Gaan na inhoud

Gesondheid sielkunde

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Hierdie artikel is ingeskryf vir die Skole Skryfkompetisie [1].
As u van plan was om ’n groot wysiging aan hierdie artikel aan te bring, is dit miskien ’n
beter idee om dit vir eers op die besprekingsblad voor te stel. Nog inligting hier.

Gesondheid sielkunde, ook bekend as mediese sielkunde, word gedefinieer as 'die studie van psigiologiese- en gedragsprosesse in gesondheid, siekte en gesondheidsorg'.[1] Die studie ondersoek die invloed wat geestesgesondheid en fisiese gesondheid op mekaar het. Dit is belangrik om te verstaan dat die verstand en die liggaam nie twee afsonderlike entiteite is nie, maar in noue wisselwerking met mekaar is. Die brein en die liggaam kommunikeer aanhoudend met mekaar deur chemiese en fisiese boodskappers, soos hormone en neuro-oordragstowwe. Daarom kan selfs gedagtes en houdings die liggaam beïnvloed. Byvoorbeeld, positiewe gedagtes lei tot die afskeiding van goed-voel neuro-oordragstowwe, naamliks serotonien en dopamien. Serotonien is nodig om spysverteringsfunksies te reguleer.[2] Dopamien speel weer 'n belangrike rol in die regulering van gemoed, slaap en konsentrasie en help ook met beweging en koördinasie.[3]

Verder ondersoek gesondheid sielkunde hoe biologiese, sielkundige, gedrags- en sosiale faktore gesondheid en siektes kan beïnvloed. Gesondheidsielkundiges gebruik toegepaste navorsing om siektes te help voorkom, algehele gesondheid te bevorder en gesondheidsorgstelels te verbeter. Gesondheidsielkundiges werk dikwels saam met ander gesondheidswerkers om pasiëntsorg te verbeter.

Die wisselwerking tussen geestelike- en fisiese gesondheid

[wysig | wysig bron]

Hoe geestesgesondheid fisieke gesondheid beïnvloed:

[wysig | wysig bron]

Volgens die Wêreldgesondheidorganisasie (WGO) ervaar een uit elke sewe 10- tot 19-jariges ‘n geestesteuring. Depressie en angs is as een van die hoofoorsake van siektes en gestremdhede onder adolessente bewys . [4] Stres het ook ‘n hewige invloed op die liggaam.

Diegene met depressie het 'n groter kans om wanfunksionering van neuro-oordragstowwe, breinontsteking en verminderde volume grysstof in die serebrale korteks, te ontwikkel. Mense met depressie sukkel ook om herhinneringe, veral positiewe ervarings, te onthou.[5] Depressie beïnvloed eetlus en kan lei tot gewigstoename verwante kondisies soos tipe 2 diabetes of na gewigsverlies verwante kondisies soos Anorexia Nervosa. Beide depressie en chroniese stres lei tot kardiovaskulêre siektes, insluitend hoë bloeddruk en die verhoogde risiko aan hartaanvalle.

Stres word beskryf as die lyf se reaksie op uitdagings. Dit behels die biologiese oorlewingsmeganisme, bekend as die veg-of-vlug reaksie. Wanneer ons stres ervaar, stel die brein adrenalien- en kortisolhormone vry om die liggaam in staat te stel om te reageer op gevaarlike situasies.[6]

Voorstelling van 'n telomeer

Wanneer die liggaam chroniese stres ervaar, kan dit 'n negatiewe invloed op die brein en liggaam se algemene gesondheid hê. Chroniese stres kan 'n mens se lewensduur verminder. Stres verkort telomere, wat op die eindpunte van chromosome aangetref word, wat veroudering bespoedig.[7] Langdurige blootstelling aan streshormone veroorsaak inflammasie en disfunksie in die brein, wat geheue en gemoed beïnvloed. Dit verhoog ook die risiko om neurologiese kondisies soos dementia, beroertes, depressie en migraines te ontwikkel. Chemiese veranderinge in die brein as gevolg van chroniese stres veroorsaak spysverteringsprobleme soos prikkelbare derm-sindroom en suur refluks. Die ingewande se delikate bakteriële balans word deur chroniese stres en angs versteur, wat kan lei tot 'n omgekrapte maag.[8]

Die gevoel van angs word deur neurotransmitters na die simpatiese senuweestelsel oorgedra, wat die liggaam se spiere laat saamtrek en die hartklop- en asemhalingstempo verhoog. Dit herlei ook bloedvloei van die abdominale organe na jou brein.[9] Daarom word maagpyn, hardlywigheid en diarree dikwels saam met angstigheid ervaar. Angs verswak jou immuunstelsel. Tydens gevoelens van angstigheid is die veg-of-vlug meganisme geaktiveer, wat dit moeilik maak vir die liggaam om normaal te funksioneer. Dit veroorsaak dat die immuunstelsel verswak.[10]

Hoe fisieke gesondheid geestesgesondheid beïnvloed.

