Gaan na inhoud

Obesiteit

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
(Aangestuur vanaf Oorgewig)
Obesiteit
Klassifikasie en eksterne bronne
Drie silhoeëtte vir respektiewelik: normaal, oorgewig en obees (regs)
Drie silhoeëtte vir respektiewelik: normaal, oorgewig en obees (regs)
ICD-10 E66
ICD-9 278
OMIM 601665
DiseasesDB 9099
MedlinePlus   003101
eMedicine med/1653
MeSH C23.888.144.699.500
Mediese waarskuwing

Obesiteit of vetsug is 'n mediese toestand waar 'n persoon soveel vet in die liggaam opgebou het dat sy gesondheid negatief daardeur beïnvloed word. Dit kan aanleiding gee tot gesondheidsprobleme en selfs 'n korter lewensverwagting.[1][2] Mense met 'n liggaamsmassa-indeks (LMI) van meer as 30 kg/m2 word as obees beskou.[3] LMI word bereken deur die liggaamsgewig in kilogram te deel deur die kwadraat van die liggaamslengte in meter. Vetsug is redelik skaars by wilde diere, maar nie ongewoon by mense en troeteldiere nie, wat dikwels oorvoed is en te min beweeg.

Vetsug vergroot die risiko van verskillende siektes, onder andere hartsiektes, tipe 2-diabetes, obstruktiewe slaapapnee, sekere vorme van kanker, osteoartritis[2] en asma.[4][2][5] Vetsug word gewoonlik veroorsaak deur 'n kombinasie van 'n buitensporige inname van voedselenergie (te veel eet), gebrek aan oefening en genetiese vatbaarheid. In sommige gevalle lê die oorsaak egter hoofsaaklik in die gene, endokriene afwykings, medikasie of 'n geestesteuring. Daar is min bewyse vir die opvatting dat sommige obese individue min eet en tog as gevolg van 'n stadige metabolisme swaarder word. Obese mense verbruik deurgaans meer energie as hul slanke eweknieë vanweë die hoeveelheid energie wat die instandhouding van 'n groter lyf verg.[6][7]

In die middeleeue en die renaissance is vetsug dikwels as 'n teken van welvaart beskou.

Dieet en oefening is die belangrikste komponente vir die behandeling van vetsug. Die kwaliteit van die dieet kan verbeter word deur minder energiedigte voedsel (met minder vet en suiker) en meer dieetvesel in te neem. Uiteindelik kan anti-vetsugmedikasie geneem word om eetlus of vetabsorpsie te rem, natuurlik in kombinasie met 'n gepaste dieet. Wanneer dieet, oefening en medikasie geen effek het nie, kan 'n maagballon help om gewig te verloor. In uiterste gevalle kan 'n operasie uitgevoer word om die maaginhoud te verklein en/of die derm te verkort. Hierdeur sal die persoon vinniger versadig voel en die liggaam se vermoë om voedingstowwe op te neem ingeperk word.[8][9]

Vetsug is wêreldwyd een van die belangrikste voorkombare doodsoorsake en kom steeds meer gereeld by volwassenes en jeugdiges voor. Owerhede beskou dit as een van die ernstigste gesondheidsprobleme van die 21ste eeu.[10]

'n Obese tienerseun.

In 'n groot deel van die moderne wêreld (veral in die Weste) gee vetsug aanleiding tot stigmatisering. Tog is dit vroeër algemeen as 'n simbool van rykdom en vrugbaarheid gesien, en in sommige dele van die wêreld is dit tot vandag toe die geval.[2][11]

Indeling

[wysig | wysig bron]

