Verkoeling

Verkoeling word verstaan as die afvoer van warmte uit 'n ruimte waar die warmte 'n nadelige of ongewenste uitwerking kan hê. Verkoeling word veral by voedselbewaring toegepas waar die temperatuur gewoonlik tussen enkele grade bo vriespunt en ongeveer - 60 °C kan varieer. 'n Eenvoudige metode waarvolgens warmte aan 'n stof onttrek kan word, is om 'n koudmakende mengsel, soos byvoorbeeld ys en sout, te gebruik. Met hierdie mengsel kan ʼn temperatuur van so laag as -22 °C bereik word. Ander koudmakende mengsels is onder meer:

ammoniumchloried en water (-16 °C);

ammoniumnitraat en water   (-17 °C);

kalsiumchloried en sneeu (-51 °C);

swaelsuur en sneeu (- 60 °C);

koolstofdioksied en alkohol (-80 °C);

koolstofdioksied en eter (- 90 °C);

koolstofdioksied en asetoon (- 110 °C).

Wanneer ʼn gas (byvoorbeeld lug) saamgepers word, word die gas warm as gevolg van die arbeid wat verrig word. Deur die gas weer te laat uitsit, word die proses omgekeer en koel die gas weer af, waardeur dit warmte kan opneem en 'n ruimte kan verkoel.

Vloeistowwe soos ammoniak, metielchloried, koolstofdioksied, swaeldioksied en freon neem heelwat warmte op wanneer dit verdamp, en die verdampingstemperatuur word bepaal deur die druk waaronder die vloeistof geplaas word. Om dus ʼn temperatuurverlaging te bewerkstellig, word die vloeistof in een ruimte saamgepers en toegelaat om na 'n ander ruimte (uitsettingstenk) te vloei, waardeur die gas verdamp en uitsit en warmte uit die lug opneem. Die tegniek word veral by huishoudelike yskaste toegepas.

By absorpsieverkoeling word daar ook van 'n gas gebruik gemaak wat verdamp, maar die gas word nie onder druk geplaas nie. Die warmte word afgevoer deur die gas deur 'n absorpsievat (hitteruiler) te lei.

Verkoeling word by koelvragmotors en koeltrokke (spoorweë) en op koelskepe toegepas, waarmee hoofsaaklik voedsel vervoer word. Die voedsel word dan in yskaste of in koelkamers bewaar. Huishoudelike yskaste is gewoonlik van 2 ruimtes voorsien, naamlik 'n koel- en 'n vriesgedeelte. In die vriesgedeelte wissel die temperatuur van 0 tot ongeveer -20 °C. In spesiale vrieskaste word die temperatuur tussen - 20 en - 35 °C gehandhaaf. Verkoeling word egter ook by die bereiding van vloeistowwe soos vloeibare gas, waterstof, suurstof, ensovoorts, gebruik.

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409699, volume 28, bl. 119, 120

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Verkoeling.