Aceite

La palabra aceite^[1][2], azaite^[1] (pron. /a·θei·te/~/a·θai·te/, benasqués /a·'sei·te/, de l'arabe az-zait, "suco d'a oliva", y iste de l'arameu zayta), olio u oli (d'o latín oleum) ye un termin chenerico ta designar cuantos liquidos d'orichens diversos y hidrofobos (que no se disolven en augua).

Por un regular as aceites tienen acidos grasos insaturaus, como ye o caso de l'aceite d'oliva u l'aceite de chirasol. Eixemplos d'aceites con acidos grasos saturaus son l'aceite de coco y l'aceite de palma.

As aceites que se pueden minchar son lipidos cheneralment d'orichen vechetal u animal, anque un escalfamiento puede esnaturalizar-las, fendo-las no aptas ta o consumo humán.

L'aceite mas comuna historicament en a dieta mediterrania ye l'aceite d'oliva. En latín se deciba oleum y d'astí a denominación en aragonés medieval olio^[3] que fue substituyida por l'arabismo az-zait. L'aceite d'oliva virchen s'obtién dreitament molendo y exprimindo as olivas, l'aceite d'oliva refinau s'obtién calentando os repuis d'o proceso anterior y tractando-los con disolvents quimicos.

Atras aceites vechetals, usadas en alimentación son; l'aceite de chirasol, l'aceite de soya y l'aceite de palma

En Aragón existen tres denominacions d'orichen d'aceite d'oliva:

• DOP Aceite d'o Baixo Aragón: incluye municipios d'as comarcas d'Andorra-Sierra d'Arcos, Baixo Aragón, Baixo Aragón-Casp, Campo de Belchit, Cuencas Meneras, Matarranya, Martín Baixo, Mayestrato y Ribera Baixa d'Ebro.
• DOP Aceite d'o Semontano: incluye municipios d'as comarcas de Cinca Meya, Monegros, Plana de Uesca, Ribagorza, Semontano de Balbastro y Sobrarbe.
• DOP Aceite Sierra de Moncayo: incluye municipios d'as comarcas de Campo de Borcha y Tarazona y Moncayo.

• Aceite vechetal.
• Aceite animal.
• Aceite mineral.