Anas crecca

Anas crecca zarceta
Estáu de caltenimientu
Esmolición menor (IUCN 3.1)[1]
Clasificación científica
Reinu:	Animalia
Filu:	Chordata
Clas:	Aves
Subclas:	Neornithes
Orde:	Anseriformes
Familia:	Anatidae
Subfamilia:	Anatinae
Tribu:	Anatini
Xéneru:	Anas
Especie:	A. crecca Linnaeus, 1758
Distribución
Subespecies
Anas crecca crecca Cerceta eurasiática Anas crecca nimia Cerceta aleutiana
Consultes
[editar datos en Wikidata]

Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como ^NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu.

La zarceta (Anas crecca) ye una especie d'ave anseriforme de la familia Anatidae qu'habita n'Eurasia y África. Ye un coríu migratoriu que cría nel norte d'Eurasia y pasa l'iviernu nel sur d'esti continente y África. Ye una especie bastante común, y de cutiu bien numberosa, y trátase d'unu de los coríos de superficie más pequeños. Presenta dimorfismu sexual, amosando'l machu un plumaxe llamativu, carauterísticu pol so resaltáu «antifaz» verde azuláu, siendo muncho más vistosu que la fema, de tonos apagaos y parduzos. Les zarcetes comunes son axiloses voladores, omnívores y habiten en toa mena d'humedales.

Ye un coríu de pequeñu tamañu, con unos 35 cm de llargor, un valumbu alar d'ente 53-59 cm, y un pesu de 270-394 g.^[2] El picu ye planu y arrondáu. Tocantes al so color, el picu ye d'un tonu pardu o marrón escuru, dacuando motudu o enllordiáu de coritu. Les sos pates palmotiaes son de pardu buxu. L'iris ye d'un diámetru de 8 mm y de color castañu.

Presenta un marcáu dimorfismu sexual nel color del so plumaxe, la zarceta machu espliega un coloríu muncho más vivu y llamativu que'l de la fema. Magar que ye carauterísticu nesta especie, tantu en machos como en femes, un espeyuelu de color verde esmeralda metálicu. El machu adultu en plumaxe reproductivu presenta un color predominantemente buxu, en realidá por cuenta de un finu llistáu coritu y blancu namái apreciable de cerca, col pechu motudu n'escuro sobre fondu color ablancazáu o ante del restu de partes inferiores, con ciertu color doráu so la cola. Sicasí la so tiesta ye d'un color castañu acoloratáu, con una franxa ancha de color verdioscuro a mou d'antifaz alredor de los güeyos, que ta bordiada per fines llinies de color crema que s'estienden hasta'l picu. El plumaxe de les femes ye principalmente de tonos pardos, con un fondu claru con veteáu más escuru. El so pileu marrón escuro y sobre los güeyos apaez franxa superciliar clara y una postocular escura, y los carriellos y el pescuezu son más pálidos y tán finamente rayaos de pardu.

Los machos en clise, esto ye, tres la dómina de cría y mientres el procesu de muda del so plumaxe, aseméyense a les femes adultes, anque presenten el llombu y l'envés de les ales d'un color más escuros y netamente uniformes.

Los exemplares inmaduros o xuveniles, tanto machos como femes, son asemeyaos a les femes. Motudos de color marrón buxu o pardu claru.

El plumaxe de los machos de zarceta común y coríu de carolina son d'aspeutu bien asemeyáu, tantu que les úniques diferencies observables son les fines llinies de color crema que presenten na tiesta bien marcaes nos machos de zarceta común, bordiando les mexelles y el pileu, ente que son difuses o tán ausentes nos coríos de carolina; y les dos franxes blanques verticales nes bandes del pechu que namái tienen los machos de coríu de carolina y les horizontales de les ales presentes namái nos machos de zarceta común.

Ye aparentemente un coríu silenciosu, pero'l machu produz un discretu magar que prestosu y carauterísticu "crrit" acompañáu d'un xiblíu, conocíu polos cazadores qu'esperen sollertes a sentilu. Sicasí, la fema emite un aspru "cuac", sobremanera cuando s'esciten o sollerten yá que xeneralmente tán callaes.