[wysig | wysig bron]

Fisiese gesondheid en geestesgesondheid is afhanklik van mekaar en dus moet beide se effek op mekaar in ag geneem word.

Navorsing het 'n verband tussen geestesiektes en chroniese siektes soos kanker, asma, diabetes, hoë bloeddruk en epilepsie getoon. Byna elke 3de persoon met ‘n langtermyn fisiese gesondheidskwaal ervaar geestesgesondheid probleme.[11] Langtermyn gesondheidsprobleme lei tot sosiale isolasie, 'n lae selfbeeld, stigma en diskriminasie. Die fisiese pyn, toetse, behandelings en opvlamming van simptome veroorsaak gevoelens van bekommernis, frustarasie en stres. Dit maak die pasiënt meer vatbaar vir geestessiektes soos depressie en angs. [12]

Na die afloop van ‘n ernstige besering of siekte wat tot hospitalisasie gelei het, kan pasiënte Posttraumatiese Stressteuring (PTSS) opdoen. Chroniese pyn soos die van ‘n amputasie kan as 'n herinnering dien aan die trauma, wat depressie, PTSS-simptome, of alkohol- en voorskrifmedikasiemisbruik veroorsaak of vererger.[13] Sepsis-oorlewendes, veral diegene wat in 'n intensiewe sorgeenheid behandel is, staan ‘n groot kans om PTSS te ontwikkel. 'n Studie van Johns Hopkins, gepubliseer in 2013, het bewys dat een uit elke drie pasiënte in die intensiewe sorgeenheid, wat aan 'n ventilator gekoppel was, PTSS ontwikkel het.[14]

Mense wat gediagoniseer is met Menslike Immuniteitsgebreksvirus (MIV), het 'n groter kans om angs, gemoed en kognitiewe versteurings te ontwikkel. Depressie is baie algemeen onder mense wat MIV het. MIV en verwante infeksies kan die brein en die senuweestelsel beïnvloed wat normale dink- en gedragspatrone kan verander. Die neem van MIV-medisyne veroorsaak baie newe-effekte, wat 'n invloed het op hulle gemoed. Diegene met MIV gaan ook deur onaangename sosiale situasies, wat hulle geestesgesondheid negatief kan beïnvloed, soos om ander te vertel van die MIV-diagnose en die stigma en diskriminasie wat daarmee verband hou. Die gebruik van MIV-medisyne en mediese behandeling is 'n ekstra las, wat hul geestesgesondheid ook negatief kan beïnvloed.[15]

Mense wat deurlopende fisiese gesondheidsprobleme het, is twee tot drie keer meer geneig om depressie te hê in vergelyking met mense wat fisies gesond is.[16] Dit is dus noodsaaklik om fisies gesond te probeer bly om jou geestesgesondheid positief te kan beïnvloed. Oefening speel 'n belangrike rol in die handhawing van fisiese gesondheid. Gereelde fisiese oefening verbeter die funksionering van die hipotalamus-pituïtêre-bynier-as.

Die samewerking van die hipotalamus, pituïtêre klier en byniere om stres te reguleer.

Die hipotalamus-pituïtêre-bynier-as speel ‘n belangrike rol in streshantering. Die kommunikasie tussen hierdie drie endokriene stelselorgane maak dit moontlik vir die kortisol hormoon om die liggaam toe te laat om op stres te reageer en die kliere te reguleer.[17] Gereelde oefening bevorder dus hantering van stres in die liggaam.

Psigisomatiese versteurings

[wysig | wysig bron]

Wanneer fisiese simptome 'n emosionele of sielkundige toestand vergesel, word dit as ‘n psigosomatiese versteuring verklaar. Dit word deur die outonome senuweestelsel, wat abnormaal funksioneer, veroorsaak. Emosies en ander sielkundige faktore aktiveer die onwillekeurige senuweestelsel en kliere. Byvoorbeeld, in ‘n toestand van woede word bloeddruk verhoog, wat 'n toename in respiratoriese tempo en polsslag veroorsaak. Die verhoogde fisiologiese prosesse sal afneem soos die woede verby is. Wanneer die persoon egter nie uitdrukking gee aan woede nie, sal die fisiologiese simptome steeds voortgaan.

Vele siektes het ook 'n psigosomatiese komponent.  'n Goeie voorbeeld is in die geval waar angs en stres fisiese kwale soos ekseem, maagsere, hoë bloeddruk en hartsiektes vererger.[18]

Omtrent enige deel van die liggaam kan deur psigisomatiese afwykings geaffekteer word. Gewoonlik word organe en liggaamstelsels wat nie onder vrywillige beheer is nie beïnvloed, soos die spysverteringstelsel en die kardiovaskulêre stelsel. Daar word algemeen aanvaar dat emosionele stres bestaande siektes kan vererger. Daar is ook 'n paar bewyse dat dit siektes kan veroorsaak wat nie gewoonlik as psigosomaties beskou word nie soos kanker of diabetes by individue wat geneties geneig is om hierdie siektes te ontwikkel.

