Ruimtestasie
'n Ruimtestasie is 'n ruimtetuig wat bedoel is om vir 'n kort of langer tydperk beman te word. Die bemanning reis na en van die ruimtestasie in 'n aparte ruimtetuig. Daar is tans (2020) een, die Internasionale Ruimtestasie (IRS), aangesien ruimtestasies wat nog nie beman is nie, maar waarheen 'n bemanning uiteindelik op pad is, word nie ingesluit nie.
Die IRS is in 'n wentelbaan om die aarde (soos die geval was met voormalige ruimtestasies), maar daar is planne vir 'n Lunar Orbitale Platform Gateway in 'n wentelbaan om die maan.[1]
Kenmerke
[wysig | wysig bron]In die praktyk word ruimtestasies onbeman gelanseer, hoewel dit teoreties moontlik is om ruimtestasies met bemanning en al te lanseer. Tot nou toe het alle ruimtestasies in 'n lae wentelbaan om die aarde, op 'n hoogte van tot 440 kilometer, gewentel. Afgesien van die feit dat minder energie benodig word vir die lansering, bly hulle ook binne die relatief lae bestraling in die Van Allen-gordels, sodat bewoners minder blootgestel word aan kosmiese straling. Dit is egter vir hulle moontlik om in 'n hoër wentelbaan of selfs om 'n ander hemelliggaam as die aarde te draai. Met twee hemelliggame, waarvan die een om die ander wentel (byvoorbeeld die maan om die aarde of die aarde om die son), is dit ook moontlik om 'n ruimtestasie te laat draai in 'n vaste relatiewe posisie relatief tot albei met die kleinste hemelliggaam. Vyf relatiewe posisies is moontlik vir twee hemelliggame, die sogenaamde lagrange-punte.
Die eerste ruimtestasies is in hul geheel gelanseer, die lateres is in dele gelanseer en in die ruimte aammekaar gesit. Ruimtestasies word in die praktyk nie ontwerp om op die aarde of op 'n ander hemelliggaam te land nie. Hulle keer terug na die atmosfeer aan die einde van hul lewe en word so vernietig. Dit kan op 'n gekontroleerde manier gedoen word, sodat alle puin wat die reis deur die atmosfeer oorleef beland in 'n onbewoonde deel van die aarde (gewoonlik die suidelike deel van die Stille Oseaan). In die praktyk het dit egter 'n paar keer gebeur dat puin van 'n ruimtestasie in 'n bewoonde gebied beland het.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]
Sedert die begin van ruimtereise in die vyftigerjare, is planne beraam vir ruimtestasies. Daar was vroeër sprake van ruimtestasies in wetenskapfiksieverhale sedert die tyd van Jules Verne. Na die oorlog het Wernher von Braun onder meer voorstelle gemaak vir reuse-draaiende wiele in 'n wentelbaan om die aarde waarin kunsmatige swaartekrag sou bestaan.[2] Hulle moet as 'n tussenstasie tussen die aarde en die maan en planete funksioneer. Die VSA het egter verkies om die Apollo-program te onderneem wat ruimtevaarders direk na die maan kon bring. Na die Apollo-era was daar nog baie planne om groot ruimtestasies te bou, soos dié wat in die 1970's deur die Amerikaanse fisikus Gerard O'Neil voorgestel is. Dit het selfs ware ruimtekolonies gebied waar groot getalle mense die sonnestelsel sou begin koloniseer. Vanweë die koste bly die verwesentliking beperk tot die Amerikaanse Skylab en die Russiese Mir, en later tot die huidige IRS, onder andere.
Oorsig van ruimtestasies
[wysig | wysig bron]| naam | land | lansering | besonderhede |
| Saljoet 1 | Sowjetunie | 19 April 1971 | Eén keer beman, 23 dae lank |
| Saljoet 2 | Sowjetunie | 3 April 1973 | Militêr (kodenaam: Almaz). Kon nie gestabiliseer word nie. Nooit beman. |
| Skylab | Verenigde State | 14 Mei 1973 | Saamgestel uit ongebruikte Apollo-materiaal. Drie keer beman. Onbeheerd oor Wes-Australië neergestort. |
| Saljoet 3 | Sowjetunie | 24 Junie 1974 | Militêr (kodenaam: Almaz 2). Eén keer beman. |
| Saljoet 4 | Sowjetunie | 26 Desember 1974 | Twee keer beman. |
| Saljoet 5 | Sowjetunie | 22 Junie 1976 | Militêr (Kodenaam: Almaz 3). Twee keer beman. |
| Saljoet 6 | Sowjetunie | 29 September 1977 | Eerste ruimtestasie waaraan twee ruimtetuie kon koppel. Vyf "permanente" spanne, 11 "besoekende" spanne. |
| Saljoet 7 | Sowjetunie | 19 April 1982 | Soortgelyk aan Saljoet 6. Tot 1991. Ses "permanente" spanne, vier "besoekende" spanne. |
| Mir | Sowjetunie/ Rusland |
19 Februarie 1986 (eerste module) |
Bestaan uit verskeie modules. Besoek deur dosyne spanne. Nege keer besoek deur 'n ruimtependeltuig. Op 23 Maart 2001 met 'n beheerde aksie bo die suidelike deel van Stille Oseaan neergestort. |
| Internasionale Ruimtestasie (IRS) | internasionaal (16 lande) |
20 November 1998 (eerste module) |
Permanent beman sedert 2 November 2000. |
| Tiangong 1 | Volksrepubliek China | 29 September 2011 | Besoek deur een onbemande en twee bemande vlugte. In September 2016 begin wegdryf en op 2 April 2018 het dit onbeheerbaar vernietigend teruggekom in die atmosfeer. |
| Tiangong 2 | Volksrepubliek China | 15 September 2016 | Besoek deur een onbemande vlug. Op 19 Julie 2019 gekontroleerd maar destruktief in die atmosfeer teruggebring. |
Trivia
[wysig | wysig bron]Die Amerikaanse skrywer Edward Everett Hale beskyf al in 1869 in die kortverhaal The Brick Moon van 'n ruimtestasie wat van bakstene gebou is, bedoel om te help met navigasie op die see. Dit was die eerste fiktiewe beskrywing van 'n ruimtestasie.[3]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Jackson, Shanessa (11 September 2018). "Competition Seeks University Concepts for Gateway and Deep Space Exploration Capabilities". nasa.gov (in Engels). NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Junie 2019. Besoek op 19 September 2018.
- ↑ "The First Space Station". Boys' Life. September 1989. p. 20.
- ↑ Mann, Adam (25 Januarie 2012). "Strange Forgotten Space Station Concepts That Never Flew". Wired (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Oktober 2013. Besoek op 22 Januarie 2018.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Nederlandse Wikipedia vertaal.
