prinda del dineru que-yos daben, que dempués nun recoyíen. Coles mesmes caracterizábase-yos como cobardes, pero la realidá yera qu'al quitáse-yos del derechu a portar armes intentaben evitar los problemes. "Cuando viaxaben, teníen que contratar el serviciu de cristianos armaos que los sirvíen d'escolta; pero éstos, de cutiu, volver contra ellos pa desvalijarlos. Había qu'allegar a los tribunales, onde yera bien difícil que se comprobaren y castigaren tales delitos. [...] Tou ello contribuyía a formar ente los xudíos una conciencia específica: yera inútil tratar de defendese, una y bones el dañu sería inda peor. Teníen De despintase, fuxir o resalvar tales peligros".^[30]

Otres traces del estereotipu yeren que'l xudíu yera avaro, llaín y maestru del engañu —como muncho más tarde retratar Shakespeare col personaxe del xudíu Shylock en El mercader de Venecia—. Estes traces derivaben de les actividaes rellacionaes col dineru que realizaben los xudíos ricos —en realidá una minoría—, que depués se treslladaben al conxuntu de los xudíos. Los nobles y eclesiásticos, que yeren los que disponíen de rentes importantes na Edá Media, nun entendíen lo que faíen los banqueros y emprestadores xudíos col so dineru, y tendíen a resabiar d'ellos porque tampoco entendíen cómo'l manexu del dineru faía-yos ricos. Achacaben al so "avaricia" que nun gastar el dineru que ganaben, anque la razón yera bien senciella. "Sabíen perbién que los sos bienes moblames yeren la única garantía pa la so esistencia y la so seguridá y por eso aforraben; si obligábase-yos a emigrar por cualesquier circunstancia, esos bienes, en moneda o letra de cambéu, podíen acompaña-yos nel destierru".^[31]

L'historiador Luis Suárez Fernández sintetiza asina l'estereotipu inventáu sobre los xudíos na Edá Media, "una imaxe falso y calumnioso pero que duró hasta los nuesos díes":^[32]

El xudíu yera un ser puercu que güel a ayu, cómpliz de lladronos que'l so botín pon el mercáu, cobarde, ye sobremanera un avaro bien astutu que coles sos «sotileces» envolubra y engaña a los cristianos.

L'historiador Luis Suárez Fernández arrexunta los llevantos relixosos arramaes contra los xudíos na Edá Media en cuatro grandes sectores: arrobinar epidemies y enfermedaes contaxoses p'aniquilar a los cristianos; los insultos y les blasfemies contra Xesucristu, la Virxe y los principios de la fe cristiana; la profanación d'hosties consagraes; y los crímenes rituales sobre neños cristianos.^[33]

Anque dalgún médicu xudíu foi acusáu d'utilizar les sos conocencies pa intentar asesinar al so paciente cristianu, el llevantu más espublizáu yera qu'arrobinaben epidemies y enfermedaes contaxoses p'acabar colos cristianos. En 1321 espublizar en Francia'l rumor de que los xudíos contrataren a malatos por que contaminaren les agües y de esa forma vengase de les violencies sufiertes a manes de los pastorcillos. Coles mesmes cuando se vía a un xudíu bañándose nun ríu, darréu pensábase que lo que taba faciendo yera envelenar les sos agües. Estes acusaciones algamaron la so clímax cuando la Peste Negro afaró Europa a partir de 1348. Asina en munchos llugares les juderíes fueron asaltaes polos sos apavoriaos y enfurecidos vecinos cristianos que creíen que yeren los xudíos los qu'arrobinaren la peste.^[34]

Anque dalgún xudíu podía ser sorprendíu bocayando, esta conducta atribuyir a tolos xudíos. D'ende l'espardimientu de la lleenda del xudíu errante que rellataba la condena impuesta por Dios d'analayar eternamente a un xudíu que faltara a Xesucristu nel camín escontra'l Calvariu.^[33] Pero n'ocasiones lo qu'asocedía yera que los cristianos malinterpretaban fiestes xudíes, como la del Purim (muerte d'Amán, el malváu que recueye'l Llibru de Ester), que creíen que yera una burlla de la Crucifixón. Asina cuando los xudíos celebrar en Castiella, los neños cristianos faíen sonar les carraques p'afogar los berros d'Amen —un costume que pasó a les procesiones de Selmana Santa—.^[35]

