Pulvermacher

Adam Gabriël de Smidt (19 Februarie 1836, Stellenbosch – 14 November 1910, George) skryf onder die skuilnaam Pulvermacher (die Duits vir buskruitmaker.^[1])  Pulvermacher word beskou as een van die eerste volwaardige Afrikaanse digters na die publikasie van sy gedig Dopper Joris en sy seiltjie in Het Volksblad in 1873. Hy lewer ook 'n enkele bydrae tot die Afrikaanse prosa, naamlik Uit het dagboek van Pulvermacher. Van sy skryfwerk word in 1976 deur Pieter W. Grobbelaar ontdek, dit is ook Grobbelaar wat in 1975 die identiteit van Pulvermacher vasstel en bekendmaak.

Adam Gabriël de Smidt^[2] is op 19 Februarie 1836 op Stellenbosch gebore is.^[3] Hy is een van vyftien kinders van Willem Anne Janssens de Smidt (1804–1855) en Susanna Margaretha Redelinghuijs (gebore 1803). Sy broers en susters, met geboortejare, is Susanna Maria (1827), Sara Maria (1828), Abraham (1829; later landmeter-generaal van die Kaapprovinsie), Susanna Margaretha (1831), Petrus Johannes (1832), Willem (1833), Catharina Hendrica (1834), Johanna Hermina (1837), Johannes Hermanus (1839), Jacoba Alida (1840), Maria Jacoba (1842), Elizabeth Anthoinette (1843), Charles Cornwallis Michell (1844) en Henry (1845).^[4][5]

Die oorsprong van sy skrywersnaam is onbekend, maar D’Arbez vertel van 'n historiese gebeurtenis in sy roman Mooi Annie of Skipbreukelinge, wat moontlik lig hierop werp. Tydens die oorlog tussen Engeland en Holland in 1781 soek vyf Oos-Indiese skepe in Saldanhabaai skuiling teen die vyand. Hulle opdrag is om eerder die skepe aan die brand te steek as om dit in Engelse hande te laat val, maar nie een van die skepe het hoogs ontvlambare materiaal aan boord nie. Die stuurman van Middelburg, ene Abraham de Smidt en voorvader van die Kaapse familie met hierdie naam, prakseer toe 'n plan om letterlik kruit te vervaardig uit swael, teer, dun plankies en ou droë stukke seil.^[6] So is hierdie voorvader letterlik 'n kruitmaker wie se heldedaad bekendheid verwerf het.^[7]

Op twintigjarige leeftyd tree Pulvermacher in diens van die Kaapse Koloniale Staatsdiens en is hierna onder andere betrokke by padbou. In 1861 doen hy die opmetings vir die ou George na Knysna pad en hou toesig oor die bou van Meiringspoort. Hy is ook betrokke by die konstruksie van Seweweekspoort en Katbergpas en is verantwoordelik vir die bou van die brûe oor die Buffalo-, Koonap- en Keirivier. Van die ampte wat hy in die Kaapse staatsdiens beklee, sluit in padinspekteur en vrederegter vir Riversdal, Mosselbaai en Oudtshoorn.

Na sy aftrede in 1879 word hy lid van die Wetgewende Vergadering vir George en dien ook vir meer as twintig jaar op die George Afdelingsraad. In 1894 koop hy lot 3 en 8 van die plaas Pampoenkraal van die destydse regering, geleë op die gebied wat nou Saasveld naby George is en hy noem hierdie plaas Woodifield.

Hy trou op 8 Augustus 1870 met Johanna Elizabeth Hartzenberg, waarna hy die swaer is van Thomas Bain.^[8] Hulle het twee kinders, Geoffrey William de Smidt (1871) en Ascheton Geddes de Smidt (1878).^[5]

Pulvermacher is op 14 November 1910 op die plaas Woodifield naby George oorlede. Met sy dood word alle vlae in George halfmas gehang as teken van respek en waardering vir alles wat hy vir die distrik beteken en gedoen het.

Hy publiseer in Het Volksblad van 31 Julie 1873 wat beskou word^[9] as die eerste oorspronklike gedig^[10] van waarde in Afrikaans, naamlik Dopper Joris en sy seiltjie.^[11] Hierdie is die geestige en taamlik onbeholpe liefdesverklaring van 'n gewone boer wat sy geliefde probeer beïndruk met sy besittings van twyfelagtige waarde.^[12] Op 16 Augustus 1879 verskyn Ou Abel Rasmus^[13] in Het Volksblad. Hierdie gedig vertel van 'n vrou wat deur 'n skerpioen gebyt is en tevergeefs 'n beroep doen op haar man om deur middel van boererate haar van afsterf te red.

Beide Dopper Joris en sy seiltjie en Ou Abel Rasmus word in Groot verseboek^[14] en Gerrit Komrij se bloemlesing Die Afrikaanse poësie in 'n duisend en enkele gedigte^[15] opgeneem. Sy gedigte verskyn ook in ander versamelbundels, insluitende Digters en digkuns, Eerste stemme, Die junior digbundel, Voorspraak en Woordpaljas.^[16]

Verder bestaan daar slegs 'n prosabydrae van hom, Uit het dagboek van Pulvermacher, wat in Het Volksblad van 3 April 1866 verskyn,

'n Verdere gedig, Wat het predikante zeg, en wat Titus Tokiaan van denk, en 'n aantal prosastukke onder sy eie naam deur Pieter W. Grobbelaar is in 'n Melt Brink-manuskripboek ontdek. Hierdie prosastukke word in Standpunte van April 1976 gepubliseer. Grobbelaar is dan ook die eerste persoon wat die ware identiteit van Pulvermacher vasstel en dit bekend maak in die Tydskrif vir Volkskunde en Volkstaal van Oktober 1975.

Abraham H. de Vries neem sy prosawerk Gebet van Tities Tokiaan in die Afrikaanse kortverhaalboek^[17] op en Merwe Scholtz neem hierdie stuk ook op in Vertellers 2. Hierin prys Tities die Here vir die veld en die goeie toestand van mens en dier, maar dan bekla hy Jeremias se kinders se lot. Volgens Tities het Jeremias hom regtig goed gedra die laaste tyd, maar die Here het sy melkbokkies deur die weer doodgeslaan, sy beste vooros laat vrek en sy klein Lukassie laat verongeluk. Jeremias het alles gedoen wat van hom verwag kan word, maar nie die Here nie. Tities wil weet, as Jeremias in die Here se skoene was, of hy dieselfde aan die Here se kinders sou doen.

• Askes, H. en Landman, J.N. (samestellers) Voorspraak. Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe Tiende druk 1994
• Bull, Marjorie: Willem Anne Janssens de Smit - Cape public servant and politician. In: Lantern. Tydskrif vir Kuns, Kennis en Kultuur. Jaargang 29, nr. 1, Desember 1979
• De Vries, Abraham H. Kortom. Academica Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe 1983
• De Vries, Abraham H. Kortom 2. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1989
• De Vries, Abraham H. Kort vertel: Aspekte van die Afrikaanse kortverhaal. Suid-Afrikaanse Instituut Amsterdam 1998
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Scholtz, Merwe. Herout van die Afrikaanse poësie en ander opstelle. Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste druk 1975
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999