Psigosomatiese versteurings veroorsaak deur stres kan fisiese kwale soos hipertensie, gastro-intestinale versteurings, respiratoriese kwale, migraine en spanningshoofpyne, seksuele disfunksie, bekkenpyn, slapeloosheid, dermatitis en maagsere insluit.

Die meeste pasiënte wat aan 'n psigosomatiese versteuring ly, kan deur 'n kombinasie van kognitiewe gedragsterapie en medikasie gehelp word. Gedragsterapie sluit in meditasie en om te leer om meer aandagtig of in die oomblik te wees. In gevalle wat minder ernstig is, kan pasiënte leer hoe om spanning te hanteer sonder die gebruik van medikasie.[19]

Die term psigosomatiese versteuring word soms ook gebruik in gevalle waar geestelike faktore fisiese simptome veroorsaak, maar waar daar geen fisiese siekte geïdentifiseer word nie. Borskaspyn kan byvoorbeeld deur stres veroorsaak word sonder dat ‘n fisiese siekte betrokke is.[20]

Die rol van gesondheidsielkundiges

[wysig | wysig bron]

Oorsig

[wysig | wysig bron]

Gesondheidsielkundiges ondersoek die verband tussen mense se emosies, gedrag en die gevolge wat dit op hulle lewens het. Hulle gebruik hulle kennis om algemene welstand te bevorder en om pasiënte te help om hulle fisiese en emosionele siektes verstaan en te hanteer. Daar word hoofsaaklik gefokus op die oorsaak van siektes en die voorkoming van gesondheidsprobleme.

Gesondheidsielkundiges se vaardighede kan in verskeie areas gebruik word, insluitend hospitale en primêre sorgprogramme, privaat praktyke,  korporasies, universiteite, regeringsinstansies en spesialiteitspraktyke, byvoorbeeld onkologie, pynbestuur en rehabilitasie. Gesondheidsielkundiges werk egter meestal in kliniese omgewings waar hulle gedragsevaluerings en kliniese onderhoude met individue of groepe voer. Navorsing is belangrik vir gesondheidsielkundiges om pasiënte se gedrag te ondersoek en om oplossings vir gesondheidsprobleme te vind. Gesondheidsielkundiges werk ook saam met ander gesondheidswerkers om die gesondheidsorgsisteem te verbeter.

Posbeskrywing

[wysig | wysig bron]

Gesondheidsielkundiges kan met verskeie fisiese en geestelike gesondheidsprobleme help. Hulle help pasiënte om psigosomatiese simptome, verslawings en eetversteurings te verstaan. Gesondheidsielkundiges speel ook ‘n baie belangrike rol in die verbetering van stres hantering wat algemene gesondheid kan verbeter.

Gesondheidsielkundiges identifiseer gedrag wat pasiënte se gesondheid benadeel,soos dwelmmisbruik, fisiese onaktiwiteit, rook en ‘n swak dieet. Deur pasiënte se gedrag te bestudeer, stel dit gesondheidsielkundiges in staat om die mees geskikte plan volgens pasiënte se behoeftes te vorm. Dikwels ontwikkel gesondheidsielkundiges gedragsveranderingsprogramme wat pasiënte bemagtig om hulle gesondheidskwessies te bestuur. Nog dienste wat gesondheidsielkundiges aanbied sluit in:

  • Die verbetering van daaglikse voeding
  • Vermindering van riskante seksuele gedrag
  • Voorkoming van siektes
  • Verleen hulp aan pasiënte om die gevolge van siektes te verstaan
  • Gewigsbestuur
  • Aanleer van hanteringsvaardighede
  • Rou terapie
  • Terminale pasiëntsorg

Deur pasiënte se gedrag te ondersoek, kan gesondheidsielkundiges toepaslike sielkundige intervensies identifiseer om die gesondheidskwessies te behandel. Gesondheidsielkundiges gebruik gedragsintervensies om hoërisiko-gedrag te teiken wat siektes help voorkom. [21]

‘N Voorbeeld van ‘n intervensie is kognitiewe-gedragsterapie (CBT) wat gebruik word om pasiënte te help chroniese siektes hanteer. CBT is ‘n vorm van sielkundige behandeling, maar ontwikkeling van hierdie terapie is gegrond op beide navorsing en kliniese praktyke. Dit is gebasseer op die konsep dat sielkundige probleme veroorsaak word deur negatiewe gedagtes en gedragspatrone. [22]  

