Die adygeischi Sprooch

Adygeisch (адыгабзэ [adəgabză])
Verbreitig:	Russland, Jordaanie, Israel, Nordmazedonie, Süürie, Türkei, Irak
Sprecher:	500.000
Linguistischi Klassifikation:	Nordwestkaukasisch Tscherkessisch Adygeisch
Offizieller Status
Amtssprooch vo:	Adygeja (Russland)
Sproochchürzel
ISO 639-1	-
ISO 639-2	ady
ISO 639-3	ady

Adygeisch (Äigebezäichnig адыгабзэ [adəgabză], „-bze“ bedütet „Sprooch“), dütsch au Adygejisch, sältener Adygisch, au West-Tscherkessisch, isch näbe Russisch d Amtssprooch vo dr autonoome Republik Adygeja in dr Russische Föderazioon. Si wird vo verschiidene Tscherkesse-Stämm in Adygeja as Schriftsprooch verwändet: vo de Schapsugh, de Bsedugh, de Absech, de Temirgoj, de Hakutschi, de Kabardiner in Adygeja (nit in Kabardino-Balkarie und Karatschai-Tscherkessie) u. a. Si isch us em Dialäkt vom Stamm vo de Temirgojer bildet worde.

In Russland schwätze vermuetlig 125'000 Lüt Adygeisch as Muetersprooch, uf dr ganze Wält si s öbbe 500'000. Die grösst adygeischi Gmäind het öbbe 277'000 Mitgliider und läbt in dr Türkei. öbbe 4'000 Tscherkesse lääbe in Galiläa in Israel. Die schuelpflichdige Chinder häi dört in de Dörfer Kfar Kama und Rehaniye au Underricht in dr adygeische Sprooch.

Adygeisch ghöört zur Familie vo de nordwestkaukasische Sprooche und wird zsämme mit em Kabardinische au as „Tscherkessisch“ bezäichnet. Kabardinisch wird vor allem in dr autonoome Republik Kabardino-Balkarie näbe dr balkarische Sprooch gschwätzt. Witeri verwandti Sprooche si s Ubychische, s Abchasische und s Abasinische.

Wie alli nordwestkaukasische Sprooche het s Adygeische en agglutinierende Sproochbau e Hufe Konsonante. In de verschiidene Dialäkt git s zwüsche funfzg und sächzig Konsonante, vo deene si vili Ejektive. In dr Mundart vo de Abdsach existiert e zuesätzlge, seer sältene palatale Ejektiv.

D Sprooch isch noch dr Oktoberrevoluzioon standardisiert worde und sit 1938 wird si mit em kyrillische Alfabeet gschriibe. Vorhäär het mä bis 1927 en Alfabeet brucht, wo uf em Araabische ufbaut gsi isch und ab 1928 äins, wo uf em latiinische Alfabeet basiert isch.

S Modärne Adygeische Alfabeet

А а а	Б б бы	В в вы	Г г гы	Гу гу гуы	Гъ гъ гъы	Гъу гъу гъуы	Д д ды
Дж дж джы	Дз дз дзы	Дзу дзу дзуы	Е е йэ	(Ё ё) йо	Ж ж жы	Жъ жъ жъы	Жъу жъу жъуы
Жь жь жьы	З з зы	И и йы	Й й йы кІаку	К к* кы	Ку ку куы	Къ къ къы	Къу къу къуы
КІ кІ** кІы	КІу кІу кІуы	Л л лы	Лъ лъ лъы	ЛІ лІ лІы	М м мы	Н н ны	О о*** уэ
П п пы	ПІ пІ пІы	ПІу пІу пІуы	Р р ры	С с сы	Т т ты	ТІ тІ тІы	ТІу тІу тІуы
У у уы	Ф ф фы	Х х хы	Хъ хъ хъы	Хъу хъу хъуы	Хь хь хьы	Ц ц цы	Цу цу цуы
ЦІ цІ цІы	Ч ч чы	ЧІ чІ чІы	Ш ш шы	Шъ шъ шъы	ШІ шІ шІы	ШІу шІу шІуы	Щ щ щы
(Ъ ъ) пытэ тамыгь	Ы ы ы	(Ь ь) шъэбэ тамыгь	Э э э	(Ю ю) йыу	(Я я) йа	I Іы	Іу Іыу

Liddratuur

Monika Höhlig: Kontaktbedingter Sprachwandel in der adygeischen Umgangssprache im Kaukasus und in der Türkei. LINCOM Europa, Münche 1997, ISBN 3-89586-083-2

Weblingg

D Wikipedia uff Adygeisch