La creencia de que los xudíos profanaben hosties consagraes na eucaristía paez qu'empezó a espublizase a mediaos del sieglu XII, en tiempos de la Segunda Cruzada. Según esta lleenda los xudíos robaben hosties consagraes pa quemar, apuñalales o meteles n'agua ferviendo y de esa forma "demostrar" que nun yeren el cuerpu de Cristu, según la fe cristiana. Una de les versiones más significatives foi la que recueye una de les vidreres de la catedral de San Miguel y Santa Gúdula de Bruxeles: nel Vienres Santu de 1370 unos xudíos robaron unes hosties consagraes y cuando les apuñalaron esquitó sangre d'elles y los culpables fueron executaos.^[36]

Nes Cantigues de Santa María d'Alfonsu X el Sabiu tamién apaez la lleenda: un emprestador xudíu, en faciéndose con una hostia consagrada, profanar con fueu, agua ferviendo y con un cuchiellu, pero ensin consiguir alteriar la so forma orixinal. Una de les versiones más conocíes ye l'asocedida en Segovia a principios del sieglu XV, y que paez que dio llugar al cuadru atribuyíu primeramente a Jan van Eyck, tituláu El trunfu de la Ilesia sobre la Sinagoga. La lleenda foi recoyida por Alonso d'Escayu nel libelo Fortalitium Fidei de 1460 y nella refierse qu'un sacristán precisáu de dineru allegó a un emprestador xudíu y ésti a cambéu del dineru pidiólu qu'apurriéra-y una hostia consagrada, a lo que'l sacristán, asustáu, aportó. Un grupu de xudíos, ente los que s'atoparía don Meir, médicu del rei Enrique III de Castiella, refundiaron la hostia a una caldera ferviendo, pero la hostia alzóse sobre la caldera envuelta nun halo de lluz divino y dirixóse volando hasta'l conventu de Santa Cruz. Los xudíos profanadores fueron condergaos a muerte y l'obispu convirtió la sinagoga de Segovia nun templu católicu dedicáu al Corpus Cristi.^[37]

El dominicu catalán Raimundo Martí na so famosa obra antixudía Pugio fidei... atribuyía esta conducta a la intervención del diañu que los enseñaría a los xudíos —los sos discípulos predilectos, según Martini— que na hostia consagrada taba presente'l cuerpu de Cristu.^[28]

Según esta creencia, bien espublizada, el día de Vienres Santu los xudíos raptaben a neños cristianos sometiéndolos a tarrecibles sufrimientos y asesinándolos d'una forma especial, qu'incluyía l'aprovechamientu de la so sangre pa fabricar con ella'l matzot de la Pascua xudía. D'esta forma, según la lleenda, los xudíos, lloñe de penase de ser un pueblu deicida, reproducíen la Pasión de Xesucristu.^[38] La primer acusación de cometese esti crime ritual producir en Norwich (reinu d'Inglaterra) en 1144, y llueu apaecieron otros casos, sobremanera nel sieglu siguiente —Blois (1171); Fulda (1235); Narbona (1236); Lincoln (1255); Valréas de Vaucluse (1247); Múnich (1286); Manosque (1296); Uzés (1297)—.^[39] El primeru documentáu na península ibérica ye de 1250 y producióse en Zaragoza —el neñu foi canonizáu col nome de Santu Dominguito del Val—. Una historia similar corrió en 1294 tamién nel reinu d'Aragón: cuntábase que nun pueblu cercanu a Zaragoza unos xudíos secuestraren a un neñu cristianu al qu'arrincaríen el corazón y el fégadu, pero nesti casu pudo demostrase que se trataba d'una llevantu, yá que apaeció'l neñu supuesta víctima del crime.^[40]