Invloed op gesondheidsorgbeleide

[wysig | wysig bron]

Gesondheidsielkundiges in hospitale werk dikwels saam met dokters, verpleegsters en ander gesondheidswerkers om holistiese sorg te verskaf. Holistiese sorg verwys na die voorsiening in fisiese, geestelike en sosiale behoeftes. In die groter sorgspan kan gesondheidsielkundiges ‘n diagnose en aanbevole behandelingsplan verskaf om mediese probleme op te los.[23]

Gesondheidsielkundiges help ook deur ander gesondheidswerkers op te voed en op te lei. Hulle leer gesondheidswerkers sielkundige maniere hoe om pasiënte beter te behandel . Gesondheidsielkundiges gebruik navorsing om dokters te help om hulle pasiënte se gedrag te verstaan en om pasiënte te help hulle diagnose verstaan. Dit sluit die ontwikkeling van formulerings oor die impak, wat 'n siekte op die pasiënt se gesondheid het in, as poging om die pasiënt te help verstaan. Verder is pasiënte ook meer geneig om behandelingsplanne na te kom wanneer hulle sielkundige ondersteuning ontvang.

Vir optimale gesondheidsresultate is samewerking en effektiewe kommunikasie tussen pasiënte en gesondheidsorgverskaffers noodsaaklik. Gesondheidsielkundiges voed ander gesondheidswerkers op om kommunikasie met pasiënte te verbeter, veral met die oordrag van sensitiewe en gesondheidsverwante inligting. Gesondheidsielkundiges moedig gesondheidsorgers aan om empaties te wees en aktief te luister om die pasiënt-dokter verhouding te verbeter. Verbeterde kommunikasie lei ook tot meer tevrede pasiënte en 'n meer positiewe ervaring.[24]

Navorsing wat gesondheidsielkundiges doen, sluit ook die evaluering van gesondheidsorgkoste in, wat gesondheidsorgbesluitnemers en beleidmakers help. Gesondheidsielkundiges verskaf ook relevante inligting en advies aan organisasies betrokke by openbare gesondheid om gesondheidsorgpraktyke te verbeter.[25]

Faktore wat gesondheid en siekte beïnvloed

[wysig | wysig bron]

Biologiese faktore:

[wysig | wysig bron]

Die twee primêre biologiese faktore wat die gesondheid van individue beïnvloed, is geslag en ouderdom. Ander faktore sluit voeding, oorgeërfde toestande, hormoonvlakke, breinchemie, genetika, liggaamsfunksionering en sommige psigologiese kenmerke in. [26]

Oor die algemeen blyk dit asof die vroulike geslag gesonder as die manlike geslag is. Die vroulike geslag toon ‘n groter weerstand teen siektes as gevolg van ‘n sterker immuunstelsel. Vrouens se vlakke van sirkulerende teenliggaampies is hoër en tydens infeksie vind meer sitokien vrystellings plaas.[27] Mans is meer geneig om aan risikante gedrag deel te neem wat kan lei tot gesondheidsprobleme.’n Opname in Wallis het bevind dat mans meer geneig is as vroue om handhigiëne as onnodig te klassifiseer. 1 uit 5 mans was nie hulle hande nadat hulle gebruik gemaak het van toilet geriewe nie.[28] Dit lei tot die verspreiding van bakterieë en verhoog die risiko om siek te word. Navorsing het ook bewys dat 50% meer mans as vrouens Parkinson se siekte het en dat 12% meer mans kardiovaskulêre siektes het as vrouens. Mans staan ‘n groter kans om nierstene en pankreatitis op te doen, maar vrouens het ‘n groter kans om gediagoniseer te word met osteoperose en depressie.[29]

Molekulêre en sellulêre skade oor tyd lei tot veroudering. Dit veroorsaak ‘n afname in geestelike en fisiese kapasiteit en ‘n toename in die risiko om siek te word. Ouer mense het ‘n groter kans om verskeie gesondheidstoestande gelyktydig te ervaar. Toestande wat algemeen voorkom onder ouer mense sluit katarakte, refraktiewe oogprobleme, gehoorverlies, rug- en nekpyn, osteoartritis, chroniese obstruktiewe longsiekte, diabetes, demensia en depressie in.

Sielkundige faktore:
[wysig | wysig bron]

Sielkundige faktore is aspekte van mense se persoonlikheid wat die manier van dink óf beperk óf verbeter. [30] Die ingesteldheid van ‘n individu teenoor ‘n siekte of liggaamlike gebrek kan net so ‘n belangrike faktor soos die siekte self wees. Die indirekte gevolge van ‘n siekte, soos negatiewe selfbeeld en pessimisme, kan nadeliger wees as die direkte invloed wat die siekte op die liggaam het.[31] Sielkundige faktore soos liggaamsbeeld, persoonlikheidstipe, optimisme en pessimisme en die hantering van stres, kan gesondheid beïnvloed.

