Geen (genetika)

Deel van 'n reeks oor
Genetika
Inleiding tot die genetika
Chromosoom Chromatied Chromosoom 2 Chromosomale afwyking X-chromosoom Y-chromosoom Sentromeer DNS RNS Dominansie Resessiewe geen Geen Alleel Basispaar Geenlokus Genoom Haplogroep Nukleotied Spesievorming Genetiese variasie Genetiese veranderlikheid Hibried Hibriedspesievorming Mutasie
Geneties gemanipuleerde organismes
Geneties gemanipuleerde organisme Genetiese manipulasie
Geskiedenis en regulering
Biogenetiese wet Dubbele heliks Poliploïdie Vierkant van Punnett Wette van Mendel
Prosese
Genoomredigering CRISPR Meiose Mitose Polimerase kettingreaksiemetode Proteïensintese Pseudoknoop
Toepassings
Basale klade Bloedgroep Genotipe Fenotipe Fenotipiese kenmerk SRGAP2
Twispunte
Eugenetika GGO-samesweringsteorieë Inteling Kloning
s • b • w

'n Geen is in die biologie 'n diskrete eenheid van erflike materiaal, waarmee organismes erflike eienskappe deurgee aan hul nageslag. Gene is onderdele van chromosome en bestaan uit stukke DNS. Ál die gene saam bepaal die eienskappe en die funksionering van die selle waaruit die organisme opgebou is.

In die klassieke genetika volgens Mendel kan die alleel van 'n geen dominant, resessief of intermediêr wees. Die dominante alleel is sigbaar as dit in die organisme aanwesig is deur byvoorbeeld 'n verskil in haarkleur of kleur van die oë; die resessiewe alleel word alleen sigbaar as die dominante alleel ontbreek.

'n Geen bestaan in sommige organismes uit introns en eksons. Eksons is die gedeeltes verantwoordelik vir die kodering, die inligting in introns word nie in die uiteindelike geenproduk gevind nie.

In die sel kan individuele gene van die DNS afgelees en omgesit word in sogenaamde boodskapper-RNA (bRNA). Dié proses heet transkripsie. Aan die hand van 'n komplekse reëlmeganisme wat aandui wanneer die sel 'n behoefte het aan die eiwit wat deur die geen gekodeer word, word besluit wanneer dié bRNS gemaak moet word. Allereers word 'n pre-bRNS gemaak wat deur splitsing omgesit word in bRNS. Die bRNS word in die sel afgelees deur ribosome met behulp van oordrag-RNS (tRNS)-molekules wat help om die aminosure in die korrekte volgorde te plaas. Die ribosoom koppel hierdie aminosure aan mekaar om 'n polipeptied te vorm. Dié proses heet omskakeling (translasie).

'n Enkele bRNS kan etlike kere afgelees word, waardeur 'n polipetiedketting gevorm word. So word die proteïenketting stuk vir stuk opgebou. Meerdere ribosome kan tegelykertyd oor die bRNS loop om proteïene op te bou. As 'n proteïenketting volledig is, word die nuwe proteïenmolekuul tot sy aktiewe vorm gevou. Sommige eiwitte bestaan uit 'n enkele polipeptiedketting, ander weer uit 'n hele aantal. Hemoglobien bestaan byvoorbeeld uit vier polipeptiedkettings.

Die volledige stel gene van 'n organisme word 'n genoom genoem. Die geskatte aantal gene in die menslike genoom is na benede aangepas. Die vorige skatting was 27 000 tot 40 000 gene, die nuwe skatting is 20 000 tot 25 000 gene.^[1][2]

Na die ontdekking van die struktuur van die DNS word die woord "geen" gebruik vir 'n deel van die DNS-molekuul waaruit 'n chromosoom bestaan. Deesdae word dié onderwerp nog meer gekompliseerd. 'n Geen word miskien nog die beste beskryf as 'n natuurlike eenheid van erflike inligting.

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Geen (genetika).