La zarceta común pertenez al grupu de zarcetes típiques, un pequeñu grupu de coríos de superficie del xéneru Anas cercanamente emparentáu col coríu real (A. platyrhynchos) y los sos parientes, de fechu al paecer tou este últimu grupu evolucionó a partir d'una zarceta típica. Forma una superespecie col coríu de carolina (A. carolinensis) y A. flavirostris. Describióse amás de la nominal una subespecie, Anas crecca nimia de les islles Aleutianes, que difier namái llixeramente en tamañu, anque probablemente nun ye distinta.^[3][4][5]

Anque nel pasáu les zarcetes comunes y les americanes (A. carolinensis) tuvieron consideraes como una única especie, anguaño la mayoría de los ornitólogos considérenles especies separaes,^[6][7][1] a pesar los plumaxes reproductivos apomórficos cuasi idénticos de los sos machos, lo que sigue confundiendo a los científicos.

La primer descripción científica d'esta especie fízola Carlos Linneo na so obra Systema naturae en 1758 col mesmu nome que anguaño, Anas crecca.^[8] La so descripción en llatín ye: [Anas] macula alarum viridi, linea alba supra infraque oculos – «un coríu con espeyuelu verde, con una llinia blanca percima y per debaxo de los güeyos» – y la so primer referencia foi la descripción de la so obra inicial Fauna Svecica.^[9] Linnaeo amás mentó na so descripción qu'otros autores escribieren sobre la zarceta común enantes como: Conrad Gessner^[10] que describióla na so obra Historiae animalium como anas parva («coríu pequeñu») ente los sos querquedulae ("zarcetes"); Ulisse Aldrovandi^[11] denomóla phascade o querquedula minor ("zarceta menor"), y que foi debidamente mentada por Francis Willughby^[12] que llamó a la especie querquedula secunda Aldrovandi («segunda zarceta d'Aldrovandus»^[13]). Tocantes a la llocalidá tipu Linnaeo anotó qu'habita n'ecosistemes d'agua duce d'Europa.^[14]

El nome científicu que-y dio Linneo ye una onomatopeya, referida a una llamada carauterística de los machos que yá fuera tratada poles fontes qu'usó. Polo que'l nome científicu que tien dende entós vien significar «coríu que fai cryc». El so nome común en noruegu krikkand, danés krikand y alemán Krickente signifiquen lo mesmo.

Tradicionalmente, los ornitólogos consideraben qu'esistíen tres poblaciones, identificaes en trés subespecies d'apariencia bien asemeyada:

• Anas crecca crecca (Linnaeus, 1758)^[8] (zarceta común)
• Anas crecca nimia (Friedmann, 1948)^[8]
• Anas creca carolinensis (Gmelin, 1789)^[8] (coríu de carolina)

Sicasí, anguaño esta taxonomía nun ye compartida pola mayoría de los taxónomos, que consideren al coríu de carolina (Anas carolinensis)^[6] una especie estremada. Esti puntu de vista de los ornitólogos, básase nun analís que recueye datos de comportamientu, morfolóxicos, y moleculares.^{[15][4][5][16][17]}

La zarceta común cría na mayor parte del norte d'Eurasia y la mayoría pasa l'iviernu más al sur del so hábitat reproductivu, tantu nel sur d'Europa y Asia como nel norte d'África. La mayor densidá pel branu rexístrase en Finlandia, onde llegaron a calculase poblaciones d'aproximao unes 60.000 o 80.000 pareyes.^[18]Sicasí nos climes nidios d'Europa asolápense los territorios d'iviernu y branu. Por casu nes islles britániques cría una pequeña población pel branu, pero lleguen cantidaes enforma mayores pel iviernu procedentes de Siberia. Tamién puede atopase a la especie tol añu na rexón d'El Cáucasu, l'oeste d'Asia Menor, nes costes septentrionales del mar Negru, ya inclusive nes costes del sur d'Islandia y en Vestmannaeyjar.^[19]

Pel iviernu esisten altes densidaes de zarcetes alredor del Mediterraneu, incluyida la totalidá de la península Ibérica y les rexones costeres del norte d'África. Tamién pasen l'iviernu nel sur d'Asia, dende Oriente próximu hasta'l sureste asiáticu, llegando hasta Taiwán y Xapón. Otru importante allugamientu ivernizu ye la cuasi totalidá del valle del Nilu. Amás esisten cuarteles ivernizos aisllaos nel llagu Victoria, l'estuariu del ríu Senegal, y los banzaos del altu ríu Congu, los deltes interiores y marinos del Níxer, y el centru del valle del Indo. Columbráronse individuos divagantes nel interior de Zaire, Malasia, Groenlandia, y les islles Marianes, Paláu y Yap en Micronesia;^[20] y rexístrense regularmente nes costes de norteamericanes hasta California y Carolina del Sur.^[19]