Anorexia nervosa~ 'n Eetversteuring wat veroorsaak dat mense obsessief raak oor gewig en wat hulle eet, gekenmerk deur 'n verwronge liggaamsbeeld.

Alhoewel ‘n negatiewe liggaamsbeeld nie self gediagoniseer is as ‘n geestessiekte nie, is dit wel ‘n risikofaktor vir geestesgesondheidsprobleme. Navorsing het bevind dat slegs 21% van volwassenes in 2023 tevrede was met hulle liggaamsbeeld. ‘n Lae liggaamsbeeld is gekoppel aan geestesgesondheidsprobleme, veral eetsteurings, insluitend Anorexia Nervosa, Bulimie en Liggaamsdismorfiese versteuring. [32]

Navorsing het bevind dat mense met 'n uitgaande persoonlikheid, wat meer pligsgetrou en aangenaam is, 'n laer risiko het om te sterf, terwyl mense met 'n neurotiese persoonlikheid 'n groter risiko het om te sterf. Daar moet egter ook in ag geneem word dat die verhoogde voorkoms van rook onder neurotiese mense tot die hoër sterftesyfer kan bydra.[33]

Studies het bewys dat optimisme gesondheid verbeter. In ‘n studie waar 309 middeljarige hartomleiding pasiënte sielkundig geëvalueer was, is daar bevind dat pessimiste twee keer meer geneig is om weer in die hospitaal opgeneem te word na die operasie. In 'n soortgelyke studie van 298 hartpasiënte, wat stente benodig het, was pessimiste drie keer meer geneig as optimiste om hartaanvalle, ‘n herhaalde stent inplanting of om 'n hartomleiding te kry. Navorsing wat in Finland gedoen is, het ook bewys dat hoogs pessimistiese mans drie keer meer geneig was om hipertensie te ontwikkel in vergelyking met optimistiese mans. ’n Amerikaanse studie waaraan 2 564 mans en vrouens van 65 en ouer deelgeneem het, het bevind dat optimisme voordelig is vir die handhawing van normale bloeddruk. Diegene wat meer positief was, se gemiddelde bloeddruk was die laagste.[34]

Stres en die hantering daarvan kan gesondheid beïnvloed. Dit is noodsaaklik om ‘n positiewe houding en gesonde gedrag te handhaaf, aangesien dit siektes (soos diabetes mellitus, hartsiektes of migraine) vererger. Dit kan selfs tot hospitalisasie of ‘n besoek aan die noodgevalle-afdeling lei. Byvoorbeeld, erge stres laat die hart tydelik verswak wat die hart meer vatbaar maak vir kardiovaskulêre siektes.[35]

Sosiale faktore:

[wysig | wysig bron]

Sosiale ondersteuning kan gedefinieer word as ‘n netwerk van familie, vriende, bure en gemeenskapslede wat fisiese, finansiële en sielkundige hulp bied.[36]

‘n Aktiewe sosiale ondersteuningsnetwerk help met streshantering en bevorder fisiese en geestelike gesondheid. Wanneer daar ‘n gebrek aan sosiale ondersteuning is, word depressie en gevoelens van eensaamheid ervaar, wat geassosieer is met hoër sterftesyfers, chroniese pyn, risiko van hartsiektes, beroertes en swak gesondheidskeuses.[37]

Sosiale ongelykheid hou verband met gesondheid. [38] Mense wat blootgestel is aan ongunstige sosiale omstandighede soos om in ‘n arm woonbuurt te woon, is meer kwesbaar vir fisiese- en geestessiektes. 'n Laer inkomste is gekoppel aan swakker gesondheid, want toegang tot gesondheidsdienste vir die voorkoming en behandeling van siektes is beperk. Armoede is ook gekoppel aan laer onderwysvlakke wat verband hou met swak gesondheid en ‘n toename in stres. 'n Gebrek aan voedselkennis kan lei tot vitamien- en mineraaltekorte. In arm woonbuurte is daar ook ‘n beperking aan veilige water en skoon lug. Dit kan ‘n toename in cholera, weens die besmette water, veroorsaak. Misdaad is ook meer algemeen in arm woonbuurte. ‘n Hoër misdaadsyfer skep ‘n toename in angs en geestessiektes. [39]

Gedragsfaktore

[wysig | wysig bron]

Tabakgebruik, alkoholinname, fisieke onaktiwiteit en dieetgewoontes is van die vier gedragsfaktore wat die meeste bydra tot siektes en is verantwoordelik vir meer as 50% van voorkombare sterftes wêreldwyd.[40]

