si
Etimolodjeye 1
candjîTayon-bodje latén « si » (minme sinse)
Aloyrece
candjîPlinne cogne | Spotcheye cogne |
---|---|
si | s’ |
si
- dene ene condicion po ki l’ viebe si fwaiye avou l’ indicatif prezintrece, cwand ça s’ pasrè dandjreus insi.
- Si t’ véns avou mi, dji t’ dinrè ene boutche al novelan.
- S’ on vout bén, i fåreut cwiter cisse såle ci, ca gn a des ôtes ki rawårdèt po-z intrer.
- S’ i fwait bea, dj’ irè al Bovreye. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- pareymint, mins avou l’ condicioneu ou l’ suddjonctif erirece, cwand ça n’ si pasrè dandjreus nén.
- Si dj’ åreu yeu sepou, dji n’ î åreu seur nén yeu stî.
- pareymint, mins sins mwaisse fråze po dire on rgret.
- A ! S' on n' aveut nén tant d' mizere !
S' on n' esteut nén co si strindou ! — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Li Saint Nicoleie", p.27 (fråze rifondowe).
- A ! S' on n' aveut nén tant d' mizere !
- dene ene condicion ki n’ si såreut fé.
- Si matante åreut des coyes, ci sereut mononke.
- mostere ki l' mwaisse fråze va tolminme, mågré çou k' on dit dins l' fråzlete.
- Si nos avans ploré
Nos n' avans måy dizesperé
Do vey ti deure carcasse,
Si froxhî dzo les côps des cis sont nos frés. — Louis Lagauche, "L' inmant", Ås walons, (1947), p. 120 (fråze rifondowe).
- Si nos avans ploré
Mots d’ aplacaedje
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
candjîdene ene condicion po ki l’ viebe si fwaiye
dene ene condicion ki n’ si såreut fé
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
si |
si omrin
- sacwè k’ on n’ såreut nén fé.
- Avou des si, on metreu Lidje a Tchålerwè.
- condicion po fé ene sacwè.
- Gn a todi des si et des mins — Motî Forir (fråze rifondowe).
Ratourneures
candjîRatournaedjes
candjîsi
- Francès : si (fr)
Etimolodjeye 2
candjîTayon-bodje latén « sic » (insi).
Adviebe
candjîsi (nén candjåve)
- nén spotchåve divant èn addjectif, mostere on rmetaedje a des ôtes liveas d’ foice do minme addjectif.
- Pout on esse si ritche et si pice-crosse ? — Motî Forir (fråze rifondowe).
- I n’ est nén si sûti k’ i nel dit.
- spotchåve (Avou on viebe) Insi, adonpwis (minme sins kel mot latén)
- Et s' î dmona-t i cwarante djoûs et cwarante nutes, et s' fourit i temté do demon — Joseph Mignolet, evandjile sorlon Sint-Mår (fråze rifondowe).
- I rwerixha bråmint des malådes afidjîs d' totès sôres di mås, et s' tchessa-t i bråmint des demons.— Joseph Mignolet, evandjile sorlon Sint-Mår (fråze rifondowe).
- Et avou ça, i s’ ont decedé. (J. Lechanteur, ramexhnant li temognaedje d' on fossî, wallonnes, 2001-2002)
- Li maladeye cwita cist ome la et s' fourit-i rweri. — Joseph Mignolet, evandjile sorlon Sint-Mår (fråze rifondowe).
- Mins s' fårè-t-i ratinde l'anêye 2006 po vey li pordjet pår so pås so fotches. — Lorint Hendschel, So l’ Anuti.
Sinonimeye
candjîMots d’ aplacaedje
candjîRatournaedjes
candjî Loukîz a : ossu
ainsi, adon
Adjondrece
candjîPlinne cogne | Spotcheye cogne |
---|---|
si | s’ |
si
- (vî mot) et, ey insi, epwis.
- Cwand ns årans stî a deus troes messes,
Nos vénrans cial magnî des coisses;
Si magnrans ns ene ône di tripe — Noyé walon (fråze rifondowe). - Cisse pinsêye la m’ aveut tot disrotiné ;
Ossu, l’ cour m’ anoya di n’ trover nou ricfoirt,
Si m’ vina t i so l’ åme tant d’ anoymint
Ki dj’ raprepia m’ djîsse sins l’ voleur. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Anôy’mint », 1925, p.40 (fråze rifondowe). - Vos vénroz; si fåt i k’ vos lodjîxhe — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Binamé et djusse est i, l’ Signeur; si fé des lwès po rmete les petcheus sol voye. — George Staelens, ratournant li såme XXIV-XXV.
- Cwand ns årans stî a deus troes messes,
- mågré ça.
