Schaltdag
| Dialäkt: Markgräflerisch (Ebringe) |
E Schaltdag isch e zuesätzlicher Dag, wo ime Schaltjohr zum Iisatz chummt. Schaltdäg sin notwendig, um dr Kalender iber langi Zittrüm mit em Johreszittjohr (tropischs Johr) z synchronisiere. D Johreszitte werre bestimmt dur d Stellig vu dr Erdax zue dr Sunne un dr Dageslängi, wo sich zyklisch ibers Johr änderet.
Schaltregle
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Vu einere Früehligs-Dag-un-Nacht-Gliichi zue dr nächste brucht d Erde 365 Däg 5 Stund 48 Minute un 45,26 Sekunde. Dr bürgerlich Kalender mit 365 Däg isch dorum noch vier Johr praktisch ei Dag gegeniberem tropische Johr z churz, weswäge no e Schaltdag iglegt wird, um dr Kalender wiider mit em tropische Johr z synchronisiere. Säll gschiiht im Gregorianische Kalender un Julianische Kalender im Hornig.
Die Schaltregel nächeret dr Kalender im tropische Johr uf ebba 11 Minute a. Des isch dr julianisch Kalender, wo s Johr mit 365 Däg un 6 Stund animmt. In 128 Johre füehrt des aber dezue, dass derno e Schaltdag zviil iglegt worre isch, wil jo s tropisch Johr e chlei weng chürzer isch.
Deswäge het mer 1582 dr julianisch Kalender reformiert un dur die gregorianisch Schaltregel ergänzt: In volle Johrhunderte vu dr christliche Ära fallt dr Schaltdag us, es sei denn, s Johr isch dur 400 deilbar.
Au anderi Kalender hän Schaltdäg oder gar Schaltmunät, um dr Kalender iber längeri Zittrüm mit em tropische Johr synchron z halde.
Ifüehrig
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr Gregorianisch-Julianisch Kalender wendet im Prinzip d Schaltdagregel vum Ägyptische Kalender a. Dr Ägyptisch Kalender isch e Sunnejohr zue zwölf gliich lange Munät vu 30 Däg mit fümf aghängte Zuseatzdäg, sog. Epagomenen, gsi, so dass e Johr vu 365 Däg gha het. Wil säll aber fast e Virtel Dag z churz gsi isch, isch dr Afang vum ägyptische Kalenderjohr innert ebba 1450 Johre, dr sog. Sothis-Periode, dur alli Johreszitte gwanderet.
238 v. Chr. het no dr ägyptisch Chönig Ptolemaios III. Euergetes im Edikt vu Kanopus agordnet, dass alli vier Johr e sechste Epagomenen in dr Kalender izfüege isch, womit de facto dr hüt noch gültig Schaltdag igfüehrt gsi isch, wil sither jedes viert jo jetz 366 Däg gha het.