Chemiese samestelling van nikotien

Tabakrook bestaan uit drie gevaarlike stowwe naamliks teer, koolstofmonoksied en nikotien. Die teer in die sigaret plak vas aan die stembande en longe wat tot emfiseem lei. Die koolstofmonoksied verplaas die suurstof in die bloed wat veroorsaak dat selle en weefsel nie die nodige suurstof ontvang om ligaamsprosesse uit te voer nie. Bloedvate word ook beskadig, wat lei tot hartaanvalle en beroertes.[41] Nikotien skei goed-voel hormone af in die brein en kan gebruikers verslaaf aan die produk maak. ‘n Toenemende afhanklikheid van nikotien sal tot sterker onttrekkingsimptome lei. Dit kan stres, angs en depressiewe simptome versterk of vererger.[42]

Oormatige alkohol inname kan die hart beskadig, wat lei tot aritmiese hartklop, beroertes en hoë bloeddruk. Nog siektes weens ‘n te hoë alkohol inname sluit hepatiese steatose (vetterige lewer), alkoholiese hepatitis, lewersirrose en -fibrose in.[43] Die giftige afvalstowwe van alkohol beskadig die pankreasselle tydens die metabolisering van die alkohol en kan lei tot pankreatitis.[44] Langdurige gebruik van 'n oormaat alkohol beskadig ook die brein, wat lei tot demensia, probleme met motoriese beheer en koördinasie en perifere neuropatie. [45]

Daar is bewys dat gereelde fisiese oefening onoordraagbare siektes soos hipertensie, hartsiektes, beroertes, diabetes en verskeie kankers help voorkom. Fisiese oefening help ook om ‘n gesonde gewig te handhaaf wat geestesgesondheid, welstand en lewenskwaliteit verbeter. Tog word daar tans beweer dat 1 uit 3 volwassenes en 81% adolosente nie genoeg fisiese oefening kry nie.[46]

Gesonde dieetgewoontes speel 'n baie belangrike rol in gesondheid. Die sterftesyfer van eetsteurnisse soos Anorexia Nervosa en Bulimie is tot 12 keer hoër as die gesamentlike sterftesyfer van alle ander oorsake van die dood van jong meisies tussen 15 en 24 jaar. [47] Te veel suiker en verwerkte voedsel kan lei tot inflammasie van die liggaam en brein, wat kan bydra tot gemoedsteurings, insluitend angs en depressie.[48] ‘n Gesonde dieet is ryk aan nutriënte wat 'n noodsaaklike komponent is waarvan die algehele onderhoud en gesondheid van die liggaam afhang. Dit is dus belangrik om voedsel wat baie ryk is aan voedingstowwe, minerale en vitamiene, te eet. Voedingstowwe speel ‘n belangrike rol in normale liggaamsfunksionering en is verantwoordelik vir die bou van nuwe selle en weefsels. Dit help ook met groei en ontwikkeling in die liggaam en versterk die immuunstelsel.

Algemene siektes wat voorkom as gevolg van 'n swak dieet is: Vetsug, hoë cholesterol, hoë bloedsuikervlakke, hoë of lae bloeddruk, hartsiektes, beroertes, sekere soort kankers, depressie, geestesgesondheidsprobleme, osteoporose, spysverteringsprobleme, velsiektes en tandheelkundige probleme.[49]