- Co k’ on n’ åreut ni pan ni pîce,
Si lzî fåt i rparer leu tiesse
Di beas parmints tcherdjîs d’ féns pieles
Po dmorer e påye åtoû d’ zeles — Vî tecse d’ aviè 1600 (fråze rifondowe).
- Co k’ on n’ åreut ni pan ni pîce,
Mots d’ aplacaedje
candjîRatournaedjes
candjîet Loukîz a : et
Etimolodjeye 3
candjîTayon-bodje latén « se » (minme sinse)
Cogne plinne ordinaire | Cogne plinne a dvanceye voyale | Spotcheye cogne |
si | ès | s’ |
Prono d’ djin coplemint
candjîsi omrin et femrin
- coplemint d’ on viebe å prono a l’ infinitif.
- Ké plaijhi di si stinde dins l’ frisse waide.
- coplemint direk del troejinme djin do singulî (omrinne, femrinne ou neute) di viebes å prono muroetreces.
- I n’ si rwaite nén dins on miroe tos les djoûs.
- coplemint direk del troejinme djin do pluriyal (omrinne ou femrinne) di viebes å prono muroetreces et nonlôtreces.
- Ele ni s’ ont nén lavé å matén, ni ene ni l’ ôte.
- Ele si batént a côp d’ schinetes, come les omes.
- coplemint di viebe a nén cnoxhou sudjet.
- I si djheut, dins l’ viyaedje, k’ elle coûtchive avou èn ôte.
- coplemint direk del prumire djin do pluriyal, avou l’ prono sudjet "on".
- Nos n’ î vléns nén aler, mins, tot conte fwait, on s’ a bén plai.
- (padvant on viebe) Aler
Ortografeyes
candjî(si / ès / s’)
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjîcoplemint d’ on viebe å prono a l’ infinitif
coplemint direk del troejhinme djin do singulî
coplemint direk del troejhinme djin do pluriyal
coplemint direk del prumire djin do pluriyal
Etimolodjeye 4
candjîTayon-bodje latén « suus » (minme sinse)
Cogne plinne ordinaire | Cogne plinne a dvanceye voyale | Spotcheye cogne |
si | ès | s’ |
Prezintoe d’ apårtinance
candjîsi-n | si-t |
singulî | pluriyal |
---|---|
si | ses |
si omrin et femrin
- prezintoe d’ apårtinance do rwaitant et del riwaitante.
- Si fré m’ a vnou trover.
- Si sour m’ a vnou trover.
- I fåt schoûter s’ pere et s’ mere — Motî Forir (fråze rifondowe).
Ratourneures
candjîOrtografeyes
candjî(si / ès / s')
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjîsi
- Almand : sein (de) (da ene omrinne djin, å nominatif); ihr (en) (da ene femrinne djin, å nominatif)
- Inglès : his (en) (da ene omrinne djin); her (en) (da ene femrinne djin); its (en) (da on sudjet neute)
- Espagnol : su (es) omrin & femrin
- Francès : son (fr) omrin, sa (fr) femrin
- Neyerlandès : zijn (nl) (da ene omrinne djin); haar (en) (da ene femrinne djin)
Etimolodjeye 5
candjîPrumirès letes di "Sancti Iohannes", boket d’ èn air latene k’ a siervou a lomer les notes.
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
si |
si omrin
- dierinne note di muzike, inte li "la" et l’ "do" do dzeu.
- Si, todi avou tes si, Si t’ montes co, t’ rarives a do (Tchanson des notes).
Mots vijhéns
candjîdo | ré | mi | fa | sol | la | si |
Ratournaedjes
candjîAloyrece
candjî- si (mot scrît eyet prononcî e francès come e walon)
- Si j’avais su, je ne serais pas venu; mais tous comptes faits, je me suis bien plu.
- Si dj’ åreu seu, dji n’ åreu nén yeu vnou; mins tot rabatou, dji m’ a bén plai.
- Si j’avais su, je ne serais pas venu; mais tous comptes faits, je me suis bien plu.
Adviebe
candjîsi
Mot-fråze
candjîsi
- siya, si-fwait
- On m’ a dit que vous ne viendriez pas :: Mais si !
- On m’ a dit k’ vos n’ vénrîz nén :: Siya, taiss !
- On m’ a dit que vous ne viendriez pas :: Mais si !
Sustantif
candjîsi
Espagnol
candjîAloyrece
candjîsi
- si (mot scrît e-n espagnol come e walon)
- Si lo hubiese sabido, no hubiera venido; pero al fin y al cabo, me divertí.
- Si dj’ åreu seu, dji n’ åreu nén yeu vnou ; mins tot rabatou, dji m’ a bén plai.
- Si lo hubiese sabido, no hubiera venido; pero al fin y al cabo, me divertí.