Anque la zarceta común ye menos abondosa que'l so pariente cercanu, el coríu de Carolina, tamién ye bien numberosa. Les sos poblaciones cuantifíquense principalmente polos censos que se faen nos sos cuarteles ivernizos. Rexístrense añalmente alredor de 750.000 alredor del Mediterraneu y el mar Negru, 250.000 na Europa Occidental templada, y más de 110.000 en Xapón. En 1990 y 1991 fízose un censu más detalláu qu'amosó qu'unes 210.000 zarcetes pasaben l'iviernu n'Irán, unes 109.000 en Paquistán, y alredor de 77.000 n'Azerbaixán, unes 37.000 na India, 28.000 n'Israel, más de 14.000 en Turkmenistán y cuasi 12.000 en Taiwán. Paez que se caltién por sigo mesma, tres un llixeru cayente de la so población ente 1–2% añalmente na década de 1990s – probablemente causáu principalmente pola desecación y contaminación de los humerales – ensin más aiciones de caltenimientu que la monitorización de les sos poblaciones y posiblemente la proteición de los sos hábitat nos cuarteles d'ivernada. La UICN y BirdLife International clasifiquen a la zarceta común como especie so esmolici��n menor, ensin contabilizar la separtación de la más numberosa A. carolinensis.^[1][3][19]

La zarceta común ye una de les especies a les que s'aplica'l alcuerdu pal caltenimientu de les aves acuátiques migratories afro-euroasiátiques (AEWA) applies.

N'España, alcuéntrase fácilmente n'ecosistemes como'l del Parque nacional de les Tables de Daimiel, el del Parque Natural de Monfragüe, o'l del Parque Nacional de Doñana, ente otros, onde constitúi una especie nidificante ocasional, pero invernante abondosu y numberosa.^[21]

La subespecie de distribución más amenorgada que la nominal ye la zarceta aleutiana (Anas crecca nimia), que s'alcuentra nel noroeste d'América y, sobremanera, nes islles Aleutianes mientres el branu. Pel iviernu, esta subespecie de zarceta común en parte viaxa escontra'l sur d'América del Norte.

Como ave acuática ye obviu imaxinar que se desenvuelve en redol a zones con importantes mases d'agua. Les llagunes cercanes a los árboles y con abondosa vexetación acuático son un exemplu de hábitat afayadizu y preferentemente frecuentáu por esta zarceta. Mientres el periodu de nidificación vive n'agües someres con abondosa vexetación, como por casu bien podríen ser gorbizales o felechales. Ello ye que como les plantes formen parte de la so dieta, podría dicise qu'en realidá siempres van tar presentes nel so hábitat.

Constrúin los sos niales nel suelu al abellugu de vexetación o arbustos, en plantíos de tubérculos, o terrenes pantanosos ente la maleza, pudiendo asitiase próximos a l'agua, anque nun ye condición inamovible. En iviernu atópase nun espectru más ampliu de biotopos como puen ser marismes, güelgues, banzaos o banzaos.

Come tantu nel agua, somorguiando la tiesta pa topar la presa, como tamién "pastiando" nes veres, pa lo qu'introduz el picu na folla, restolando y dando asina caza a los distintos invertebraos qu'atopa al so pasu. La so alimentación consiste principalmente en yerbes, plantes y les sos granes, complementada con moluscos, canesbes d'inseutos acuáticos y pequeños crustáceos. Ye por tanto un coríu omnívoru, que mentanto la primavera inxer canesbes, viérbenes y crustáceos, mientres la seronda xeneralmente decántase por granes o biltos, y mientres l'iviernu aliméntase de preses acuátiques que caza somorguiando la tiesta nel agua, que puen ser anfibios y pexes de pequeñu tamañu.

Como la mayoría de los coríos resulta cabileñu andando pel suelu, failo con bastante dificultá, siendo menos axilosa que l'coríu real. Sicasí, el vuelu d'estes aves ye rápidu, enérxicu y erráticu, con capacidá pa los cambeos sópitos de sentíu. De primeres ye baxu, pero llueu álcense con gran enerxía. Tamién presenta vuelu conectáu en bandada, onde amuesen una gran coordinación ente miembros, llogrando reblincaes d'ida y vuelta, con baxaes y xubíes. Suelen reparase con facilidá les bandaes constituyíes por una docena d'exemplares, pero tamién formen grupos muncho más numberosos. Ye fácil entender l'axilosu vuelu d'esta zarceta, dáu'l so pequeñu tamañu y potente fisionomía, teniendo tamién en cuenta qu'al mes de nacer yá practiquen un descaráu vuelu llibre. Los pichones son, ello ye que nidífugos, empezando a volar d'unos 25 a 30 díes de nacíos.