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ British Psychological Society, 2011. Healthy contribution. Beskikbaar by: https://www.bps.org.uk/psychologist/healthy-contribution. Besoek op 1 Oktober 2024.
  2. ↑ Cleveland Clinic, 2022. Serotonin: What it is and its role in the body. Beskikbaar by: https://my.clevelandclinic.org/health/articles/22572-serotonin. Besoek op 14 Oktober 2024.
  3. ↑ Healthdirect Australia, 2023. Dopamine. Beskikbaar by: https://www.healthdirect.gov.au/dopamine. Besoek op 21 Oktober 2024.
  4. ↑ World Health Organization (WHO), 2024. Adolescent mental health. Beskikbaar by: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescent-mental-health. Besoek op 1 Oktober 2024.
  5. ↑ Medical News Today, 2023. How does depression affect the brain? Beskikbaar by: https://www.medicalnewstoday.com/articles/howd-does-depression-affect-the-brain#:~:text=For%20instance%2C%20people%20with%20depression,memories%2C%20particularly%20of%20positive%20experiences. Besoek op 19 Oktober 2024.
  6. ↑ Nuvance Health, 2024. The effect of stress on the brain and ways to manage it. Beskikbaar by: https://www.nuvancehealth.org/health-tips-and-news/the-effect-of-stress-on-the-brain-and-ways-to-manage-it. Besoek op 11 Oktober 2024.
  7. ↑ Taking Charge, 2024. How do thoughts and emotions affect health? Beskikbaar by: https://www.takingcharge.csh.umn.edu/how-do-thoughts-and-emotions-affect-health. Besoek op 4 Oktober 2024.
  8. ↑ University of Chicago Medicine, 2024. Stress & stomach pain: When to see a doctor. Beskikbaar by: https://www.uchicagomedicine.org/forefront/gastrointestinal-articles/2024/january/stress-stomach-pain-when-to-see-a-doctor. Besoek op 2 Oktober 2024
  9. ↑ Advanced Psychiatry Associates, 2024. The effects of anxiety and depression on your physical health. Beskikbaar by: https://advancedpsychiatryassociates.com/resources/blog/the-effects-of-anxiety-and-depression-on-your-physical-health. Besoek op 19 Oktober 2024.
  10. ↑ Harrington Hospital, 2019. What anxiety does to your body: 7 common physical symptoms. Beskikbaar by: https://www.harringtonhospital.org/women_blog/what-anxiety-does-to-your-body-7-common-physical-symptoms/. Besoek op 19 Oktober 2024.
  11. ↑ Mental Health Foundation, 2022. Physical health and mental health. Beskikbaar by: https://www.mentalhealth.org.uk/explore-mental-health/a-z-topics/physical-health-and-mental-health. Besoek op 6 Oktober 2024.
  12. ↑ Mental Health Foundation, 2022. Long-term physical conditions and mental health. Beskikbaar by: https://www.mentalhealth.org.uk/explore-mental-health/a-z-topics/long-term-physical-conditions-and-mental-health. Besoek op 19 Oktober 2024.
  13. ↑ American Psychiatric Association, 2024. Expert Q&A on PTSD. Beskikbaar by: https://www.psychiatry.org/patients-families/ptsd/expert-q-and-a. Besoek op 6 Oktober 2024.
  14. ↑ Sepsis Alliance, 2018. Post-Traumatic Stress Disorder After a Serious Illness. Beskikbaar by: https://www.sepsis.org/news/post-traumatic-stress-disorder-after-a-serious-illness. Besoek op 5 Oktober 2024.
  15. ↑ National Institute of Mental Health (NIMH), 2023. HIV/AIDS. Beskikbaar by: https://www.nimh.nih.gov/health/topics/hiv-aids. Besoek op 5 Oktober 2024.
  16. ↑ Royal College of Psychiatrists, 2023. Physical illness and mental health. Beskikbaar by: https://www.rcpsych.ac.uk/mental-health/mental-illnesses-and-mental-health-problems/physical-illness-and-mental-health. Besoek op 3 Oktober 2024.
  17. ↑ Cleveland Clinic, 2024. Hypothalamic-pituitary-adrenal (HPA) axis. Beskikbaar by: https://my.clevelandclinic.org/health/body/hypothalamic-pituitary-adrenal-hpa-axis. Besoek op 20 Oktober 2024
  18. ↑ MedlinePlus, 2023. Normal Body Temperature.Beskikbaar by: https://medlineplus.gov/ency/article/003211.htm. Besoek op 14 Oktober.
  19. ↑ Encyclopaedia Britannica, 2024. Psychosomatic Disorder. Beskikbaar by: https://www.britannica.com/science/psychosomatic-disorder. Besoek op 5 Oktober 2024.
  20. ↑ Patient.info, 2023. Psychosomatic Disorders.Beskikbaar by: https://patient.info/mental-health/psychosomatic-disorders. Besoek op 5 Oktober 2024.
  21. ↑ Society for Health Psychology, 2024. Bridging Gaps Between Health Psychology and Lifestyle Medicine. Beskikbaar by: https://societyforhealthpsychology.org/the-health-psychologist/bridging-gaps-between-health-psychology-and-lifestyle-medicine/. Besoek op 5 Oktober 2024
  22. ↑ American Psychological Association (APA), 2017. Cognitive Behavioral Therapy for PTSD. Beskikbaar by: https://www.apa.org/ptsd-guideline/patients-and-families/cognitive-behavioral. Besoek op 5 Oktober 2024.
  23. ↑ WebMD, 2024. What Is Health Psychology? Beskikbaar by: https://www.webmd.com/mental-health/what-is-health-psychology. Besoek op 7 Oktober 2024.
  24. ↑ FairGaze, 2023. Importance of Health Psychology. Beskikbaar by: https://fairgaze.com/educationnews/importance-of-health-psychology.html. Besoek op 8 Oktober 2024.