Nel códigu castellanu de les Partíes tamién se recueye esti libelo de sangre antixudíu:^[40]

Oyemos dicir qu'en dellos logares los xudíos ficieron et facen el día de Vienres Santu remembranza de la pasión... furtando los neños et poniéndolos na cruz y faciendo imáxenes de cera et crucificándolas, quando los neños non pueden haver

Na Corona de Castiella hubo dellos casos de supuestos asesinatos rituales de neños perpetaos por xudíos, pero'l más famosu foi'l del Santu Neñu de La Guardia que tuvo llugar en 1491, un añu antes de la espulsión de los xudíos d'España.^[41]

Por cuenta de la presión de la Ilesia ortodoxa, nacida tres el cisma de 1054, los xudíos teníen prohibíu entrar en Rusia dende'l Medievu. Nun ye d'estrañar, por tanto, que mientres la Edá Moderna la comunidá xudía rusa fuera numbéricamente insignificante. Sicasí, l'anexón de territorios tres la guerra contra l'Imperiu otomanu (1768-1774) y les socesives reparties de Polonia en 1772, 1793 y 1795 ente Austria, Prusia y Rusia —que provocaron la desapaición del Estáu polacu hasta 1918— obligaron al Gobiernu rusu a pensar nos cientos de miles de xudíos recién incorporaos.

Antes de les ampliaciones territoriales, los emperadores o zares rusos yá constataren la nula efectividá de los intentos d'incorporar a los sos escasos súbditos xudíos a la Ilesia ortodoxa nacional. Pero la política aplicada con posterioridá por dellos miembros de la dinastía Romanov —que dirixó Rusia dende 1613 hasta 1917— acabó convirtiéndose nuna velea pa los xudíos que cayeron nel so poder.

La decisión de la zarina Catalina II d'imponer a los xudíos una zona de residencia o zona d'asentamientu enzancó entá más la yá dura vida de los xudíos rusos. Estos perdieron la posibilidá d'escapar de los pogromos que tantes muertes causaron.

Mientres el reináu de Nicolás I (1825-1855) aumentó la represión. En 1827 el zar aprobó'l cantonismo, un réxime militar que forzaba a los xudíos varones más probes a incorporase al exércitu. Obligaos a bautizase, munchos d'estos mozos acabaron protagonizando suicidios coleutivos o individuales y otros recurrieron a automutilaciones o a conversiones asonsañaes.^[42]

Na segunda metá del sieglu XIX naz l'antisemitismu contemporaneu que basa la hostilidá a los xudíos, non na so fidelidá a un determináu credo relixosu —como nel antixudaísmu cristianu—, sinón na so pertenencia a la "inferior" raza semita que quier imponese a la "superior" raza aria. L'antisemitismu contemporáneo va rematar na gran catástrofe del Holocaustu, l'estermín de los xudíos d'Europa polos nazis mientres la Segunda Guerra Mundial. ^{[ensin referencies]}

Dempués de 1945, unu de los xudíos sobrevivientes del Holocaustu, l'historiador francés Jules Isaac, que la so esposa y fía fueron asesinaes nun campu d'estermín, propúnxose pescudar cuálos yeren los oríxenes históricos del antisemitismu europeo contemporaneu. La resultancia de les sos investigaciones publicar en tres libros: Jésus et Israël (1948), Genèse de l'antisémitisme (1956) y L'Enseignement du mépris (1962). Isaac atopó'l raigañu del antisemitismu contemporáneo na "pedagoxía del despreciu" (títulu del so últimu llibru) escontra los xudíos practicada pola Ilesia mientres sieglos al presentar a los xudíos como unos malvaos y unos criminales, como el pueblu deicida que condergó a Jesús, despintando'l fechu de que fueron unos xudíos —los que formaben el Sanedrín—, non los xudíos, los que lo sentenciaron a muerte. D'esa forma, según Isaac, l'antixudaísmu cristianu, fundamentalmente medieval, preparó'l terrén pa la gran traxedia del sieglu XX. Na páxina final de la so Jesús et Israël resume'l so alegatu: los nazis fueron los responsables del estermín de los xudíos, pero tratar d'una responsabilidá derivada «que vinu inxertar se, como'l más tétrico parásitu, nuna tradición secular, una tradición cristiana».^[43]