El cortexu nupcial d'Anas crecca ye asemeyáu al del coríu real (Anas platyrhynchos), y como suel asoceder n'avifauna ye abondo espectacular. El cortexu dura dellos díes, pos los machos van tener qu'efectualo insistentemente primero que la fema apuerte a copular. N'ocasiones dellos machos, dos o trés, compiten ente ellos pa llograr l'atención d'una única fema. Estos movimientos nupciales de cortexu consisten na inmersión del picu na agua, llevantándolu al empar que s'alcen alzando'l cuerpu de l'agua, pa volver arquiar el pescuezu y nuevamente fundir el picu. Si'l machu s'entepasa muncho nel so espectáculu y avérase más de la cuenta a la fema, pue asoceder qu'esta lu refugue ya inclusive lu escuerra hostilmente. Si'l machu trunfa nel so enfotu y llogra el so oxetivu, l'axugamientu va producir ensin más dilación.

La zarceta nidifica nel suelu non siempres cerca de l'agua, pero nun llugar bien escondíu. La fema ye la encargada de la so construcción, buscando un fuexu na tierra que tea camufláu ente la maleza pa pasar lo más inalvertío posible. El fuexu va forralu con plumón que la mesma fema s'arrinca del cuerpu, fueyatasca, yerba y felechos.

Tocantes a la puesta; presenta una sola puesta de 8 a 12 güevos ente abril y xunu. La responsable de los güevos tamién ye la fema, que va encargase de guarialos ente que'l machu abandónala y torna al nial cuando naz el primer pichón. D'esta miente, va guarar los güevos ente 21 y 23 díes.

El güevu d'esta ave presenta un tamañu de 41-50 x 30-35,5 mm, siendo de color crema o buxu con tinte verdosu.^[2]

Al nacer les críes, va alimentales principalmente la fema, anque'l machu pueda contribuyir en menor midida. Sicasí los pollos dexen el nial al poco de nacer pa siguir a la madre.

De nun ser presa d'enfermedaes, depredadores o cazadores, la zarceta llogra una llonxevidá d'unos 10 a 15 años.

Anas crecca nun ye una especie endémica, de fechu presenta una amplia distribución a lo llargo del mundu, y por tanto tien una importante población mundial. Según les estimaciones de Birdlife International, la población d'anas crecca a lo llargo del mundu podría ser d'unos 5.900.000 a unos 6.900.000 exemplares.^[22]

Tocantes al so estáu de caltenimientu, nel añu 2009, la zarceta común alcuéntrase catalogada na Llista Colorada de la UICN (Xunión Internacional pal Caltenimientu de la Natura) como una especie LC (Least Concern) o, lo que ye lo mesmo, d'esmolición menor. Esto ye por cuenta de que, anque se desconoz l'enclín de la población mundial, nun se cree que mengüe cola abonda rapidez como pa baxar en más del 30% mientres los próximos diez años o, nos trés próximes xeneraciones.^[22]

Sicasí, n'España la zarceta alcuéntrase catalogada, cuantimenos nel añu 2004, dientro del Llibru Coloráu de les aves d'España como una especie vulnerable, siendo considerada una especie bien vulnerable a les diverses alteraciones humanes de toa índole.^[23][2]

• Madroño A, González C & Atienza J C. (eds. 2004). BirdLife, Madrid.: Llibro Colloráu de les aves d'España.. Direición Xeneral de Caltenimientu de la Naturaleza, Ministeriu de Mediu Ambiente / Sociedá Española de Ornotoloxía /. ISBN 84-8014-568-4.

• BirdLife International / European Bird Census Council (2000). European bird populations: estimates and trends. BirdLife Conservation Series nᵘ 10, BirdLife International, Cambridge.

• BirdLife International (2004). Birds in Europe: Population Estimates, Trends and Conservation Status. BirdLife Conservation Series nᵘ 10, BirdLife International, Cambridge.

• Mariña H, Araújo A, Farinha JC, Poças MC & Machado AM (2000). Nomes Portugueses das Aves do Paleárctico Ocidental. Assírio & Alvim, Lisboa.

• Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal. Handbook of the birds of the world. Vol. 1 Ostrich to ducks. Lynx, 1992, Barcelona. ISBN 84-87334-10-5

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Anas crecca.

Wikispecies tien un artículu sobre Anas crecca.

• Material audiovisual de zarceta común n'Internet Bird Collection
• Identificación de sexos y edaes nel Atles d'Identificación de les Aves d'Aragón