  25. ↑ Prospects, 2024. Health psychologist job profile. Beskikbaar by: https://www.prospects.ac.uk/job-profiles/health-psychologist. Besoek op 20 Oktober 2024.
  26. ↑ Kyruus Health, 2024. Biological and physical determinants of health. Beskikbaar by: https://kyruushealth.com/biological-and-physical-determinants-of-health/.Besoek op 8 Oktober 2024.
  27. ↑ Office of Research on Women's Health, 2024. Sex and gender in health and disease. Beskikbaar by: https://orwh.od.nih.gov/sex-gender/sex-and-gender-in-health-and-disease. Besoek op 8 Oktober 2024.
  28. ↑ Public Health Wales, 2023. Men Are Less Likely Than Women to Wash Their Hands. Beskikbaar by: https://phw.nhs.wales/news/men-are-less-likely-than-women-to-wash-their-hands/. Besoek op 14 Oktober 2024.
  29. ↑ Rush University Medical Center, 2024. How gender affects health. Beskikbaar by: https://www.rush.edu/news/how-gender-affects-health. Besoek op 9 Oktober 2024.
  30. ↑ Study.com, 2023. Physiological and psychological factors: Concept, examples, differences. Beskikbaar by: https://study.com/learn/lesson/physiological-psychological-factors-concept-examples-differences.html. Besoek op 10 Oktober 2024.
  31. ↑ Louw D.A. (April 1990). Menslike ontwikkeling. Tweede uitgawe. HAUM- Tersiêr. Bl. 25
  32. ↑ Mental Health Foundation, 2024. Factors that affect mental health. Beskikbaar by: https://www.mentalhealth.org.uk/explore-mental-health/factors-affect-mental-health. Besoek op 10 Oktober 2024.
  33. ↑ Psychology Today, 2024. Personality and life outcomes.Beskikbaar by: https://www.psychologytoday.com/intl/basics/personality/personality-and-life-outcomes. Besoek op 6 Oktober 2024.
  34. ↑ Harvard Health Publishing, 2008. Optimism and your health. Beskikbaar by: https://www.health.harvard.edu/heart-health/optimism-and-your-health. Besoek op 9 Oktober 2024.
  35. ↑ MSD Manuals, 2024. Psychological factors affecting other medical conditions. Beskikbaar by: https://www.msdmanuals.com/home/mental-health-disorders/somatic-symptom-and-related-disorders/psychological-factors-affecting-other-medical-conditions. Besoek op 7 Oktober 2024.
  36. ↑ National Cancer Institute.(Datum onbekend) Social support. Beskikbaar by: https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/social-support. Besoek op 7 Oktober 2024.
  37. ↑ It's Time Texas, 2020. How does social support affect your health? Beskikbaar by: https://itstimetexas.org/how-does-social-support-affect-your-health/. Besoek op 5 Oktober 2024.
  38. ↑ National Center for Biotechnology Information, 2001. Sex differences in health and disease. Beskikbaar by: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK43745/. Besoek op 5 Oktober 2024.
  39. ↑ World Health Organization, 2024. Determinants of health. Beskikbaar by: https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/determinants-of-health. Besoek op 6 Oktober 2024.
  40. ↑ Almeida, R.M., et al., 2020. The role of social determinants in health disparities. Frontiers in Public Health, 8. Beskikbaar by: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7068361/. Besoek op 8 Oktober 2024.
  41. ↑ Cleveland Clinic, 2024. Smoking.Beskikbaar by: https://my.clevelandclinic.org/health/articles/17488-smoking. Besoek op 8 Oktober 2024.
  42. ↑ Minnesota Department of Health, 2024. Nicotine dependence and health effects. Beskikbaar by: https://www.health.state.mn.us/communities/tobacco/nicotine/index.html. Besoek op 8 Oktober 2024.
  43. ↑ National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism, 2024. Alcohol's effects on the body. Beskikbaar by: https://www.niaaa.nih.gov/alcohols-effects-health/alcohols-effects-body. Besoek op 8 Oktober 2024.
  44. ↑ American Addiction Centers, 2023. Alcohol and pancreatitis: Risks, effects, and dangers. Beskikbaar by: https://americanaddictioncenters.org/alcohol/risks-effects-dangers/gastrointestinal/pancreatitis. Besoek op 8 Oktober 2024.
  45. ↑ Centre for Addiction and Mental Health, 2012. Alcohol: Understanding its effects on health. Beskikbaar by: https://www.camh.ca/en/health-info/mental-illness-and-addiction-index/alcohol. Besoek op 8 Oktober 2024.
  46. ↑ World Health Organization, 2024. Physical activity. Beskikbaar by: https://www.who.int/health-topics/physical-activity. Besoek op 9 Oktober 2024.
  47. ↑ Dr. Leaf Caroline.(2016) Dink en eet jouself slim. Eerste uitgawe. Publiseerder: Baker Books. Bl. 156
  48. ↑ Sutter Health, 2024. Eating well for mental health. Beskikbaar by: https://www.sutterhealth.org/health/nutrition/eating-well-for-mental-health. Besoek op 6 Oktober 2024.
  49. ↑ Red Cliff Labs, 2024. How do your eating habits affect your health? Beskikbaar by: https://redcliffelabs.com/myhealth/health/how-does-your-eating-habits-affect-your-health/. Besoek op 6 Oktober 2024.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Gesondheid_sielkunde&oldid=2708170"