Isaac entrevistar colos papes Pío XII y Xuan XXIII y llogró convencer a esti postreru, como a otros munchos católicos —non a toos—, de la responsabilidá de la Ilesia Católica. La primer respuesta foi la orde de Xuan XXIII del 21 de marzu de 1959 pola que se prohibía los rezu del Oremus pro perfidis Judaeis nes ilesies de Roma, que poco dempués s'estendió a tol orbe católicu. El pasu definitivu dar nel Conceyu Vaticanu II (1962-1965) cuando s'aprobó'l 28 d'ochobre de 1965 la declaración Nostra Aetate sobre les rellaciones coles relixones non cristianes, y concretamente col xudaísmu.^[44]

L'historiador británicu Martin Gilbert atestigua cómo él mesmu pertenez a una xeneración de xudíos nacíos antes de la Segunda Guerra Mundial— na que se daba por sentáu la esistencia de cierta complicidá del Cristianismu nel Holocaustu, no que los enseñaben y n'enforma de lo que lleíen. Poníase l'acentu na llarga historia del antisemitismu cristiano, nes otomíes cometíes polos cruciaos contra los xudíos na Edá Media, nel papel de la Ilesia nes persecuciones antixudíes a lo llargo de la historia. Les diatribas contra los xudíos per parte de Lutero tamién formaben parte de los llibros d'historia de los xudíos, incluyendo dalgunu de la so autoría.

Tamién menta Gilbert cómo n'años más recién hubo dures crítiques escontra'l Cristianismu y les ilesies pol so papel mientres l'Holocaustu. Especialmente falóse de la culpabilidá ya inclusive complicidá del Papa, del Vaticanu y del cleru —especialmente del cleru católicu— nos sucesos que llevaron al Holocaustu y mientres el mesmu Holocaustu. La so visión, conclúi Gilbert, siempres foi distinta. N'unu de los sos llibros describe los esfuercios realizaos por clérigos cristianos individuales na llucha contra l'antisemitismu y, del estudiu de les sos biografíes, conclúi que ye necesariu un cambéu nel tratamientu del Holocaustu na historia.^[45]

N'otru de los sos llibros, dedicáu a los xustos ente les naciones, esplica sir Gilbert cómo ente les decenes de miles de persones qu'ayudaron a los xudíos mientres l'Holocaustu, había numberosos católicos —ente ellos franciscanos, benedictinos y xesuites—, cristianos ortodoxos rusos y griegos, bautistes y luteranos, ya inclusive musulmanes de Bosnia y Albania. Munchos de los xudíos que sobrevivieron al réxime y la ocupación Nazi n'Europa ente 1939 y 1945, deben la so vida a non xudíos. Yera frecuente la pena de muerte pa los qu'ayudaren a los xudíos, especialmente en Polonia y l'este d'Europa. Munchos cientos de non xudíos fueron executaos por tratar d'ayudar a los xudíos.^[46]

• Pérez, Joseph (2009). Los xudíos n'España. Madrid: Marcial Pons. ISBN 84-96467-03-1. Consultáu'l 24 de xineru de 2015.
• Romero, Elena; Macías, Uriel (2005). Los xudíos d'Europa. Un legáu de 2.000 años. Madrid: Alianza Editorial. ISBN 84-206-5849-9.
• Suárez Fernández, Luis (2012). La espulsión de los xudíos. Un problema européu. Barcelona: Ariel. ISBN 978-84-344-0025-2.

• Persecución de los xudíos mientres la Primer Cruzada
• Antisemitismu n'España
• Disputatio