Luengas siuanas

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Las luengas siuanas u siú-catawbanas son una familia de luengas d'America d'o Norte, ubicata principalment en a francha d'as Grans Planas d'Estaus Unius. Los autors que s'estiman mes de dicir siú-catawbana a ista familia miran d'endicar que los idiomas catawbans forman clarament una branca deseparata d'as luengas siús, que beluns claman siuana oriental.

Encara que la conoixita como Gran Nación Siú abraca només los pueblos dakota, lakota e nakota, la familia lingüistica ye muito mes gran y abraca los "parladors viellos", los winnebago y los suyos cosins lingüisticos, los crow. La familia siuana tamién s'esparde per l'este y lo sud.

Parix que los indicios lingüistico-historicos apuntan enta un orichen meridional d'os pueblos siuans, con migracions abe mes d'un milenio dende Carolina d'o Norte y Virchinia ta Ohio, y contino, bien baixando lo Río Ohio t'o Misisipi y remontando t'o Misuri, bien cruzando Ohio enta Illinois, Wisconsin y Minnesota, la tierra d'es dakota.

Bels lingüistas asocían las luengas siuanas con as caddoanas y las iroquesas en una familia macrosiuana.

• Catawbanas u siuanas orientals:
  • Catawba (estinguito en 1960).
  • Woccon (estinguito en o sieglo XVIII).
• Siuanas u siús:
  • Idiomas siús d'a val d'o Misuri (Siú d'as Planas d'o Norte):
    • Crow u apsaroka.
    • Hiratsa, minitari u gros ventre.
  • Idiomas mandan:
    • Mandan.
  • Idiomas siús d'a val d'o Misisipi (Siú central):
    • Siú central dakotán:
      • Diasistema Siú:
        • Lakota, siú occidental u teton:
          • Lakota septentrional.
          • Lakota meridional.
        • Nakota, siú central u yankton:
          • Yankton.
          • Yanktonai.
        • Dakota, siú oriental u santee-sisseton:
          • Santee.
          • Sisseton.
      • Assiniboine
      • Stoney, siú d'as Rocosas u assiniboine d'Alberta
    • Siú central chiwere-winnebago:
      • Chiwere:
        • Iowa u ai'yuwe.
        • Otoe, oto u chiwere.
        • Misuri.
      • Winnebago u hochank:
        • Winnebago occidental.
        • Winnebago oriental.
    • Siú central dhegihán:
      • Omaha-ponca:
        • Omaha.
        • Ponca (u Ponka).
      • Kansa-osage:
        • Kansa.
        • Osage.
      • Kwapa u arkansa.
  • Idiomas siú d'a val de l'Ohio (Siú sudoriental):
    • Siú de Virchinia: [estinguito].
      • Tutelo.
      • Saponi.
      • Monacán.
      • Occaneechi.
    • Siú de Misisipi u Ofo-biloxi: [estinguito].
      • Biloxi.
      • Ofo.

En anglés:

• Bibliografía ta's idiomas siús
• Familia siuana (Ethnologue)