Obesiteit is 'n mediese toestand waarin oortollige liggaamsvet opgehoop het tot die mate dat dit 'n nadelige effek op gesondheid kan hê.[1] Dit word gedefinieer deur die liggaamsmassa-indeks (BMI) en verder geëvalueer in terme van vetverspreiding via die middellyf-heupverhouding en totale kardiovaskulêre risikofaktore.[12][13][14] By kinders wissel 'n gesonde gewig met ouderdom en geslag. Vetsug by kinders en adolessente word nie as 'n absolute getal gedefinieer nie, maar in verhouding tot 'n historiese normale groep, so dat vetsug 'n BMI is wat groter is as die 95ste  persentiel.[15] Die verwysingsdata waarop hierdie persentiele gebaseer is, dateer van 1963 tot 1994 en is dus nie beïnvloed deur die onlangse gewigstoename nie.[16]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 WHO 2000 p.6
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Haslam DW, James WP (2005). "Obesity". Lancet. 366 (9492): 1197–209. doi:10.1016/S0140-6736(05)67483-1. PMID 16198769.
  3. ↑ WHO 2000 p.9
  4. ↑ (en) Myron KC., Is obesity a risk factor for asthma? Medical News Today; 10 Mei 2005. http://www.medicalnewstoday.com/releases/24118.php
  5. ↑ Poulain M; Doucet M; Major GC; et al. (2006). "The effect of obesity on chronic respiratory diseases: pathophysiology and therapeutic strategies". CMAJ. 174 (9): 1293–9. doi:10.1503/cmaj.051299. PMC 1435949. PMID 16636330. {{cite journal}}: Onbekende parameter |author-separator= geïgnoreer (hulp); Onbekende parameter |month= geïgnoreer (hulp)
  6. ↑ (en) Kushner, Robert (2007). Treatment of the Obese Patient (Contemporary Endocrinology). Totowa, NJ: Humana Press. p. 158. ISBN 1-59745-400-1. Besoek op 5 April 2009.
  7. ↑ (en) Adams JP, Murphy PG (2000). "Obesity in anaesthesia and intensive care". Br J Anaesth. 85 (1): 91–108. doi:10.1093/bja/85.1.91. PMID 10927998. {{cite journal}}: Onbekende parameter |month= geïgnoreer (hulp)
  8. ↑ "Obesity: guidance on the prevention, identification, assessment and management of overweight and obesity in adults and children" (PDF). National Institute for Health and Clinical Excellence(NICE) (in Engels). National Health Services (NHS). 2006. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 6 Desember 2013. Besoek op 8 April 2009.
  9. ↑ (en) Imaz I, Martínez-Cervell C, García-Alvarez EE, Sendra-Gutiérrez JM, González-Enríquez J (2008). "Safety and effectiveness of the intragastric balloon for obesity. A meta-analysis". Obes Surg. 18 (7): 841–6. doi:10.1007/s11695-007-9331-8. PMID 18459025. {{cite journal}}: Onbekende parameter |month= geïgnoreer (hulp)AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  10. ↑ (en) Barness LA, Opitz JM, Gilbert-Barness E (2007). "Obesity: genetic, molecular, and environmental aspects". Am. J. Med. Genet. A. 143A (24): 3016–34. doi:10.1002/ajmg.a.32035. PMID 18000969. {{cite journal}}: Onbekende parameter |month= geïgnoreer (hulp)AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  11. ↑ Woodhouse R (2008). "Obesity in art: A brief overview". Front Horm Res. Frontiers of Hormone Research. 36: 271–86. doi:10.1159/000115370. ISBN 978-3-8055-8429-6. PMID 18230908.
  12. ↑ Sweeting HN (Oktober 2007). "Measurement and definitions of obesity in childhood and adolescence: a field guide for the uninitiated". Nutrition Journal. 6 (1): 32. doi:10.1186/1475-2891-6-32. PMC 2164947. PMID 17963490.
  13. ↑ NHLBI p.xiv
  14. ↑ Gray DS, Fujioka K (1991). "Use of relative weight and Body Mass Index for the determination of adiposity". Journal of Clinical Epidemiology. 44 (6): 545–50. doi:10.1016/0895-4356(91)90218-X. PMID 2037859.
  15. ↑ "Healthy Weight: Assessing Your Weight: BMI: About BMI for Children and Teens" (in Engels). Center for disease control and prevention. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Mei 2020. Besoek op 6 April 2009.
  16. ↑ Flegal KM, Ogden CL, Wei R, Kuczmarski RL, Johnson CL (Junie 2001). "Prevalence of overweight in US children: comparison of US growth charts from the Centers for Disease Control and Prevention with other reference values for body mass index". The American Journal of Clinical Nutrition. 73 (6): 1086–93. doi:10.1093/ajcn/73.6.1086. PMID 11382664.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Obesiteit&oldid=2578141"