Saliese wet

Die Saliese wet (Latyn: Lex Salica) was ’n belangrike wet wat opgestel is vir die regering van die Saliese Franke in die vroeë Middeleeue tydens die heerskappy van koning Clovis I in die 6de eeu. Hoewel die wet baie antieke gebruike weerspieël, is die vroegste datum waarop dit saamgestel kon gewees het, tussen 507 en 511.^[1]

Die term "Saliese wet" word dikwels gebruik as sinoniem vir agnatiese troonopvolging (troonopvolging deur manlike erfgename). Die belangrikheid van die wet strek egter veel verder, aangesien dit die direkte voorganger was van baie huidige regstelsels in Europa.

Koning Clovis het die wet laat saamstel om orde te handhaaf tussen die verskillende volke in sy ryk. Dit het veral gehandel oor sake soos erfkwessies, diefstal, moord en geweldpleging.

’n Belangrike bepaling van die Saliese wet was die gelyke verdeling van grond onder ’n erflater se seuns.

Hoewel die Saliese wet in die latere Middeleeue feitlik vergete was, het die deel oor die manlike opvolging ’n herlewing ondergaan in die vroeë 14de eeu toe dit gebruik is om vroue van die Franse troonopvolging uit te sluit. Koning Eduard III van Engeland, ’n aanspraakmaker deur die vroulike lyn, is daarmee ook van die opvolging uitgesluit en dit het later gelei tot die Honderdjarige Oorlog (1337–1453). Die troon het toe gegaan na ’n neef van ’n vorige koning, waarmee die Huis van Valois aan die bewind gekom het. Die Saliese opvolgingswet het daarna ’n hoeksteen van die Franse koninkryk en later ook ander lande geword.

Die wet reguleer onder andere troonopvolging volgens geslag. Agnatiese troonopvolging beteken dat die troon of leengrond aan ’n manlike erfgenaam gaan, dus ’n broer, seun of die naaste familielid deur die manlike lyn, selfs verlangse manlike familielede. Die belangrikste vorms is agnatiese senioriteit en agnatiese eersgeboortereg. Laasgenoemde was die mees gebruiklike – die troon het gegaan aan die oudste seun van ’n monarg; as die monarg geen seuns gehad het nie, het die naaste manlike familielid in die manlike lyn hom opgevolg.

Die sogenaamde "semi-Saliese" weergawe van die wet het bepaal dat alle manlike familielede eerste moet erf, insluitende dié deur verlangs verwante manlike lyne; maar as daar geen manlike bloedverwante oor was nie, kon die naaste vroulike familielid (soos ’n dogter) van die laaste manlike monarg of grondeienaar sy erfgenaam wees. Ná haar sou die troon of grond weer aan haar eie manlike erfgename gaan volgens die Saliese volgorde. Met ander woorde, die vroulike familielid naaste aan die laaste manlike eienaar is as ’n man beskou vir die doel van erfenis.

Vanaf die Middeleeue was daar ’n ander praktiese stelsel: manlike erfgename deur die vroulike lyn mag geërf het, maar met uitsluiting van die vroue self. So sou ’n oupa deur sy dogter se seun opgevolg word, al het die dogter self nog gelewe. Of ’n man sonder kinders sou deur sy suster se seun opgevolg word, al het die suster nog gelewe.

Die Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Ierland en die Koninkryk van Hannover het geskei ná die dood van koning William IV van die Verenigde Koninkryk en van Hannover in 1837. Die Saliese wet was in Hannover van krag, maar nie in Brittanje nie. Koning William se broerskind Victoria het die troon van Groot-Brittanje en Ierland bestyg, maar die troon van Hannover het na William se broer Ernest Augustus I van Hannover gegaan.

Net so is die Koninkryk van Nederland en die Groothertogdom van Luxemburg in 1890 geskei toe koningin Wilhelmina die troon van Nederland bestyg het. Die troon van Luxemburg het gegaan na ’n manlike lid van ’n ander tak van die Huis van Nassau: Adolf, hoof van die Nassau-Weilburg-tak.

Dieselfde lot het dié tak egter twee dekades later in die gesig gestaar toe daar geen manlike erfgename in die Huis van Nassau oor was nie. In 1907 het Adolf se enigste seun, Guillaume IV, Groothertog van Luxemburg, ’n semi-Saliese weergawe van die wet aanvaar wat die reg van sy dogters bevestig het om hom op te volg.

In die Kanaaleilande, die enigste deel van die voormalige Hertogdom van Normandië wat nog onder die Britse kroon val, is the titel Hertog van Normandië aan koningin Elizabeth II toegeken (nie Hertogin nie). Dit is dus onder invloed van die Saliewe wet dat ’n heildronk hier gedrink word op "die koningin ons hertog".

• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.